Ο «καπιταλισμός», όπως αποκαλείται αυτή η νέα οικονομική οργάνωση της κοινωνίας, είχε ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της τη νέα φιλοσοφία της ανθρώπινης ελευθερίας, που βασίζεται στην επαναστατική ιδέα ότι τα άτομα έχουν εγγενή και απαραβίαστα δικαιώματα στη ζωή, ελευθερία και δικαίως αποκτηθείσα περιουσία.
Του Dr. Richard M. Ebeling
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής – Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Ο ανταγωνισμός της αγοράς βρίσκεται στο επίκεντρο του καπιταλιστικού συστήματος. Εξυπηρετεί ως κινητήρια δύναμη δημιουργικής καινοτομίας, του μηχανισμού με τον οποίο η προσφορά και η ζήτηση της αγοράς οδηγούνται σε συντονισμένη ισορροπία για πλήθος αγαθών. Δημιουργεί το αυθόρμητο θεσμικό πλαίσιο, ώστε να βρουν οι άνθρωποι ελεύθερα τη δική τους θέση για να κερδίσουν με τον καλύτερο τρόπο τα προς το ζην στην κοινωνία.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους επικριτές του καπιταλισμού, ο ανταγωνισμός αποτελεί μια σκληρή και ανήθικη διαδικασία που τροφοδοτεί άσκοπες επιθυμίες και επιδιώξεις, ή έχει την τάση να εξελίσσεται σε μονοπώλια που βασίζονται στην αγορά, σε αντίθεση με το «δημόσιο συμφέρον». Ενθαρρύνει μια «εγωιστική» αδιαφορία για το «κοινό καλό» και εκτρέπει τους πόρους από τις σημαντικότερες «κοινωνικά πολύτιμες» χρήσεις τους.
Ανταγωνισμός διά των πολιτικών μέσων
Εφόσον οι πόροι είναι σπάνιοι και οι κοινωνικές θέσεις είναι πολύ περιορισμένες για να ικανοποιήσουν την επιθυμία όλων να αποκτήσουν μία συγκεκριμένη θέση στην κοινωνία, θα υπάρξει ανταγωνισμός. Τα κρίσιμα ερωτήματα αφορούν στο: πώς θα αποφασιστεί τι θα παράγεται και για ποιον και πώς θα καθοριστούν και θα στελεχωθούν οι κοινωνικές θέσεις. Σχεδόν σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, αυτά τα ερωτήματα καθοριζόταν από κατακτήσεις και εξαναγκασμό. Όσοι είχαν ισχυρότερη φυσική δύναμη ή χειριστική πανουργία, χρησιμοποιούσαν αυτές τις ικανότητες και δεξιότητες για να αποκτήσουν τα αγαθά που ήθελαν και για να καθιερώσουν την κοινωνική τους θέση έναντι των άλλων.
Στον ανταγωνισμό μεταξύ του φυσικά «ισχυρού» και του «αδύναμου», συχνά επικρατούσε ο «ισχυρός». Η λεηλασία και η αρπαγή επέτρεψαν σε κάποιους να αρπάξουν τα αγαθά που κατείχαν άλλοι και να τους υποδουλώσουν, ώστε να εργάζονται γι ‘αυτούς και να αποδέχονται τους κατακτητές τους ως νόμιμους κυρίαρχους.
Οι περισσότερες, αν όχι όλες, μορφές ανταγωνισμού ήταν μάχες για πολιτική εξουσία. Η εγγύτητα στο θρόνο και η ευνοϊκή σχέση με τον βασιλιά ή τον πρίγκιπα, παρείχαν έλεγχο επί της γης και του λαού και επομένως επέτρεπαν κατοχή υλικού πλούτου. Οι μυθολογίες της αριστοκρατικής ευγένειας – οι άρχοντες των επαύλεων – αξίωναν ότι αποτελούσαν την πηγή της χάρης, της γοητείας και του πολιτισμού, της διάδοσης των πολιτισμένων τρόπων και ήταν ευεργέτες του ανθρώπινου πολιτισμού. Αυτό απέκρυπτε το γεγονός ότι τα «υψηλότερα πράγματα» της ζωής και η επιτυχία τους, ήταν απλώς δυνατά μόνο επειδή είχαν τη νόμιμη εξουσία να ζουν από την παραγωγή των άλλων.
Οι αγορές στο παρελθόν αντιμετώπιζαν προβλήματα παρεμβατικότητας όπως και σήμερα
Το εμπόριο και οι αγοραπωλησίες είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία. Όποιος δει για παράδειγμα τον διάσημο απολογισμό των ταξιδιών και των εμπειριών του Marco Polo (1254-1324) που ταξίδευε στην Κίνα από την Ευρώπη και αντίστροφα, στα τέλη του 1200, βρίσκει περιγραφές εμπόρων και καταστηματαρχών, επιχειρηματιών και κατασκευαστών, καθώς και εξαγωγέων και εισαγωγέων. Αυτό υφίσταται σε όλη τη διαδρομή του Θαλασσοπόρου στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την ανατολική και νότια Ασία. Όμως, όλες αυτές οι δραστηριότητες της αγοράς λειτουργούσαν υπό διάφορες μορφές κυβερνητικών κανονισμών, ελέγχων, περιορισμών και απαγορεύσεων, ανάλογα της εμβέλειας και των μεθόδων ελέγχου από τους πολιτικούς ηγέτες της εποχής σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Για παράδειγμα, η είσοδος σε επαγγέλματα, απασχόληση και τέχνες παραγωγής, ελέγχονταν από εμπορικές συντεχνίες στην Ευρώπη του Μεσαίωνα. Οι συντεχνίες περιόριζαν την ανταγωνιστική είσοδο σε διάφορους κλάδους απασχόλησης. Περιόριζαν έτσι τις μεθόδους παραγωγής που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι πωλητές για την κατασκευή αγαθών. Χρησιμοποιούσαν μόνο εκείνες που ενέκριναν οι ενώσεις συντεχνιών των αντίστοιχων χωριών και πόλεων. Στην ύπαιθρο, οι αγρότες ασχολούνταν με την γη που ανήκε στον εκάστοτε ευγενή και δεσμεύονταν από τις παραδοσιακές τεχνικές καλλιέργειας για να καλύψουν τις ανάγκες εκείνων που ζούσαν στις ιδιοκτησίες των αρχόντων της έπαυλης.
Ο ανταγωνισμός της αγοράς απελευθέρωσε τους ανθρώπους και προσέφερε ευκαιρίες
Η σταδιακή απελευθέρωση των ανθρώπων και της παραγωγής από αυτούς τους περιορισμούς, καθώς και το άνοιγμα τόσο του εργατικού δυναμικού, όσο και του μεταποιητικού τομέα σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό βασισμένο στην αγορά, απελευθέρωσαν όλο και περισσότερους ανθρώπους από την καταπιεσμένη τους ζωή και την άθλια φτώχεια. Ο ανταγωνισμός σήμαινε ότι κάποιος μπορούσε να αφήσει πίσω του τα νομικά δεσμά που τον είχαν δέσει με τη γη και την υποχρεωτική εργασία για την αριστοκρατία. Το άτομο, μπορούσε πια να βρει πιο ελεύθερα εργασία, πιο κοντά στις δικές του προτιμήσεις. Αυτή η εργασία μπορούσε να προσφερθεί σε πόλεις και κωμοπόλεις μακριά από το σημείο γέννησης του εργαζόμενου και του επέτρεπε να κερδίσει πολύ μεγαλύτερο εισόδημα από ό, τι στις αγροτικές περιοχές.
Δείτε σχετικά: Καπιταλισμός και ελεύθερη αγορά: Ποιοι είμαστε και τι υπερασπιζόμαστε…
Ο ανταγωνισμός σήμαινε ότι ένα εφευρετικό άτομο, με προθυμία να φέρει το ρίσκο και την ευθύνη της αυτοαπασχόλησης, θα μπορούσε να ιδρύσει τη δική του επιχείρηση, να φτιάξει ένα προϊόν της δικής του επιλογής και να το εμπορευθεί με εκείνους τους οποίους όλο και πιο ελεύθερα διαπραγματευόταν και έκλεινε συμφωνίες. Θα μπορούσε να πειραματιστεί με νέες μεθόδους και τεχνικές κατασκευής, θα μπορούσε να προσλάβει εκείνους που ήθελε με αμοιβαία συμφωνημένους όρους εργασίας και μισθολογικών αποδοχών και θα μπορούσε να διατηρήσει τα κέρδη, όχι μόνο για να ζήσει καλύτερα τον εαυτό του, αλλά για να επενδύσει ένα μεγάλο μέρος από αυτά τα κέρδη πίσω στην επιχείρησή του, για να επεκτείνει την παραγωγή με νέους και καλύτερους τρόπους.
Ο ανταγωνισμός εναντίον της καθεστηκυίας τάξης
Η παραγωγή δεν επικεντρώνεται πλέον στην ικανοποίηση των επιθυμιών και ιδιοτροπιών των προνομιούχων λίγων γύρω από τον βασιλιά και την εδραιωμένη αριστοκρατία. Ο ανταγωνισμός με βάση την αγορά κατευθυνόταν πλέον στην εξυπηρέτηση των αυξανόμενων επιθυμιών του ευρύτερου και του γενικού πληθυσμού, οι οποίοι όλο και περισσότερο συμμετείχαν στις διαδικασίες παραγωγής της αναδυόμενης και εντεινόμενης βιομηχανικής επανάστασης. Ο «επαναστατικός» χαρακτήρας της νέας βιομηχανικής εποχής του τέλους του δέκατου όγδοου και του δεκάτου ενάτου αιώνα οφειλόταν στο γεγονός ότι οι άνθρωποι ήταν πιο ελεύθεροι στο μυαλό και στο σώμα να δοκιμάσουν, να πειραματιστούν, να δράσουν και να συσχετιστούν εθελοντικά με άλλους ανθρώπους, κατά τρόπους ριζικά διαφορετικούς από ότι συνέβαινε εδώ και αιώνες.
Καπιταλισμός και φιλοσοφία των Ατομικών Δικαιωμάτων
Ο «καπιταλισμός», όπως αποκαλείται αυτή η νέα οικονομική οργάνωση της κοινωνίας, είχε ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της τη νέα φιλοσοφία της ανθρώπινης ελευθερίας, που βασίζεται στην επαναστατική ιδέα ότι τα άτομα έχουν εγγενή και απαραβίαστα δικαιώματα στη ζωή, ελευθερία και δικαίως αποκτηθείσα περιουσία. Είναι αυτόκτητα. Δεν είναι και δεν μπορούν να είναι ιδιοκτησία άλλου. Έχουν την ελευθερία να ζουν για τον εαυτό τους καθοδηγούμενοι από τη δική τους αντίληψη ως προς μια καλή, ουσιαστική και αξιόλογη ζωή. Δεν μπορούν να εξαναγκαστούν στο ρόλο του θυσιασμένου αμνού προς όφελος των επιθυμιών και των ορέξεων άλλων ανθρώπων.
Η ηθική αρχή του καπιταλιστικού ανταγωνισμού είναι η ηθική και νομική απαγόρευση του εξαναγκασμού σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Εάν θέλετε ό, τι κατέχουν άλλοι άνθρωποι, αν θέλετε να έχετε τα υλικά μέσα για να πετύχετε τους στόχους και τους σκοπούς που θα σας προσφέρουν την ευτυχία (όπως την ορίζετε), εάν επιθυμείτε τη σχέση και τη συνεργασία των άλλων για να προχωρήσετε σε σκοπούς που θεωρείτε αξιόλογους, οι μόνοι τρόποι για να το επιτύχετε, είναι η αμοιβαία συμφωνία και η εθελοντική συναίνεση με τους συνανθρώπους σας.
Ο καπιταλισμός ως σύστημα ανταγωνιστικής συνεργασίας
Ο Ludwig von Mises στη διάσημη πραγματεία του (1881-1973) για την οικονομία, «Ανθρώπινη Δράση» (1966), εξηγεί:
«Ανταγωνιζόμενοι σε συνεργασία και συνεργαζόμενοι σε ανταγωνισμό, όλοι οι άνθρωποι έχουν καθοριστική σημασία στην επίτευξη του αποτελέσματος, δηλαδή τη διάρθρωση των τιμών της αγοράς (για τα καταναλωτικά αγαθά και τους συντελεστές της παραγωγής), την κατανομή των συντελεστών της παραγωγής στις διάφορες γραμμές επιθυμιών – ικανοποίησης (ζήτηση των καταναλωτών) και στον προσδιορισμό του μεριδίου κάθε ατόμου (σχετικών εισοδημάτων που εισπράττονται στην αγορά)».
Αν κάνουμε ένα βήμα πίσω και εξετάσουμε τον ανταγωνισμό ως μια ευρύτερη κοινωνική διαδικασία στην εργασία, τα λόγια του von Mises βοηθούν να εξηγήσουμε τη λογική και την ανθρώπινη φύση της καπιταλιστικής οικονομίας. Η ειρηνική και εθελοντική συνεργασία είναι το σήμα κατατεθέν της οικονομίας της αγοράς. Οι πωλητές ανταγωνίζονται στον τομέα της προσφοράς των προϊόντων τους στο δυνητικά αγοραστικό κοινό και οι υπάρχουσες ή πιθανές απαιτήσεις των αγοραστών δίνουν κίνητρα στους πωλητές να παράγουν και να εμπορεύονται αυτό που αποφασίζουν να παραγάγουν. Όλοι συνεργάζονται σε αυτή την ανταγωνιστική διαδικασία ακολουθώντας τους «κανόνες» του παιχνιδιού της αγοράς που αποκλείει τη βία και την απάτη. Ο καθένας πρέπει να προσπαθήσει να επιτύχει αυτό που θέλει, εστιάζοντας τις ψυχικές και σωματικές προσπάθειές του στη διαμόρφωση τρόπων ώστε να προσφέρει στους άλλους αυτό που θέλουν να αποκτήσουν μέσω του εμπορίου.
Ο καπιταλισμός ως διέξοδος για τις ικανότητες του ατόμου
Ο καθένας πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του, τα ταλέντα και τις δεξιότητές του, για να προσφέρει νέα, καλύτερα και φθηνότερα προϊόντα στους πιθανούς συνεργάτες του, αφού ο καθένας γνωρίζει ότι κάθε ένας από αυτούς τους πιθανούς συνεργάτες στην ανταλλαγή, είναι ελεύθερος να αποδεχθεί την προσφορά κάποιου ανταγωνιστή επίσης ικανού να κερδίσει τους πελάτες της επιχείρησής του. Η αλληλεπίδραση αυτών των ανταγωνιστών, αγοραστών και πωλητών, επιφέρει τη προκύπτουσα διάρθρωση των σχετικών τιμών για όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρονται στην αγορά. Προσδιορίζει πόσα από αυτά τα αγαθά και υπηρεσίες αγοράζονται και πωλούνται, με τρόπο που τείνει να επιφέρει μια συντονισμένη ισορροπία μεταξύ του τι ζητείται και τι παρέχεται.
Ταυτόχρονα, όλα όσα αγοράζονται και πωλούνται, πρώτα πρέπει να παράγονται. Αυτό σημαίνει ότι οι υπάρχοντες πόροι στην κοινωνία πρέπει να κατευθύνονται και να χρησιμοποιούνται για να παράγουν εκείνα τα αγαθά που όλοι εμείς ως αιτούντες επιθυμούμε να αγοράσουμε και να χρησιμοποιήσουμε για διάφορους σκοπούς. Εκείνοι που στο κοινωνικό σύστημα του καταμερισμού εργασίας αναλαμβάνουν το ρόλο και το καθήκον του επιχειρηματία – ο σχεδιαστής, ο συντονιστής και ο διευθυντής των δραστηριοτήτων μιας ιδιωτικής επιχείρησης – πρέπει να συγκεντρώσουν τη γη, την εργασία και το κεφάλαιο που κρίνεται ότι είναι πιο οικονομικά αποδοτικό και αποτελεσματικό, φέρνοντας ένα τελικό, ολοκληρωμένο προϊόν στην αγορά.
Από την παραγωγή…στην κατανάλωση. Όλοι ανταγωνίζονται όλους
Αυτοί οι επιχειρηματίες πρέπει να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τη μίσθωση των απαιτούμενων εργαζομένων, των πόρων και των πρώτων υλών και των κεφαλαιουχικών αγαθών (μηχανημάτων, εργαλείων και εξοπλισμού), μέσω της συντονισμένης χρήσης των οποίων, με την πάροδο του χρόνου, θα μπορούσε να βγει στην αγορά το προϊόν που ζήτησε ο δυνητικός καταναλωτής. Ο επιχειρηματικός ανταγωνισμός, καθορίζει τον εκτιμώμενο επιχειρηματικό υπολογισμό, ο οποίος θα κρίνει την αξία του καθένα από αυτούς τους διάφορους παραγωγικούς συντελεστές, στο να συμβάλει σε μια γραμμή παραγωγής έναντι κάποιας άλλης.
Με τη σειρά τους, οι ιδιοκτήτες αυτών των συντελεστών παραγωγής – οι εργαζόμενοι που αναζητούν να εκμισθώσουν την εργασία τους, οι ιδιοκτήτες γης και πόρων προς εκμίσθωση η πώληση και οι δανειστές αποταμιεύσεων που αναζητούν ενδιαφερόμενους δανειολήπτες – προσφέρουν τις υπηρεσίες ή τα προϊόντα τους σε αυτούς τους ανταγωνιστές επιχειρηματίες. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτού του αμφίδρομου ανταγωνισμού, καθορίζει την κατανομή αυτών των σπάνιων μέσων παραγωγής με βάση τις εκτιμήσεις για την υψηλότερη αξία χρήσης τους για την παραγωγή εναλλακτικών αγαθών και υπηρεσιών. Αυτό καθορίζει επίσης τις αμοιβές κάθε συντελεστή παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων των μισθών διαφόρων ειδών εργασίας, με τις οποίες αμοιβές κάθε ένας από αυτούς τους κατόχους των συντελεστών μπορεί να εισέλθει ξανά στην αγορά ως καταναλωτής, για να ζητήσει τα ίδια τα προϊόντα που, συνδυασμένα και σωρευτικά, έχει βοηθήσει στο να εισέλθουν στην αγορά.
Οι επιχειρηματίες ως η «κινητήριος δύναμη» της Αγοράς
Ο Ludwig von Mises συνοψίζει τη φύση της ανταγωνιστικής διαδικασίας:
«Οικονομία της αγοράς, είναι το κοινωνικό σύστημα του καταμερισμού της εργασίας υπό την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Ο καθένας ενεργεί για λογαριασμό του. Αλλά οι ενέργειες όλων απευθύνονται στην ικανοποίηση των αναγκών των άλλων ανθρώπων καθώς και στην ικανοποίηση των δικών τους. Όλοι κατά την δράση τους εξυπηρετούν τους συνανθρώπους τους …
Αυτό το σύστημα κατευθύνεται από την αγορά. Η αγορά κατευθύνει τις δραστηριότητες του ατόμου σε διαύλους οι οποίοι εξυπηρετούν καλύτερα τις επιθυμίες των συνανθρώπων του. Στην λειτουργία της αγοράς δεν υπάρχει καταναγκασμός ή εξαναγκασμός. Το κράτος πρέπει να προστατεύει τη ζωή και την ιδιοκτησία του ατόμου από τη βίαιη η δόλια επίθεση εκ μέρους εγχώριων γκάνγκστερ και εξωτερικών εχθρών
Κάθε άνθρωπος είναι ελεύθερος. κανείς δεν υπόκειται σε δεσπότη. Από μόνο του το άτομο εντάσσεται σε αυτό το σύστημα συνεργασίας. Η αγορά τον κατευθύνει και αποκαλύπτει σε αυτόν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να προωθήσει καλύτερα τη δική του ευημερία καθώς και εκείνη άλλων ανθρώπων. Η αγορά είναι υπέρτατη. Μόνο η αγορά θέτει το σύνολο του κοινωνικού συστήματος σε τάξη και του παρέχει συλλογιστική και νόημα.
Η αγορά δεν είναι τόπος, πράγμα, ούτε συλλογική οντότητα. Η αγορά είναι μια διαδικασία που ενεργοποιείται από την αλληλεπίδραση των ενεργειών των διαφόρων ατόμων που συνεργάζονται στο πλαίσιο του καταμερισμού της εργασίας.»
Οι επιχειρηματίες που οραματίζονται, συντονίζουν και κατευθύνουν αυτές τις παραγωγικές δραστηριότητες στο πέρασμα του χρόνου, είναι αυτό που ο Ludwig von Mises χαρακτήριζε ως την «κινητήρια δύναμη» ολόκληρης της διαδικασίας της αγοράς. Ενώ η ζήτηση των καταναλωτών κατευθύνει τελικά όλες τις δραστηριότητες της αγοράς, οι επιχειρηματίες αποφασίζουν τι θα παραχθεί, πώς, πού και από ποιον. Όλη η παραγωγή απαιτεί χρόνο, είτε αυτός είναι μια ώρα, μια μέρα, μία εβδομάδα, ένας μήνας ή και χρόνια. Συνεπώς, πρέπει να ληφθούν αποφάσεις «τώρα» σχετικά με τις διαδικασίες παραγωγής που πρέπει να τεθούν σε κίνηση για τις επόμενες ώρες, μέρες και μήνες, έτσι ώστε ένα τελικό προϊόν να μπορεί να προσφερθεί στην αγορά σε κάποιο απώτερο «μετά».
Έτσι, οι επιχειρηματίες έχουν το καθήκον στο σύστημα κατανομής της εργασίας, να προβλέπουν τις μελλοντικές απαιτήσεις των καταναλωτών στην κοινωνία, να αποφασίζουν σε ποιες τιμές θα μπορούσαν να πουλήσουν τα επιθυμητά προϊόντα στο μέλλον και ποιοι τρόποι παραγωγής θα ελαχιστοποιούσαν το κόστος για να πετύχουν (ελπίζουν) ένα κέρδος – δηλαδή, έσοδα μεγαλύτερα από τις πραγματοποιηθείσες δαπάνες. Ενώ όλοι οι άλλοι που συμμετέχουν στις διαδικασίες παραγωγής κανονικά, το κάνουν για τις συμβεβλημένες, συμφωνημένες αμοιβές – μισθοί, τιμές εισροών, ενοίκια, τόκοι – ο επιχειρηματίας φέρει την αβεβαιότητα για το αν θα πετύχει ή όχι κέρδος από την επιχείρηση που κατευθύνει και επιβλέπει. Αυτό σημαίνει ότι διατρέχει επίσης τον κίνδυνο να υποστεί ζημίες αντί για κέρδη και ότι το βάρος της αβεβαιότητας είναι μόνο δικό του.
Κέρδος, ζημία και το πνεύμα της επιχειρηματικότητας
Επομένως, ο επιχειρηματικός ανταγωνισμός αποτελεί τελικά μια αντιπαλότητα μεταξύ των εναλλακτικών απόψεων, που υφίστανται στον νου των εν λόγω υπευθύνων λήψης αποφάσεων. Αφορούν τις μορφές της αγοράς, τις οποίες εφαρμόζουν ανταγωνιστικά. Ωστόσο, η διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος βρίσκεται στα χέρια των καταναλωτών που μπορεί να αγοράσουν ή να μην αγοράσουν τα προϊόντα. Οι καταναλωτές ενδέχεται να πληρώσουν η όχι τις τιμές για τις ποσότητες που αγοράζουν, έτσι ώστε τα έσοδα να καλύπτουν ή να υπερβαίνουν τις δαπάνες που πραγματοποιούνται.
Οι ανεπιτυχείς επιχειρηματίες που υφίστανται ζημίες και οι οποίοι αδυνατούν να αποκαταστήσουν τις εσφαλμένες προβλέψεις τους για το που θα κινηθεί αγορά, τελικά βγαίνουν εκτός ανταγωνισμού, με τα περιουσιακά τους στοιχεία και εγκαταστάσεις να μεταφέρονται στα χέρια άλλων υφιστάμενων ή νέων επιχειρηματιών, οι οποίοι είναι σίγουροι ότι μπορούν να τα διαχειριστούν πιο αποτελεσματικά για να εξυπηρετήσουν το καταναλωτικό κοινό. Οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το σύνολο ή μέρος των κερδών που έχουν εισπράξει, για να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα στις απαιτήσεις των καταναλωτών.
Η αγορά χρήζει αξιότερους «διαδόχους»
Έτσι, οι ανταγωνιστικές διαδικασίες της αγοράς μέσω του μηχανισμού κέρδους και ζημιών τείνουν πάντοτε να θέτουν τα επιχειρηματικά μέσα λήψης αποφάσεων και τη διακριτική ευχέρεια για τη χρήση των μέσων παραγωγής, στα χέρια εκείνων που αποδεικνύουν με μεγαλύτερη επιτυχία την ικανότητά τους σε αυτόν τον συγκεκριμένο επιχειρηματικό ρόλο. Τον ρόλο της σωστής κατανομής των συντελεστών της παραγωγής και της παροχής επιτυχημένων προϊόντων στο κοινωνικό σύστημα κατανομής της εργασίας μέσα στην καπιταλιστική οικονομία. Αλλά όπως τόνισε και ο von Mises στο δοκίμιό «Κέρδος και ζημία» (1952), η επιχειρηματική επιτυχία στηρίζεται τελικά στη δημιουργική φαντασία του ανθρώπινου νου. Στην ικανότητα να βλέπει τις πιθανότητες και τις δυνατότητες που υπάρχουν στο μέλλον καλύτερα από άλλους. Έτσι πραγματοποιεί την παραγωγή, η οποία στη συνέχεια δοκιμάζεται από τις επιλογές των καταναλωτών στην αγορά:
«Στο καπιταλιστικό σύστημα της οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας, οι επιχειρηματίες καθορίζουν την πορεία της παραγωγής. Κατά την εκτέλεση αυτής της λειτουργίας υπόκεινται άνευ όρων και είναι εντελώς υποκείμενοι στην κυριαρχία του αγοραστικού κοινού, των καταναλωτών.
Αν αποτύχουν να παράγουν με τον φθηνότερο και καλύτερο δυνατό τρόπο τα προϊόντα, τα οποία οι καταναλωτές ζητούν πιο επειγόντως, υφίστανται ζημίες και τελικά απομακρύνονται από την επιχειρηματική τους θέση. Τους αντικαθιστούν άλλοι άνθρωποι, που ξέρουν καλύτερα πώς να εξυπηρετούν τους καταναλωτές…
Είναι η επιχειρηματική απόφαση που δημιουργεί κέρδος ή ζημία. Είναι οι πνευματικές πράξεις, το μυαλό του επιχειρηματία, από όπου προέρχονται τελικά τα κέρδη. Το κέρδος είναι προϊόν του νου, της επιτυχίας στην πρόβλεψη της μελλοντικής κατάστασης της αγοράς. Είναι ένα πνευματικό και διανοητικό φαινόμενο».
Ο ανταγωνισμός ως διαδικασία ανακάλυψης
Σε αυτό μπορεί να προστεθεί η εστίαση του Friedrich A. Hayek (1899-1992) στο «Ο Ανταγωνισμός ως Διαδικασία Ανακάλυψης» (1969). Ο ανταγωνισμός είναι χρήσιμος και, πράγματι, απαραίτητος για τις δημιουργικές διαδικασίες της αγοράς. Όπως επεσήμανε ο Hayek, αν είχαμε, για παράδειγμα, μια κούρσα δρόμου και γνωρίζαμε ήδη πριν ξεκινήσει ποιος θα έρθει πρώτος, δεύτερος, τρίτος κ.λπ. μαζί με τους αντίστοιχους χρόνους κάθε δρομέα, ποιο θα ήταν το νόημα να πραγματοποιηθεί ο αγώνας; Μόνο μέσω του ανταγωνισμού μπορούμε να μάθουμε πώς θα τελειώσει ένας αγώνας. Μόνο μέσω της ανταγωνιστικής διαδικασίας μπορούμε να ανακαλύψουμε τις ικανότητες κάθε ατόμου σε σχέση με τους άλλους. Είναι επίσης αλήθεια, ότι κάθε άτομο δεν μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα τις δυνατότητες του, σε ένα δεδομένο περιβάλλον, εκτός αν προσπαθήσει να μάθει τι μπορεί να επιτύχει προκαλώντας και δοκιμάζοντας τον εαυτό του.
-
Δείτε σχετικά: Υπάρχει λύση για τον εξορθολογισμό του δημοσίου
Τι είναι εκείνο που οι καταναλωτές μπορεί να θέλουν στο μέλλον σχετικά με τα υφιστάμενα ή μελλοντικά αγαθά και υπηρεσίες; Ποιος μπορεί να επινοήσει αποτελεσματικά τον οικονομικότερο τρόπο παραγωγής ενός προϊόντος ή υπηρεσίας στην αγορά; Ποιος ανταγωνιστής μπορεί να το κάνει καλύτερα από τους άλλους ανταγωνιστές του από πλευράς προσφοράς; Ποιες εφαρμογές των συντελεστών της παραγωγής θα αντικατοπτρίζουν την πλέον αξιόλογη χρήση τους μεταξύ των εναλλακτικών λύσεων; Δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πραγματικά τις απαντήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα παρά μόνο μέσω μιας ανοιχτής ανταγωνιστικής αγοράς. Μιας αγοράς στην οποία υπάρχουν οι ευκαιρίες και τα κίνητρα για την απόκτηση κερδών και εισοδημάτων και όπου τα άτομα έχουν κίνητρο να προσπαθήσουν.
Κλείνοντας
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες μιας ανταγωνιστικής οικονομίας της αγοράς είναι δυνατά και διαθέσιμα μόνο λόγω των θεσμικών προϋποθέσεων ενός καπιταλιστικού συστήματος, οι οποίες αναφέρθηκαν στην αρχή αυτού του άρθρου. Είναι η απελευθέρωση των ατόμων από πολιτικούς περιορισμούς και φραγμούς, η απελευθέρωση της αλληλεπίδρασης και της ανταλλαγής από κυβερνητικούς κανονισμούς και απαγορεύσεις. Η αναγνώριση ότι κάθε συμμετέχων στην αγορά πρέπει να κατέχει και να προστατεύει τα δικαιώματά του στη ζωή και την τίμια ιδιοκτησία. Αυτά επιτρέπουν στον ανταγωνισμό να τεθεί πλήρως σε λειτουργία. Αυτή είναι η διαδικασία μέσω της οποίας καθίστανται δυνατές η ελευθερία και η ευημερία για την ανθρωπότητα.
***
