Οι πολιτικές που αποσκοπούν να βοηθήσουν τους φτωχούς – ο έλεγχος των ενοικίων, τα ανώτατα όρια τιμών και ο κατώτατος μισθός – βλάπτουν τους φτωχούς, καταστρέφουν τη μεσαία τάξη, αυξάνουν τα χάσματα πλούτου και εισοδήματος, σβήνουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα και μετατρέπουν τους «προστάτες» των φτωχών σε τυράννους.
Του Hal Snarr
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Πως λειτουργεί η παραγωγή πλούτου
Σε μια ελεύθερη κοινωνία, τα χάσματα όσον αφορά το εισόδημα και τον πλούτο οφείλονται σε διακυμάνσεις της ικανότητας, της γνώσης, των ταλέντων, της ανεξαρτησίας, της δημιουργικότητας, της πρωτοπορίας και της προθυμίας για ανάληψη ρίσκων. Οι άνθρωποι που είναι ικανοποιημένοι σε ασφαλή επαγγέλματα – όπως οι δάσκαλοι στα σχολεία, οι νοσηλευτές, οι εφοριακοί ή οι δημοτικοί υπάλληλοι – αναμένεται πως θα έχουν πολύ λιγότερα περιουσιακά στοιχεία και εισοδήματα από ο, τι τα άτομα που ρισκάρουν με επιτυχία και επενδύουν σε εξαιρετικές καινοτόμες ιδέες που οδηγούν σε προϊόντα και υπηρεσίες που ωφελούν όλη την κοινωνία. Στο σύστημα αυτό, η ποσότητα, η ποιότητα και οι τιμές καθορίζονται από τη ζήτηση και την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών.
Το παρακάτω διάγραμμα απεικονίζει μία από τις πολλές αγορές. Τα αγαθά ή οι υπηρεσίες που ανταλλάσσονται μπορεί να είναι κατοικίες, ακτινογραφίες, τραπεζικές αποταμιεύσεις, ώρες εργασίας με χαμηλή ειδίκευση, εισιτήρια για την ταινία πόλεμος των άστρων ή, σε αυτή την περίπτωση, smartphones. Η ζήτηση (μπλε γραμμή) και η προσφορά (κόκκινη γραμμή) συναντώνται στο μοβ σημείο. Υποθέτοντας ότι βρισκόμαστε σε ένα σύστημα ελεύθερης αγοράς χωρίς φόρους, επιδοτήσεις, ελέγχους των τιμών, κανονιστικές ρυθμίσεις, απαγορεύσεις, κρατική ιδιοκτησία κλπ, παράγονται και πωλούνται 150 smartphones σε 150 καταναλωτές στην τιμή των 700 €.
Η μπλε γραμμή ζήτησης αντιπροσωπεύει μια σειρά που ταξινομεί τους ανθρώπους σύμφωνα με την προθυμία τους να πληρώσουν. Το άτομο που διατίθεται να πληρώσει τα λιγότερα βρίσκεται στο δεξιό άκρο της ζήτησης (το μπλε σημείο). Αυτός είναι πρόθυμος να πληρώσει μόνο 200 € για ένα smartphone. Το άτομο που προτίθεται να πληρώσει περισσότερα, βρίσκεται στο αριστερό άκρο της ζήτησης. Αυτός είναι διατεθειμένος να πληρώσει μέχρι και 1200 €. Ενώ μόνο ένα smartphone θα πωλούταν εάν η τιμή ήταν 1200 €, 300 smartphones θα πωλούνταν στην τιμή των 200 €.
Τα οικονομικά των κρατικά δημιουργημένων ελλείψεων
Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα τυράννων που ξεκίνησαν ως προστάτες των φτωχών. Οι πολιτικοί τους άξονες ξεκινούν με την τοποθέτηση των φτωχών έναντι των πλουσίων, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα τα χάσματα εισοδήματος και πλούτου. Ισχυρίζονται ότι οι μεγιστάνες και οι εκατομμυριούχοι έχουν πλουτίσει επειδή χρεώνουν αχρείαστα υψηλές τιμές σε ένα άδικο σύστημα αγοράς που αποκλείει τους φτωχούς. Στο παραπάνω σχήμα, για παράδειγμα, 150 καταναλωτές έχουν smartphones και 150 δεν έχουν. Οι «προστάτες» των φτωχών μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια τέτοια παρατήρηση για να κερδίσουν ψήφους σε εκλογές.
Μια κοινή πολιτική «δικαιοσύνης» που συγκεντρώνει λαϊκή υποστήριξη, είναι ο καθορισμός των τιμών. Μπορεί να έχει τη μορφή ελάχιστου βασικού μισθού για εργασία χαμηλής ειδίκευσης, μέγιστου μισθού σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, μέγιστης ή ελάχιστης τιμής για τελικά καταναλωτικά αγαθά ή για παραγωγικούς συντελεστές και μέγιστης ή ελάχιστης τιμής στα τραπεζικά αποθέματα (π.χ. επιτόκιο ή τόκους από τα αποθεματικά). Στο παράδειγμα μας, η πιθανότητα να θεσπίσουν οι «υποστηρικτές» των φτωχών μια μέγιστη τιμή για τα smartphones είναι υψηλή, αφού ο αριθμός των μη εχόντων είναι ίσος με τον αριθμό των εχόντων. Εάν ένας από αυτούς τους «προστάτες» των φτωχών είναι αρκετά χαρισματικός δημαγωγός, μπορεί να πείσει ορισμένους από τους έχοντες να υποστηρίξουν ανώτατο όριο τιμών. Αν αυτό οδηγήσει σε μια μέγιστη τιμή 200 € (πράσινη γραμμή), όλοι θα ήθελαν να αγοράσουν ένα smartphone σε αυτή την τιμή (μπλε σημείο).
Η κόκκινη γραμμή της προσφοράς, καθορίζει το επίπεδο παραγωγής που μεγιστοποιεί το κέρδος του παραγωγού σε διάφορες τιμές. Πριν από τη θέσπιση του ανωτάτου ορίου τιμών, το κέρδος μεγιστοποιείται όταν παράγονται και πωλούνται 150 smartphones για 700 € το καθένα (μοβ σημείο). Αφού καθοριστεί το ανώτατο όριο των 200 €, το κέρδος μεγιστοποιείται (ή ελαχιστοποιείται η ζημία) εάν κατασκευαστούν 100 smartphones ( κόκκινο σημείο). Εάν αυτό δημιουργεί μηδενικό οικονομικό κέρδος για τους παραγωγούς, οποιοδήποτε άλλο επίπεδο παραγωγής στην τιμή αυτή (ή κατά μήκος της πράσινης γραμμής) αποφέρει οικονομική ζημία για τους παραγωγούς.
Διαθέστε περισσότερα προϊόντα σε χαμηλές τιμές – αλλιώς θα δείτε τι θα σας κάνουν οι «προστάτες» των φτωχών!
Το ανώτατο όριο τιμών έχει πολλές ακούσιες συνέπειες. Δημιουργεί έλλειψη smartphones επειδή οι καταναλωτές θέλουν να αγοράσουν περισσότερα smartphones από αυτά που κατασκευάζουν οι παραγωγοί. Δεδομένου ότι οι πλούσιοι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν πολύ υψηλότερη τιμή από το ανώτατο όριο τιμής που επιβλήθηκε, μόνο οι 100 πλουσιότεροι καταναλωτές μπορούν να αγοράσουν smartphones στη νόμιμη αγορά, δωροδοκώντας, ή μπορούν να καταφύγουν στην παράνομη μαύρη αγορά. Ο αριθμός των φυλακισμένων αυξάνεται καθώς οι δωροδοκίες και το εμπόριο στη μαύρη αγορά μετατρέπει πωλητές και αγοραστές σε εγκληματίες. Η μεσαία τάξη, οι 50 καταναλωτές που θα μπορούσαν να αγοράσουν smartphones στην προηγούμενη τιμή της αγοράς, αλλά δεν μπορούν στο ανώτατο όριο των τιμών, εξαφανίζονται καθώς μετατρέπονται σε μη έχοντες. Οι φτωχότεροι 150 άνθρωποι, αυτοί που δεν μπορούσαν να αγοράσουν smartphones πριν από την επιβολή ανώτατης τιμής, δεν είναι σε θέση να τα αγοράσουν ούτε μετά την εφαρμογή της διατίμησης.
Με την πολιτική αυτή να μεγεθύνει τις τάξεις των φτωχών, υπάρχει αυξανόμενη πίεση στον χαρισματικό «προστάτη» των φτωχών να διορθώσει τις ακούσιες συνέπειες των δικών του παρεμβάσεών. Πρέπει να πιέσει ή να εξαναγκάσει τους παραγωγούς να κάνουν αρκετά smartphones για όλους σε τεχνητά χαμηλή τιμή. Οι παραγωγοί αντιστέκονται επειδή το αποτέλεσμα αυτό (το μπλε σημείο) δημιουργεί οικονομική ζημία. Ο χαρισματικός «προστάτης» των φτωχών εφαρμόζει πρόσθετες παρεμβάσεις. Μπορεί να καλύψει αυτές τις ζημίες με επιδότηση ή να κρατικοποιήσει την παραγωγή.
Σε κάθε σενάριο, οι οικονομικές ζημίες μιας κρατικής επιχείρησης ή ενός κρατικά επιδοτούμενου ιδιώτη παραγωγού, θα καλυφθούν με φορολογία ή με εκτύπωση χρήματος και πληθωρισμό. Είτε οι ζημίες επιχορηγούνται με κατασχεθέντα χρήματα από τη φορολογία είτε με νέα πληθωριστικά χρήματα, οι ζημιογόνες και οι επικερδείς επιχειρηματικές αποφάσεις ανταμείβονται εξίσου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, την ταχύτερη υποτίμηση των τεχνικών παραγωγής και του εξοπλισμού και την επιτάχυνση των οικονομικών ζημιών.
Δεδομένου ότι ο χαρισματικός «προστάτης» των φτωχών δεν πρόκειται να αυξήσει τους φόρους στους φτωχούς και τα πρώην μέλη της μεσαίας τάξης είναι τώρα φτωχά, πρέπει να αυξήσει τους φόρους στους πλούσιους ή να τυπώσει χρήμα. Εάν οι φόροι αυξηθούν για τους μεγιστάνες και τους εκατομμυριούχους, θα φύγουν από τη χώρα. Κατανοώντας το αυτό, ο χαρισματικός «υπερασπιστής» των φτωχών επιλέγει τον πληθωρισμό (βλ. εδώ ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα). Για να γίνει αυτό, αυξάνεται η προσφορά χρήματος, η οποία συμβαίνει όταν ο «προστάτης» των φτωχών κατευθύνει την κεντρική τράπεζα να εκτυπώσει νέα χρήματα για να αγοράσει νέα κρατικά ομόλογα. Με τις οικονομικές ζημίες κάθε περιόδου να σχηματίζουν πυραμίδα πάνω στις προηγούμενες περιόδους, η προσφορά χρήματος αυξάνεται με γεωμετρικό ρυθμό. Αυτό οδηγεί το εθνικό νόμισμα να υποτιμηθεί με αυξανόμενο ρυθμό.
Οι μεγιστάνες και οι εκατομμυριούχοι που κατέχουν εμπορική, ενοικιαζόμενη και προσωπική περιουσία επωφελούνται από τον πληθωρισμό (βλ. εδώ). Δεδομένου ότι τα ενοίκια που συλλέγουν αυξάνονται γεωμετρικά στον πληθωρισμό, η πραγματική αξία της δανειακής τους αρχής πέφτει. Σε λίγες περιόδους επαρκώς υψηλού πληθωρισμού, τα φουσκωμένα ενοίκια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δανειακού κεφαλαίου ή η δημιουργία πληθωρισμού στις μετοχές μπορεί να αποτελέσει μοχλό για την απόκτηση περισσότερων περιουσιακών στοιχείων. Μπορούν επίσης να προστατεύσουν τον πλούτο τους αγοράζοντας ασφαλέστερα νομίσματα ή πολύτιμα μέταλλα, οι φτωχοί δεν μπορούν.
Συμπέρασμα
Οι πολιτικές που αποσκοπούν να βοηθήσουν τους φτωχούς – ο έλεγχος των ενοικίων, τα ανώτατα όρια τιμών και ο κατώτατος μισθός – βλάπτουν τους φτωχούς, καταστρέφουν τη μεσαία τάξη, αυξάνουν τα χάσματα πλούτου και εισοδήματος, σβήνουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα και μετατρέπουν τους «προστάτες» των φτωχών σε τυράννους.
***
Ο Hal W. Snarr είναι βοηθός καθηγητής οικονομικών στο Westminster College στο Salt Lake City της Utah.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
