Η οικονομική ισχύς που δημιουργήθηκε κατά τον προηγούμενο αιώνα στη Σκανδιναβία και την Αμερική, από ελεύθερους ανθρώπους που δεν επιβαρύνονταν από επαχθή φορολογία και κανονιστικές ρυθμίσεις, λεηλατήθηκε από την σοσιαλδημοκρατία
Του Mark Shupe
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
«Μέσα σε έναν αιώνα, η Σουηδία είχε την ταχύτερη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που είχε ποτέ βιώσει ο λαός της και μια από τις ταχύτερες στον κόσμο.» Αυτό το απόσπασμα του Johan Norberg αφορά τα έτη 1850 – 1950. Ο,τι συνέβη στη Σουηδία από τότε που οι δημοκρατικοί σοσιαλιστές διείσδυσαν στην εξουσία στη δεκαετία του 1950, είναι μια άλλη ιστορία. Και ο Nima Sanandaji ενισχύει το πραγματικό αφήγημα γράφοντας το εξής στο Institute for Economic Affairs:
Η απαράμιλλη αύξηση του εθνικού εισοδήματος στα σκανδιναβικά έθνη συνέβη πριν από την ανάδυση των διογκωμένων κοινωνικών κρατών. Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου κατέστη δυνατή όταν οι πολιτισμικές συνήθειες βασισμένες στην κοινωνική συνοχή, τα υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης και την ισχυρή εργασιακή ηθική, συνδυάστηκαν με τις ελεύθερες αγορές και τη χαμηλή φορολογία.
Όσον αφορά τη Δανία, ο οικονομολόγος Otto Brons-Petersen έγραψε το 2015:
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Δανίας σε σχέση με άλλες χώρες, έφθασε σε ένα maximum επίπεδο 40-60 χρόνια πριν. Την εποχή που η Δανία έγινε πλούσια σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, δεν αποτελούσε κοινωνικό κράτος. Στην πραγματικότητα, η Δανία υπήρξε ιστορικά μια χώρα με χαμηλή φορολογία σε σχέση με τα διεθνή πρότυπα. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, ο δείκτης των φορολογικών εσόδων ως προς το ΑΕΠ της Δανίας ήταν στο ίδιο επίπεδο με αυτόν των ΗΠΑ και χαμηλότερος από αυτόν της Βρετανίας.
Επομένως θα ήταν λογικό συμπέρασμα, ότι στη δεκαετία του 1960, οι σκανδιναβικές χώρες της Ευρώπης βρίσκονταν σε καλό δρόμο προς μια βιώσιμη ευημερία και αποτελούσαν πρότυπο για τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Η αυγή της εποχής του παραλογισμού
Και τότε, στη δεκαετία του 1960, όλα άλλαξαν. Ο δυτικός κόσμος βίωνε κοινωνική και πολιτική μετάβαση μετά από την πλήρη νίκη επί του εθνικοσοσιαλισμού μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι τεράστιες κυβερνητικές υποδομές που παρέμειναν αναπροσανατολίστηκαν για το νέο κοινωνικό κράτος και ο ηττημένος εχθρός μετονομάστηκε σε φασισμό για να δημιουργηθούν ιδεολογικές αποστάσεις. Ίσως η πιο εύγλωττη περιγραφή της κυρίαρχης φιλοσοφίας της δεκαετίας του 1960, βρίσκεται σε αυτούς τους στίχους του τραγουδιού των Fifth Dimension του 1968:
Η ειρήνη θα καθοδηγήσει τους πλανήτες. Και η αγάπη θα κατευθύνει τα αστέρια. Αυτή είναι η αυγή της εποχής του Υδροχόου. Εποχή του Υδροχόου! Αρμονία και κατανόηση. Η συμπαράσταση και η εμπιστοσύνη αφθονούν. Δεν υπάρχουν άλλα ψεύδη και χλεύη. Χρυσά ζωντανά οραματικά όνειρα. Μυστική κρυστάλλινη αποκάλυψη. Και μια αληθινή απελευθέρωση του νου.
Η δεκαετία του 1960 αυτοπροσδιοριζόταν στον δυτικό κόσμο ως η εποχή της αγάπης και αυτό απεικονίστηκε έξοχα στο προφητικό μυθιστόρημα Atlas Shrugged της Ayn Rand το 1957. Στην ουσία, επρόκειτο για την μεταφορά της συμπόνιας και της καλοσύνης από την ατομική και ιδιωτικά χρηματοδοτημένη φιλανθρωπία, στο «προοδευτικό» διοικητικό κράτος. Η αρετή κρατικοποιήθηκε, η προσωπική ευθύνη θυσιάστηκε.
Η οικονομική ισχύς που δημιουργήθηκε κατά τον προηγούμενο αιώνα στη Σκανδιναβία και την Αμερική, από ελεύθερους ανθρώπους που δεν επιβαρύνονταν από επαχθή φορολογία και κανονιστικές ρυθμίσεις, επρόκειτο να απελευθερωθεί για το κοινό καλό. Και μην πλανάστε, ο νους θα απελευθερωνόταν επίσης.
Οι χαμένες δεκαετίες
Μέχρι το 1950, οι σκανδιναβικές χώρες απολάμβαναν επιτέλους έναν κόσμο απαλλαγμένο από την ναζιστική απειλή και συνέχισαν να ζουν ειρηνικά. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Stefan Karlsson, η Σουηδία γνώρισε μια τριακονταετή επέκταση των κρατικών δαπανών, η οποία ήταν πρωτοφανής για περίοδο ειρήνης: «Σχεδόν κάθε χρόνο, οι φόροι αυξάνονταν ενώ το κοινωνικό κράτος επεκτάθηκε αδυσώπητα». Το 1970, ο Πρωθυπουργός Olaf Palme ενίσχυσε τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, αυξάνοντας ταχύτατα τις κανονιστικές ρυθμίσεις και τους φόρους μισθωτών υπηρεσιών. Και παράλληλα, με τις μισθολογικές απαιτήσεις των συνδικάτων, οι σουηδικές επιχειρήσεις κατέστησαν εξαιρετικά μη ανταγωνιστικές στις παγκόσμιες αγορές. Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, ο Palme εισήγαγε υποτίμηση του νομίσματος και εκτινάχτηκε ο πληθωρισμός.
Και στη Δανία, οι συντελεστές του φόρου εισοδήματος αυξήθηκαν ραγδαία κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960. Μια κυβέρνηση συνασπισμού της αριστεράς και στη συνέχεια μια της δεξιάς, αύξησαν το ποσοστό των φόρων ως προς το ΑΕΠ κατά περίπου δέκα εκατοστιαίες μονάδες. Ο Petersen αναφέρει: «Το κοινωνικό κράτος προσέλκυσε νέους πελάτες και προστέθηκαν νέα προγράμματα, η οικονομική κρίση οδήγησε σε αύξηση της ανεργίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η οικονομία ήταν σε πολύ κακή κατάσταση, με υψηλή ανεργία, ένα σπιράλ πληθωρισμού και τεράστιο και διευρυνόμενο δημόσιο έλλειμμα.»
Αλλά η εποχή του παραλογισμού δεν περιορίστηκε στη Σκανδιναβία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο πρόεδρος Johnson ξεκίνησε τα προγράμματα «Great Society» το 1964. Οι Phil Gramm και John Early αναφέρουν σε πρόσφατο άρθρο στην Wall Street Journal ότι κατά τη διάρκεια των 20 χρόνων πριν από τα προγράμματα «καταπολέμησης της φτώχειας», το ποσοστό του πληθυσμού που ζούσε σε συνθήκες φτώχειας είχε πέσει στο 14,7% από 32,1%. Σύμφωνα με τον Edward Glaeser της City Journal, το 95% των ανδρών μεταξύ των ηλικιών 25 και 54, ήταν απασχολούμενοι το 1967. Σήμερα όμως, πάνω από το 15% των ανδρών αυτών των ηλικιών δεν εργάζονται. «Η άνοδος της ανεργίας – ειδικά μεταξύ των ανδρών – αποτελεί την μεγαλύτερη αμερικανική εσωτερική κρίση του εικοστού πρώτου αιώνα».
Επιστροφή στην λογική
Η σκανδιναβική εμπειρία έχει να μας διδάξει πολλά, ειδικά πριν από την εποχή του παραλογισμού. Όπως παραφράζει ο Norberg ένα δοκίμιο του 1763 του Anders Chydenius:
Το πρόβλημα είναι το καταπιεστικό και διεφθαρμένο σύστημα, το οποίο καθιστά αδύνατο για τους ανθρώπους να παραμείνουν στη Σουηδία και να οικοδομήσουν μια καλή ζωή εκεί. Τα προνόμια, οι απαιτήσεις αδειών και οι εμπορικές απαγορεύσεις προστάτευσαν μια μικρή τεμπέλικη αριστοκρατία και απέτρεψαν τους σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους από το να φτιάξουν την τύχη τους. Οι υψηλοί φόροι κατάσχεσαν ο, τι είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν. Ένα διεφθαρμένο σύστημα δικαιοσύνης, κατέστησε αδύνατο για αυτούς να κερδίσουν ενάντια στους ισχυρούς.
Ξεκινώντας τη δεκαετία του 1990, οι σκανδιναβικές κυβερνήσεις αντιστρέφουν τις εκτεταμένες κανονιστικές ρυθμίσεις και μειώνουν το οικονομικό βάρος του κοινωνικού κράτους, αλλά εξακολουθούν να διεισδύουν στις κοινωνίες τους. Όπως έγραψε πρόσφατα ένας 38χρονος Νορβηγός ονόματι Liam σε ένα online φόρουμ:
«Για να κάνει κάποιος μια επιχείρηση οποιουδήποτε είδους, πρέπει να εγγραφεί και να πληρώσει τέλος αδείας στο κράτος. Και υπάρχουν πολλές κανονιστικές ρυθμίσεις. Ακόμα ισχυρίζονται ότι έχουμε μια ελεύθερη μη σοσιαλιστική οικονομία. Λοιπόν, πρακτικά είναι ένα ρυθμισμένο μονοπώλιο για λίγους εκλεκτούς. Η κυβέρνηση της Νορβηγίας είναι σήμερα, επίσημα, δεξιά, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί μαριονέτα στα χέρια της ΕΕ».
Ο Anders Ingemarson στο separatestateandtheeconomy.com το συνοψίζει πολύ καλά:
Η Σουηδία έχει πολλά να μας διδάξει, αλλά είναι τα αντίθετα από αυτά που θέλουν να νομίζουμε οι «προοδευτικοί δημοκρατικοί σοσιαλιστές». Οι Σουηδοί μπορούν να μας διδάξουν κυρίως ποια οικονομικά και πνευματικά λάθη πρέπει να αποφύγουμε. Είναι τα λάθη που κόστισαν ακριβά κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα από τα οποία πρέπει να διδαχτούμε.
***
Ο Mark Shupe είναι αρθρογράφος στο Center for Individualism. Είναι επίσης σύμβουλος επενδυτικής στρατηγικής και εκπαιδευτής φυσικής κατάστασης. Έχει σπουδάσει οικονομικά και χρηματοοικονομικά στο Πανεπιστήμιο του Notre Dame. Η αρθρογραφία του περιλαμβάνει την έρευνα της ιστορίας του δυτικού πολιτισμού, την ηθική του καπιταλισμού και την προοπτική του ατομικισμού.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Center for Individualism
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Διαβάστε σχετικά:
- Η Σκανδιναβία δεν αποτελεί τίποτα ξεχωριστό
- Πως έσπειρε την καταστροφή στην πατριδα μου τη Σουηδία ο «δημοκρατικός σοσιαλισμός
- Πόσο σοσιαλιστικές είναι οι Σκανδιναβικές χώρες;
- Σουηδία: Ο μύθος του Σκανδιναβικού μοντέλου «δωρεάν» περίθαλψης
- Εξηγώντας την πολιτική μεταστροφή της Σουηδίας
