Επιλέγοντας οικονομικά συστήματα, υπάρχει μια τάση να επιλέγεται ο παρεμβατισμός και να προχωρούμε έτσι στο δρόμο προς τον σοσιαλισμό, χωρίς να εξετάζουμε τις συνέπειες που θα προκύψουν από αυτή την επιλογή.
Του Antony Mueller
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Όχι μόνο στην Ευρώπη και πρόσφατα στη Βραζιλία, αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εκλογές έχουν μετατραπεί σε ιδεολογικές συγκρούσεις. Οι προεκλογικές εκστρατείες δεν αφορούν μόνο την επόμενη κυβέρνηση, αλλά και την επιλογή μεταξύ διαφορετικών πολιτικών πολιτισμών. Αν και η αντιπαράθεση δεν αφορά πλέον την επιλογή ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό, το βασικό ερώτημα παραμένει: εάν η κοινωνία πρέπει να προχωρήσει σε μεγαλύτερη κρατική παρεμβατικότητα ή περισσότερο προς μια οικονομία της αγοράς. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, το παραδοσιακό ζήτημα της επιλογής ανάμεσα στον σοσιαλισμό ή τον καπιταλισμό βρίσκεται ακόμα στο τραπέζι.
Παρεμβατισμός
Ο παρεμβατισμός είναι το πιο διαδεδομένο οικονομικό σύστημα της εποχής μας. Οι χώρες διαφέρουν μεταξύ τους μόνο στον βαθμό μεγαλύτερης ή μικρότερης παρεμβατικότητας που ασκούν οι κυβερνήσεις τους. Το χρήμα τελεί υπό τον έλεγχο του κράτους. Το κράτος ανακατεύεται στις οικονομικές συναλλαγές μέσω φορολογίας και κανονιστικών ρυθμίσεων. Ενώ ορισμένοι τομείς υπόκεινται περισσότερο σε κρατικό έλεγχο από άλλους, οι συνέπειες του παρεμβατισμού είναι ορατές: οι τομείς με τις συνεχιζόμενες κρίσεις – όπως η εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, η υγειονομική περίθαλψη, οι παροχές κατά το γήρας, η εκπαίδευση, το χρήμα και τα χρηματοοικονομικά – βρίσκονται υπό τον πλέον ολοκληρωμένο κυβερνητικό έλεγχο. Ένας τεράστιος μηχανισμός επιδοτήσεων στηρίζει την αμυντική βιομηχανία, μέρος του τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, φαρμακευτικές εταιρείες, νοσοκομεία, μεγάλα τμήματα της γεωργίας και εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Οι παρεμβατιστές διαπλέκονται με ειδικές ομάδες συμφερόντων, οι οποίες καλύπτουν τα συγκεκριμένα συμφέροντα τους υπό τον μανδύα του «κοινού αγαθού». Υπό τον παρεμβατισμό, ο ανταγωνισμός της αγοράς στρεβλώνεται σε έναν ανταγωνισμό για επιδοτήσεις και διασώσεις από το κράτος. Οι νικητές δεν είναι πλέον αυτοί που συμβάλλουν περισσότερο στην ανάπτυξη της οικονομίας και εξυπηρετούν τους καταναλωτές. Αυτοί που λαμβάνουν το μεγαλύτερο μερίδιο, είναι αυτοί που έχουν τις καλύτερες πολιτικές διασυνδέσεις. Στο τέλος, κανείς δεν βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση. Μακροπρόθεσμα, όλοι πληρώνουν το τίμημα της οικονομικής παρακμής, συμπεριλαμβανομένων όσων απέκτησαν μεγάλα μερίδια λόγω διαπλοκής ή εξάρτησης από το κράτος, όταν η οικονομία εξακολουθούσε να αναπτύσσεται.
Υπάρχει μια τάση να επιλέγεται ο παρεμβατισμός και να προχωρούμε έτσι στο δρόμο προς τον σοσιαλισμό, χωρίς να εξετάζουμε τις συνέπειες που θα προκύψουν από αυτή την επιλογή. Τα συναισθήματα και οι προκαταλήψεις κυριαρχούν στην ελκυστικότητα που ασκεί ο σοσιαλισμός. Οι σοσιαλιστές ονειρεύονται μια κοινωνία όπου η δικαιοσύνη, η ευημερία και η ισότητα όλων θα κυριαρχήσουν, ενώ στην πραγματικότητα στρώνουν το δρόμο για να συμβεί το αντίθετο.
Η απώλεια της λογικής προετοιμάζει το δρόμο για την θρησκευτική πίστη της σοσιαλιστικής ουτοπίας. Η κοινωνικοποίηση κατά την εφηβεία ενισχύει τη βιολογική προδιάθεση για σοσιαλισμό, διότι τα παιδιά και οι νέοι ζουν υπό τα οιονεί σοσιαλιστικά συστήματα της οικογένειας, του σχολείου και του πανεπιστημίου μέχρι να μεγαλώσουν. Συχνά παραμένουν υπό σοσιαλιστικά ξόρκια για το υπόλοιπο της ζωής τους. Όσο περισσότερο διαρκούν αυτά τα προ-ενήλικα χρονικά διαστήματα, τόσο πιο βαθιά γίνεται η σοσιαλιστική νοοτροπία που ενσωματώνεται στην ψυχή και στο μυαλό των νέων.
Η απομάκρυνση από τη σοσιαλιστική πίστη απαιτεί μια πράξη λογικής ειδάλλως ο οποιοσδήποτε μπορεί να παραμείνει αιχμάλωτος. Ένα από τα πρώτα βήματα για την απελευθέρωση από την σοσιαλιστική πίστη είναι η ορθολογική αντίληψη ότι δεν είναι η ανακατανομή που βοηθά τους φτωχούς, αλλά η οικονομική ανάπτυξη και ο ελεύθερος καπιταλισμός. Η πορεία προς την ευημερία δεν είναι η ανακατανομή αλλά η παραγωγικότητα.
Η πλάνη της ανακατανομής
Η σύγχρονη δημοκρατία πάσχει από την αντίφαση ότι ενώ οι περισσότεροι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς και το κράτος και θέλουν λιγότερους φόρους και λιγότερο κρατικό έλεγχο, κάθε ψηφοφόρος είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει την ψήφο του με τέτοιο τρόπο ώστε να πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας. Ένα τέτοιο σύστημα δεν είναι ούτε δημοκρατικό ούτε καπιταλιστικό. Είναι διεφθαρμένο καθώς παράγει ένα πολιτικό παιχνίδι στο οποίο κάθε ψηφοφόρος προσπαθεί να προδώσει όλους τους άλλους ψηφοφόρους. Η αρχή της σύγχρονης δημοκρατίας είναι ότι ενώ οι ψηφοφόροι προσπαθούν να εξαπατήσουν ο ένας τον άλλον για να αποκτήσουν κάτι δωρεάν, το πολιτικό κατεστημένο εξαπατά όλους τους ψηφοφόρους μαζί.
Η ειρωνεία είναι ότι η επιτυχία του καπιταλισμού είναι αυτή που δημιούργησε την σοσιαλιστική προσδοκία ενός κόσμου χωρίς σπανιότητα. Η καπιταλιστική εμπειρία έδειξε ότι ένας κόσμος που ευημερεί δεν αποτελούσε πλέον ουτοπική φαντασία. Οι πρώιμοι σοσιαλιστές ήταν πεπεισμένοι ότι ο σοσιαλισμός θα αύξανε την παραγωγικότητα του καπιταλισμού λόγω της ισότητας της διανομής υπό τον σοσιαλισμό. Στον σοσιαλιστικό παράδεισο, θα μπορούσε κανείς να έχει μεγαλύτερη υλική αφθονία απ ο, τι υπό τον καπιταλισμό, σε συνδυασμό με την εξάλειψη των αδικιών και των διακρίσεων.
Το κινητήριο μοτίβο του πρώιμου σοσιαλιστικού κινήματος ήταν ο ιδεαλισμός. Σήμερα, οδηγείται από τον υλισμό. Το κράτος πρέπει να γίνει ο μεγάλος πάροχος, είτε πρόκειται για δημόσιες συγκοινωνίες, σύνταξη γήρατος, εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα, δωρεάν εκπαίδευση ή υγειονομική περίθαλψη με τα υψηλότερα πρότυπα για όλους. Οι σύγχρονοι κρατιστές σοσιαλιστές δεν αναγνωρίζουν ότι όσο πιο περιεκτικό γίνεται το κοινωνικό κράτος, τόσο περισσότερο οι ίδιοι οι δικαιούχοι πρέπει να πληρώσουν για αυτά που λαμβάνουν.
Οι πλούσιοι σε μια κοινωνία θα φροντίσουν τους φτωχούς αν η ανακατανομή παραμείνει μικρή και αν ο κύκλος των άπορων είναι καλά καθορισμένος. Αυτή είναι η περίπτωση της εθελοντικής φιλανθρωπίας. Ωστόσο, όταν το κράτος επεκτείνεται σε κοινωνικό κράτος, οι δικαιούχοι των κοινωνικών παροχών πρέπει να αναλάβουν εκ των πραγμάτων οι ίδιοι το κόστος για αυτά που φαινομενικά λαμβάνουν δωρεάν από το κράτος. Όσο περισσότερο ο γενικός πληθυσμός εγκλωβίζεται στις δαγκάνες του κοινωνικού κράτους, τόσο πιο ασαφής γίνεται ο καθορισμός όσων έχουν ανάγκη και τόσο μεγαλύτερος καθίσταται ο αριθμός των συνεισφερόντων. Στο τέλος, όλοι πληρώνουν περισσότερα από όσα παίρνουν.
Κάποιοι φαίνεται να σκέπτονται πως εάν η ανακατανομή στον σύγχρονο καπιταλισμό δεν λειτουργεί, μόνο η επιβολή πλήρους σοσιαλισμού θα λύσει το πρόβλημα της αδικίας. Αυτοί οι σοσιαλιστές πιστεύουν ότι είναι ευσπλαχνικοί όταν υποστηρίζουν τον σοσιαλισμό, αλλά δεν κατανοούν ότι μιλούν υπέρ ενός απάνθρωπου καθεστώτος του οποίου τα πρώτα θύματα θα ήταν ίσως οι ίδιοι.
Η ιδεολογική μάχη συνεχίζεται
Ενώ ο σοσιαλισμός του σοβιετικού τύπου δεν είναι η κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής μας, η αντικαπιταλιστική νοοτροπία εξακολουθεί να μεταδίδεται σαν ιός και αυτή η αντίληψη κυριαρχεί παντού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Το μεγάλο λάθος των σύγχρονων σοσιαλιστών, όπως και των προκατόχων τους, είναι να πιστεύουν ότι η φτώχεια προέρχεται από τον καπιταλισμό.
Η ιστορία έχει δείξει ότι ο σοσιαλισμός υφίσταται ως τυραννία. Με την επιλογή του παρεμβατισμού και του σοσιαλισμού, έρχεται οικονομική στασιμότητα, ενώ η επιλογή μιας ελεύθερης οικονομίας της αγοράς οδηγεί σε οικονομική πρόοδο. Η θεωρία και η ιστορία επιβεβαιώνουν ότι ο σοσιαλισμός είναι ταυτόσημος με τη στασιμότητα και την καταπίεση, ενώ ο καπιταλισμός, όσο πιο ελεύθερος είναι, τόσο πιο παραγωγικός καθίσταται.
Μια ματιά στις εμπειρίες υπό κομμουνιστική κυριαρχία κάνει τη διάγνωση ξεκάθαρη. Ωστόσο, η λαϊκή δυσαρέσκεια ξεσπά ενάντια στην καπιταλιστική οικονομική τάξη. Υπάρχει μια γενικευμένη ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσαμε να έχουμε τόσο τον πλούτο του καπιταλισμού όσο και την, υποτιθέμενη, σοσιαλιστική ισότητα και δικαιοσύνη.
Το σύγχρονο κράτος έχει μια δομή που διαφέρει πολύ από τις αρχικές ιδέες του κλασσικού φιλελευθερισμού και από ορισμένες απόψεις είναι το αντίθετο του κλασικού φιλελευθερισμού. Αντί να έχει λιγότερο κράτος, η φιλελεύθερη δημοκρατία συνοδεύεται από μεγαλύτερη παρεμβατικότητα. Αντί για περισσότερη ατομική ελευθερία, το σημερινό σύστημα επέκτεινε τον έλεγχό του στο άτομο. Το υφιστάμενο πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, οδηγεί σε παρεμβατισμό και, από εκεί και πέρα, ο σοσιαλισμός είναι μόνο ένα βήμα μακριά. Η δημοκρατία δεν προστατεύει από την παράνοια ή την τυραννία.
Συμπέρασμα
Η ιστορία δεν έχει αναπόφευκτη πορεία εξέλιξης, αλλά υπάρχουν αδυσώπητοι οικονομικοί νόμοι. Η απόφαση αυτής ή εκείνης της εκδοχής οικονομικού συστήματος είναι ελεύθερη, αλλά οι συνέπειες δεν είναι ελεύθερες να επιλεγούν. Η ελευθερία σχετίζεται με την επιλογή των θεσμών, όχι με τις συνέπειες τους.
Με αυτή την έννοια, υπάρχει μια δύναμη ιδεών και, ταυτόχρονα, υπάρχει η ανικανότητα των ιδεών ενάντια στα γεγονότα. Υπάρχουν καταστάσεις όπου, όπως λέγεται, δεν μπορεί κανείς να αλλάξει τα πράγματα πια. Πριν παρθεί η λανθασμένη απόφαση, ο δρόμος ήταν ανοιχτός καθώς οι επιλογές ήταν στο τραπέζι. Μια διαφορετική επιλογή θα μπορούσε να αποτρέψει τα προβλήματα που προέκυψαν ως συνέπεια μιας λανθασμένης απόφασης και η πορεία της ιστορίας θα είχε πάει προς άλλη κατεύθυνση.
Οι εναλλακτικές είναι σαφείς: αφενός, ο ελεύθερος καπιταλισμός ως μια οικονομική τάξη που φέρνει την προσωπική ελευθερία και τη συνολική ευημερία και, αφετέρου, η οικονομία της σοσιαλιστικής διοίκησης, που οδηγεί σε φτώχεια και καταπίεση. Ο 21ος αιώνας θα ανήκει σε εκείνα τα έθνη που θα επιλέξουν το δρόμο προς τον ελεύθερο καπιταλισμό.
