Ο εξισωτισμός καταπνίγει την πρωτοβουλία, μειώνει την παραγωγή και, ως εκ τούτου, αποδυναμώνει τον στόχο της οικονομικής βελτίωσης του έθνους.
Του F.A. Harper
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Μια δελεαστική σήμανση κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί στη δουλεία, αποτελεί η «ισότητα». Είναι ένα από τα πιο ελκυστικά δολώματα μεταξύ πολλών άλλων και ως εκ τούτου ενέχει μεγάλο κίνδυνο για την ελευθερία. Είναι πολύ δύσκολο να αναλυθεί εν συντομία αυτό το ζήτημα, αλλά η σοβαρότητα του δικαιολογεί να γίνει μια προσπάθεια.
Γιατί μπορούν να διαφέρουν τα εισοδήματα
Η ισότητα των οικονομικών οφελών (τόσο εισοδήματος όσο και πλούτου) φαίνεται να ασκεί μεγάλη γοητεία. Για ορισμένους είναι ελκυστική για ιδεολογικούς λόγους. Πιστεύουν ότι η ισότητα είναι ιδανική από την άποψη της δικαιοσύνης. Άλλοι υποστηρίζουν την ιδέα για εγωιστικούς λόγους. Θα υπέθετα ότι τα τέσσερα πέμπτα ή περισσότερα από τα άτομα που θεωρούν ότι βρίσκονται εισοδηματικά κάτω από τον μέσο όρο, πιστεύουν ως εκ τούτου πως θα ωφεληθούν με τον εξισωτισμό. Και όλοι θα ήθελαν να εξισωθούν, με εκείνους που ευημερούν περισσότερο από όσο οι ίδιοι.
Ο τύπος φιλελευθερισμού του FA Hayek, υποστηρίζει την ιδέα της ισότητας των ευκαιριών, αλλά όχι κατ’ ανάγκη της εισοδηματικής ισότητας. Για να κατανοήσουμε αυτό το σκεπτικό πρέπει να εξετάσουμε γιατί διαφέρουν μεταξύ τους τα εισοδήματα.
- Τα εισοδήματα διαφέρουν επειδή οι άνθρωποι διαφέρουν στην οικονομική τους κατεύθυνση, στον βαθμό που θέλουν να απασχολούνται παραγωγικά σε σχέση με τον ελεύθερο χρόνο αναψυχής τους. Είναι δική τους προσωπική επιλογή, αλλά αν επιλέξουν υψηλότερο ποσοστό ελεύθερου χρόνου και αναψυχής, η οικονομική επίπτωση αυτής της επιλογής δεν πρέπει να μετακυλιστεί σε άλλους.
- Τα εισοδήματα διαφέρουν επειδή οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς την οικονομική τους ικανότητα. Οι άνθρωποι δεν δημιουργούνται ίσοι ως προς την οικονομική τους ικανότητα και αυτές οι διαφορές δεν μπορούν να διορθωθούν με νόμο ή με κυβερνητικά διατάγματα. Αυτό που μπορεί να κάνει ο νόμος και οι κυβερνήσεις, είναι να διαθέτουν όλοι ίσες οικονομικές ευκαιρίες.
- Τα εισοδήματα διαφέρουν λόγω κάθε είδους περιορισμού στον ελεύθερο και δίκαιο ανταγωνισμό – μονοπώλια, κ.λ.π. Πολλά από αυτά είναι αποτέλεσμα κυβερνητικών μέτρων που θεσπίστηκαν επιδιώκοντας την «ασφάλεια» και το «δίκαιο εμπόριο». Πρόκειται για αυτές τις πρακτικές που ο Hayek και όλοι οι αληθινοί φιλελεύθεροι δεν θα ανέχονταν. Υπό την οπτική τους, μια σαφής λειτουργία του νόμου και της κυβέρνησης είναι να εξασφαλίσει την ελευθερία ευκαιριών προστατεύοντας τους πάντες από καταχρηστικές ενέργειες.
Κρατικός παρεμβατισμός και εξισωτισμός
Είτε μας αρέσει είτε όχι, τα εισοδήματα έχουν μια ισχυρή και επίμονη τάση προς την ανισότητα. Μέρος αυτής της τάσης είναι φυσική, ανάλογη με τη δύναμη της βαρύτητας και την τάση του ύδατος να αναζητά το δικό του επίπεδο. Όσα προκύπτουν από φυσικές τάσεις, μπορούν να μεταβληθούν μόνο με τον εξαναγκασμό και την απώλεια της ατομικής ελευθερίας.
Ορισμένες ανισότητες είναι προϊόν νόμων και κανονισμών ή του οικονομικού περιβάλλοντος που επικρατεί. Πάμπολλα στοιχεία δείχνουν ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι σε θέση να αποτρέψουν την εισοδηματική ανισότητα – ίσως το καταφέρουν μόνο προσωρινά. Μπορούν ωστόσο να κάνουν πολλά για να επηρεάσουν τη βάση των εισοδηματικών διαφορών – τους κανόνες του παιχνιδιού. Η κυβέρνηση μπορεί είτε να ενθαρρύνει είτε να αποθαρρύνει τις εισοδηματικές διαφορές, με βάση την οικονομική παραγωγικότητα και τη συνεισφορά στην πρόοδο, σε αντίθεση με τις συνθήκες γέννησης, την ένταξη σε ομάδες πίεσης – ειδικών συμφερόντων ή την ικανότητα στον πολιτικό γκανγκστερισμό και την ίντριγκα, όπως φαίνεται να επικράτησε στη Γερμανία του Χίτλερ.
Η κρατική απόπειρα εξίσωσης των εισοδημάτων, είναι πιθανό να δηλητηριάσει την επαγγελματική εργατική και επιχειρηματική πρωτοβουλία και να επιβραδύνει την πρόοδο στο βαθμό που τα πραγματικά εισοδήματα όλων μειώνονται σε σχέση με ο,τι θα ίσχυε διαφορετικά. Το γεγονός ότι τα υψηλότερα εισοδήματα πλήττονται φορολογικά περισσότερο από τα χαμηλά, δεν θα πρέπει να είναι παρήγορο για όσους έχουν μικρά εισοδήματα τα οποία μειώνονται περαιτέρω ως αποτέλεσμα ενός κυβερνητικού προγράμματος που υποτίθεται ότι τους ωφελεί.
Επίλογος
Ο τρόπος σκέψης του Hayek κατηγορήθηκε άδικα ότι στερείται ευαισθησίας για τους συνανθρώπους του – πως είναι παράλογα εγωιστικός. Οι υποστηρικτές του πιστεύουν ότι η φτώχεια και η ανάγκη μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα και δικαιότερα μέσω εθελοντικής φιλανθρωπίας και τοπικής-κοινοτικής υποστήριξης. Αντιτίθενται στην κρατικά επιβεβλημένη εξίσωση των εισοδημάτων χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η οικονομική συμβολή του ατόμου. Όσοι μπορούν να παράγουν πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να το πράξουν και πρέπει να τους παρέχεται κάθε δυνατή ενθάρρυνση και προτροπή. Το να δίνεις στους ανθρώπους «κάτι έναντι τίποτα» δεν αποτελεί παραγωγική προτροπή. Αντίθετα, καταπνίγει την πρωτοβουλία, μειώνει την παραγωγή και, ως εκ τούτου, αποδυναμώνει τον στόχο της οικονομικής βελτίωσης του έθνους. Ο εξισωτισμός των εισοδημάτων μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη δουλεία και, τελικά, φτωχοποιεί εξίσου τους πάντες.
***
Απόσπασμα από τα γραπτά του F.A. Harper, Τόμος 2: Σύντομα δοκίμια
Ο Floyd Arthur «Baldy» Harper (1905-1973) ήταν καθηγητής του Πανεπιστημίου Cornell και μέλος της εταιρείας Mont Pelerin. Συνέβαλε στην ίδρυση του Ιδρύματος Οικονομικής Εκπαίδευσης (FEE) συνδιεύθυνε το William Volker Fund και ίδρυσε το Institute for Humane Studies. Όταν απεβίωσε ο Harper, ο Murray Rothbard έγραψε: «Από τότε που ήρθε στο FEE το 1946 ως o βασικός οικονομολόγος και θεωρητικός, ο Baldy Harper, κυριολεκτικά, αποτελούσε μόνος του το libertarian κίνημα. Για όλα εκείνα τα χρόνια, ο αξιαγάπητος αυτός άνθρωπος, ο σοφός Σωκρατικός δάσκαλος, ήταν η καρδιά, η ψυχή και το νευρικό σύστημα του libertarian σκοπού».
