Η παιδεία, χαρακτηρισμένη αυθαίρετα ως «δικαίωμα» και ως δημόσιος κοινός πόρος, έχει τεράστιες ευθύνες για τον εσφαλμένο καταμερισμό της απασχόλησης στην Ελλάδα.
Του Ευθύμη Μαραμή
Εισαγωγή
Με αφορμή ένα σχετικό άρθρο στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises, κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με την παιδεία.
Μεταξύ των θεμάτων πολιτικής, η δημόσια εκπαίδευση παραμένει μια ιερή αγελάδα για τους περισσότερους ψηφοφόρους. Οι πολιτικές ελίτ μας θυμίζουν αδιάκοπα ότι η δημόσια εκπαίδευση είναι θεμελιώδης πυλώνας του πολιτισμού. Χωρίς τη δημόσια εκπαίδευση, θα εξακολουθούσαμε να είμαστε αμόρφωτοι άγριοι. Όλες οι καινοτομίες που βλέπουμε γύρω μας, όπως το διαδίκτυο, δεν θα ήταν εφικτές αν δεν υπήρχε ο αγωγός εκπαίδευσης που παρείχαν τα κράτη. Έτσι τουλάχιστον ισχυρίζονται.
Παρεξηγώντας τα «δικαιώματα»
Οι ακαδημαϊκοί και οι πολιτικοί ισχυρίζονται ότι η εκπαίδευση αποτελεί «δικαίωμα», απαιτώντας από το κράτος να αναλάβει και να διατηρεί μονοπώλιο στην συγκεκριμένη υπηρεσία. Η εκπαίδευση ωστόσο, παρά τη διαδεδομένη φρόνηση, αποτελεί οικονομικό αγαθό και όχι «δικαίωμα». Εξ ορισμού, τα οικονομικά αγαθά εμπίπτουν στην σπανιότητα και ικανοποιούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των καταναλωτών. Δυστυχώς, οι μυωπικοί εκλεγμένοι αξιωματούχοι συχνά αγνοούν αυτή την άβολη αλήθεια.
Αυτή η παρανόηση προκύπτει από μια θεμελιώδη παρεξήγηση του τι αποτελεί δικαίωμα, και συγκεκριμένα παραβλέπει την ειδική έμφαση μεταξύ των θετικών δικαιωμάτων έναντι των αρνητικών δικαιωμάτων. Όσοι γνωρίζετε Αγγλικά μπορείτε να δείτε μια εξαιρετική παρουσίαση του καθηγητού Aeon Skoble, ο οποίος συνοψίζει τις διαφορές ανάμεσα στα θετικά και τα αρνητικά δικαιώματα ως εξής:
«Κατά βάση, με τα θετικά δικαιώματα απαιτείτε από άλλους να σας προσφέρουν είτε ένα αγαθό είτε μια υπηρεσία. Ένα αρνητικό δικαίωμα, από την άλλη πλευρά, απαιτεί μόνο από τους άλλους να απέχουν από την παρέμβαση στις πράξεις σας. Εάν είμαστε ελεύθεροι και ίσοι από τη φύση και αν πιστεύουμε στα αρνητικά δικαιώματα, οποιαδήποτε θετικά δικαιώματα θα πρέπει να βασίζονται σε συναινετική συμφωνία».
Εν ολίγοις, τα αρνητικά δικαιώματα όπως η ζωή, η ελευθερία και η ιδιοκτησία, απαγορεύουν σε άλλους, ειδικά σε κυβερνητικές οντότητες, να παρεμβαίνουν στα άτομα ή στην ιδιοκτησία τους.
Τα θετικά δικαιώματα περιφρονούν τα ατομικά δικαιώματα. Οι παρεμβατιστές και οι πολιτικοί χρησιμοποιούν αφηρημένες έννοιες όπως η «κοινωνία» για να δικαιολογήσουν την βίαιη κατάσχεση πόρων από μια ομάδα ανθρώπων και την παροχή τους σε μια άλλη ομάδα ανθρώπων, χωρίς καμία μορφή αποζημίωσης ή συγκατάθεσης των πρώτων.
Από την εμφάνιση του Βισμαρκιανού κοινωνικού κράτους, τα θετικά δικαιώματα έχουν διαμορφώσει τον πυλώνα της δημόσιας πολιτικής στη Δύση και σε αμέτρητες άλλες χώρες. Από την εκπαίδευση μέχρι τις συντάξεις, υπάρχει θρησκευτική αφοσίωση στην ιδέα ότι το κράτος πρέπει να εξαναγκάσει τα άτομα είτε να συμμετάσχουν σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα είτε να εξαναγκαστούν να παραχωρήσουν το εισόδημά τους για να παράσχουν σε άλλο άτομο κάποιο αγαθό ή υπηρεσία χωρίς αυτό το άτομο να έχει κερδίσει αυτό εισόδημα στην ειρηνική συνεργασία της αγοράς.
Η «δωρεάν» εκπαίδευση δεν είναι και τόσο δωρεάν
Σχεδόν δύο αιώνες συμμετοχής των κυβερνήσεων στην εκπαίδευση, οδήγησε τους πολίτες να πιστεύουν ότι, όχι μόνο η εκπαίδευση είναι δικαίωμα, αλλά και κατά κάποιον τρόπο παρέχεται δωρεάν. Αυτή η οπτική είναι στην καλύτερη περίπτωση μυωπική.
Ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν χρησιμοποιεί καν τη δημόσια εκπαίδευση. Όσοι αποχωρούν από τα δημόσια σχολεία, όπως αυτοί που κάνουν μαθήματα κατ’ οίκον ή πηγαίνουν σε ιδιωτικά σχολεία, εξακολουθούν να εξαναγκάζονται να επιδοτούν όσους παρακολουθούν τα δημόσια σχολεία. Όπως παρατήρησε ο Frederic Bastiat, «το κράτος είναι το μεγάλο φαντασιοσκόπημα μέσω του οποίου όλοι προσπαθούν να ζήσουν εις βάρος όλων των άλλων».
Η οξυδερκής παρατήρηση του Bastiat, δυστυχώς, διαφεύγει από τον ευρύ πληθυσμό, ο οποίος έχει εξαπατηθεί από τους πολιτικούς και την ιντελιγκέντσια ώστε να πιστεύει ότι αυτές οι υπηρεσίες είναι «δωρεάν» και πρέπει να παρέχονται από την κολεκτιβιστική ολότητα της κοινωνίας.
Η πραγματική τραγωδία σε αυτή την εξίσωση, είναι η εσφαλμένη κατανομή των πόρων που διαφορετικά θα είχαν χρησιμοποιηθεί για πιο παραγωγικές δραστηριότητες. Οι άνθρωποι βλέπουν τα δημόσια σχολεία, αλλά δεν κοιτάζουν παραπέρα. Παραβλέπουν τις παραγωγικές προσπάθειες που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν εάν τα χρήματα δεν αναδιανέμονταν εξ αρχής.
Περιττό ίσως να πούμε ότι υπό ένα σύστημα όπου οι άνθρωποι μπορούν να διατηρήσουν τα χρήματά τους, εξακολουθούν να έχουν την ικανότητα να κανονίσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες εκπαίδευσης στην ελεύθερη αγορά.
Δείτε σχετικά: Η παιδεία επιβάλλεται να αποκρατικοποιηθεί
Εκεί βρίσκεται η ομορφιά μιας οικονομίας απαλλαγμένης από τον κυβερνητικό εξαναγκασμό. Επιχειρηματικές λύσεις θα προκύψουν αυθόρμητα και θα προσαρμόσουν τις υπηρεσίες τους σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών, όχι σύμφωνα με το γραφειοκρατικό σχεδιασμό ή με τις ιδιοτροπίες των πολιτικών ελίτ.
Η εκπαίδευση είναι απλά μια ακόμα υπηρεσία της αγοράς
Δεν υπάρχει τίποτα το μεταφυσικό σχετικά με την εκπαίδευση. Υπόκειται στα ίδια πλαίσια όπως κάθε άλλο αγαθό ή υπηρεσία. Για τα περισσότερα επαγγέλματα υπάρχει μια εγγενής ζήτηση για εκπαιδευμένους εργαζόμενους. Έτσι, είναι λογικό ότι οι άνθρωποι, προσανατολισμένοι προς το δικό τους συμφέρον, θα εκπαιδευτούν ή θα δημιουργήσουν εκπαιδευτικά ιδρύματα για να δώσουν σε άλλους τα απαραίτητα εργαλεία ώστε να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ήδη παράλληλα εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως η Coursera, η Khan Academy και η Lynda, όπου οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν δεξιότητες υψηλής ζήτησης σε λογικές τιμές.
Για να μην αναφέρουμε τις εναλλακτικές μορφές σχολικής εκπαίδευσης όπως η εκπαίδευση Montessori, που μας δίνει επίσης μια προεπισκόπηση για το πως θα μοιάζουν οι υπηρεσίες παροχής μόρφωσης στην ελεύθερη αγορά.
Ο ατέρμονος φαύλος κύκλος της γραφειοκρατίας
Αλλά όταν αρχίζουμε να ανακηρύσσουμε τα πάντα σε «δικαιώματα», απαιτώντας έτσι την ανάμειξη του κράτους, αναδύεται μια νέα δέσμη προβλημάτων.
Όταν το κράτος ιδιοποιείται έναν τομέα της οικονομίας, όχι μόνο τον μονοπωλεί, το κράτος καταστρέφει κάθε δυνατότητα οικονομικού υπολογισμού. Η καταστροφή της δυνατότητας των ιδιοκτητών να συγκρίνουν τα κόστη και τα οφέλη ή να διακρίνουν τα κέρδη από τις ζημίες, συνεπάγεται ασυνάρτητη λήψη οικονομικών αποφάσεων και υποδεέστερη ποιότητα των εν λόγω προϊόντων ή υπηρεσιών για τους καταναλωτές.
Αυτή η παρατήρηση δεν είναι ρητορική αλλά πρακτική.
Η παιδεία, χαρακτηρισμένη αυθαίρετα ως «δικαίωμα» και ως δημόσιος και κοινός πόρος, έχει τεράστιες ευθύνες για τον εσφαλμένο καταμερισμό της απασχόλησης στην Ελλάδα. Η αποσύνδεση της ευθύνης των αποφάσεων, ελλείψει οικονομικού κόστους και κανονικής αξιολόγησης μέσω εθελοντικής πληρωμής, οδηγούν σε επαγγελματικές κατευθύνσεις οι οποίες δεν έχουν ζήτηση στην Ελληνική αγορά.
Η αδυναμία αξιολόγησης μέσω του καπιταλιστικού συστήματος των τιμών – απουσία οικονομικού υπολογισμού κέρδους/ζημίας – επιβάλει τους εκπαιδευτικούς και την ποιότητα της εκπαίδευσης ασχέτως προτιμήσεων των καταναλωτών. Το σύστημα αυτό αμείβεται μέσω της φορολογικής διασποράς, ασχέτως επιδόσεων και χωρίς καμία δυνατότητα αξιολόγησης εκ μέρους των χρηματοδοτών του.
Αποτέλεσμα, στην «καλύτερη» περίπτωση, είναι η μαζική μετανάστευση νεαρών Ελλήνων, οι οποίοι αφού εκπαιδεύτηκαν με τα λεφτά των άλλων, αποχώρησαν από την Ελληνική αγορά, ελλείψει ζήτησης των κλάδων που επέλεξαν για να απασχοληθούν. Πιο «ήπια», καταλήγουν σε διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους από αυτούς για τους οποίους εκπαιδεύτηκαν (σπατάλη πόρων). Στη χειρότερη περίπτωση, επιλέγεται κάποιος κλάδος που προσφέρει απασχόληση στον αναξιολόγητο κρατικό μηχανισμό εξαναγκασμού, επιβαρύνοντας τελικά την κοινωνία ακόμα περισσότερο.
Επίλογος
Στην neverland των κρατικών υπηρεσιών, η ανικανότητα ανταμείβεται με υψηλότερους προϋπολογισμούς και μεγαλύτερα γραφειοκρατικά προνόμια. Από την άλλη πλευρά, η ιδιωτική επιχείρηση βρίσκεται υπό την εξουσία των καταναλωτών, οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να την απορρίψουν, εάν οι υπηρεσίες της δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις τους.
Η πεποίθηση πως η εκπαίδευση πρέπει να τελεί υπό κρατικό έλεγχο, αποτελεί παράδειγμα της αλαζονείας των πολιτικών παραγόντων που πιστεύουν ότι οι ελεύθεροι άνθρωποι είναι ανίκανοι να προσφέρουν εκπαιδευτικές υπηρεσίες στην ελεύθερη αγορά. Ο κρατικός εξαναγκασμός αποτελεί μια βάρβαρη μέθοδο παιδείας η οποία δημιουργεί ανθρώπους εξοικειωμένους με την αυθαιρεσία και την βίαιη επιβολή. Η ανθρώπινη ευημερία δεν προέκυψε λόγω κρατικών πανεπιστημίων αλλά συνέβη ακριβώς το αντίστροφο: Η ανθρώπινη ευημερία επέτρεψε την επέκταση της παιδείας. Το Ελληνικό κράτος (και όχι μόνο) μέσω του ασφυκτικού ελέγχου της αγοράς εκπαίδευσης, δημιούργησε τον ισχυρότερο μηχανισμό προπαγάνδας, επιβολής και παραγωγής συμμοριών, κομματικών στρατών και υπάκουων υπηκόων.
***
Ο Ευθύμης Μαραμής είναι αναρχοκαπιταλιστής, ιδρυτής της ιστοσελίδας «Ελεύθερη Αγορά – Austrian Economics, μελετητής της Αυστριακής Σχολής οικονομικών στην παράδοση του Ludwig von Mises και της αναρχοκαπιταλιστικής θεωρίας στην παράδοση των Murray Rothbard και Hans Hermann-Hoppe.
