Όταν τα κράτη υποκαθιστούν τις εθελοντικές συμφωνίες με καταναγκαστικές επιβολές, τα ψέματα εκτοπίζουν τις αληθινές πληροφορίες της αγοράς.
Του Gary M. Galles
Απόδοση στα Ελληνικά: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Έχετε εργαστεί ποτέ με ανθρώπους που δεν μπορείτε να τους εμπιστευτείτε για το αν λένε την αλήθεια; Δεν είναι ωραίο πράγμα. Χωρίς τη δυνατότητα να βασίζεσαι σε όσα λέει κάποιος, η αποτελεσματική συνεργασία σχεδόν σε κάθε περιθώριο επιλογής μειώνεται, επειδή η βάση αυτής της συνεργασίας έχει υπονομευθεί.
Το συγκεκριμένο πρόβλημα μιας αποτελεσματικής συνεργασίας, αυξάνεται εκθετικά όταν επεκτείνουμε τους ορίζοντές μας στα πολυάριθμα περιθώρια επιλογής βάσει των οποίων αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι στην κοινωνία, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν γνωρίζουν καν ο ένας τον άλλο. Σε μια σύγχρονη οικονομία, όλοι μας εξαρτόμαστε από πλήθος ξένων ανθρώπων, όχι μόνο για την ευημερία μας, αλλά και για την ίδια την επιβίωσή μας.
Ο λόγος που οι άνθρωποι δεν επικοινωνούμε πάντα με ειλικρίνεια, είναι ότι η λογική μας εξυπηρετεί το συμφέρον μας. Μερικές φορές αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχει στρατηγικό πλεονέκτημα να εξαπατήσουμε σκόπιμα άλλους ανθρώπους. Τα λόγια μας είναι επίσης συχνά ex post εκλογικεύσεις προς τον εαυτό μας και τους άλλους, για να δικαιολογήσουμε σαν μια καλή ιδέα οτιδήποτε επιλέξαμε ή κάναμε. Αλλά αυτό συχνά δεν αποτελεί καλό στήριγμα για κάποιον. Και όταν εμπλέκεται η πολιτική εξουσία, τα κίνητρα για τέτοια εξαπάτηση και αυταπάτη πολλαπλασιάζονται, επειδή τα κέρδη είναι πολύ υψηλότερα όταν υποστηρίζονται από την εξαναγκαστική εξουσία που διαθέτει το κράτος.
Πληροφορίες και ανθρώπινη αλληλεπίδραση
Κατά συνέπεια, οι ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα θέματα που είναι πιο σημαντικά για την ικανότητά μας να συνεργαστούμε με άλλους ανθρώπους, είναι συχνά μεταξύ των σπανιότερων και πολυτιμότερων αγαθών. Επιπλέον, η τεράστια ποσότητα δυνητικά χρήσιμων πληροφοριών που δεν γνωρίζουμε – οι άπειρες μεταλλαγές του ποιος, τι, πότε, πού, γιατί και πώς – ξεπερνά την ικανότητα κατανόησης και ενσωμάτωσης κάθε ατόμου ή ομάδας ατόμων. Ωστόσο, οι εθελοντικές συμφωνίες της αγοράς που βασίζονται στα δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας, παρέχουν έναν ισχυρό μηχανισμό ο οποίος μειώνει αυτό το πρόβλημα σε διαχειρίσιμα μεγέθη.
Τις περισσότερες φορές, δεν θέλουμε πραγματικά να γνωρίζουμε όλες τις λεπτομέρειες που μπορεί να επηρεάσουν τις παραγωγικές αλληλεπιδράσεις μας με άλλους. Θέλουμε κυρίως να μάθουμε «πόσο» – ποιες είναι οι ανταλλαγές που είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι άλλοι μεταξύ αγαθών έναντι υπηρεσιών, της τρέχουσας έναντι της μελλοντικής κατανάλωσης, της εργασίας έναντι του ελεύθερου χρόνου κλπ. Ο λόγος είναι ότι, ανεξάρτητα από τους συγκεκριμένους καθοριστικούς παράγοντες τους, οι ανταλλαγές καθορίζουν τις πιθανότητες μας και τους περιορισμούς σε κάθε κοινωνία που τιμά την αυτοκτησία των μελών της.
Η επέκταση των αμοιβαία επωφελών συμφωνιών, που καθίσταται δυνατό να συντελεστούν όταν αποκαλύπτονται επακριβώς αυτές τις πληροφορίες, είναι μια κεντρική πτυχή ενός αποτελεσματικού κοινωνικού συντονισμού, όπως κατέστησαν σαφές τα σημαντικά έργα των Ludwig von Mises και Friedrich Hayek. Κανένας κεντρικός σχεδιαστής δεν γνωρίζει τις ανταλλαγές που θα κάνει κάθε άτομο. Μόνο τα άτομα που εμπλέκονται στην αλληλεπίδραση μεταξύ τους γνωρίζουν αυτές τις πληροφορίες. Αυτό απαιτεί μια διαδικασία ειλικρινούς αποκάλυψης αυτών των πληροφοριών σε εκείνους που θα κάνουν επιλογές βασισμένες σε αυτές τις πληροφορίες, ή οι πληροφορίες πρακτικά θα πεταχτούν στα σκουπίδια, μαζί τους και η δημιουργία πλούτου για την κοινωνία που θα καθιστούταν δυνατή με αυτές τις πληροφορίες.
Οι αγορές παρέχουν αυτές τις ειλικρινείς πληροφορίες. Ενώ αυτό που λένε οι άνθρωποι μπορεί συχνά να είναι παραπλανητικό για τον εαυτό τους και τους άλλους, ο κόσμος αποκαλύπτει την αλήθεια για τις ανταλλαγές που είναι πρόθυμος να πραγματοποιήσει, όταν συμμετέχει σε μη-εξαναγκαστική συναλλαγή. Αυτό που κάνει κάποιος, είναι συχνά πολύ πιο ειλικρινές από αυτό που λέει.
Ανεξάρτητα από το τι λέει κάποιος, εάν στην πράξη βγάλει 10€ από την τσέπη του και αγοράσει ένα προϊόν, αποκαλύπτει ότι πιστεύει πως για τον ίδιο το προϊόν αυτό αξίζει τουλάχιστον 10€. Ομοίως, εάν πουλήσει κάποιος ένα προϊόν έναντι 10€, αποκαλύπτει ότι αυτό που μπορεί να αποκτήσει ο ίδιος με τα χρήματα, αξίζει για εκείνον περισσότερο από το προϊόν που πουλά. Και αυτές οι επιλογές αποκαλύπτουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις πραγματικές εναλλακτικές επιλογές που είναι διαθέσιμες σε όσους μπορεί να επιλέξουν να συναλλαχθούν με εμάς. Αντίθετα, επειδή η πολιτική βασίζεται σε αυτά που λένε οι άνθρωποι και όχι σε αυτά που κάνουν στην πραγματικότητα, συχνά βραχυκυκλώνεται ο κεντρικός μας μηχανισμός που αναζητά την αλήθεια ώστε να βελτιώσει την δυνατότητα μας να συνεργαζόμαστε.
Πληροφορίες και κρατική παρεμβατικότητα
Στην πραγματικότητα, μια τεράστια δέσμη κυβερνητικών παρεμβάσεων στις σχέσεις των ατομικών εθελοντικών ανταλλαγών, υποκαθιστά την αλήθεια (που θα αποκαλυπτόταν σε διαφορετική περίπτωση) με ψέματα. Και σε έναν κόσμο όπου οι σχετικές ελλείψεις είναι συχνά τα πράγματα που πραγματικά θέλουμε να γνωρίζουμε από τους άλλους, για να τα συνδυάσουμε με την μεγαλύτερη γνώση που έχουμε για τον εαυτό μας και τις δικές μας υποθέσεις, η βλάβη που προκαλείται είναι μεγάλη.
Εξετάστε τα ανώτατα όρια τιμών, όπως τους ελέγχους μίσθωσης. Χωρίς ανώτατα όρια, τα ενοίκια στην αγορά σας λένε τις τιμές στις οποίες μπορείτε να βρείτε διαμερίσματα, οι οποίες αντικατοπτρίζουν το κόστος ευκαιρίας των ιδιοκτητών. Αλλά οι έλεγχοι ενοικίασης επιβάλλουν μια τιμή που διαχωρίζεται από το κόστος ευκαιρίας των ιδιοκτητών και με την οποία πολλοί άνθρωποι δεν θα είναι σε θέση να νοικιάσουν με επιτυχία ένα διαμέρισμα. Δηλαδή, παραπληροφορεί τους ανθρώπους ότι το κόστος ευκαιρίας είναι φθηνότερο από ό, τι είναι στην πραγματικότητα και στη διαδικασία εξαλείφουν σε μεγάλο βαθμό τη γνώση των όρων με τους οποίους τα διαμερίσματα μπορούν γενικά να ενοικιαστούν με επιτυχία.
Οι κατώτατες τιμές, όπως οι κατώτατοι βασικοί μισθοί, ενεργούν ανάλογα. Με την απουσία τέτοιων διατιμήσεων, οι μισθοί της αγοράς σας δείχνουν τις τιμές στις οποίες μπορείτε γενικά να βρείτε θέσεις εργασίας. Αλλά ένας κατώτατος μισθός υπαγορεύει μια τιμή που διαχωρίζεται από το ενδεχόμενο κόστος ευκαιρίας των εργαζομένων και με την οποία πολλοί άνθρωποι δεν θα είναι σε θέση να βρουν θέσεις εργασίας. Δηλαδή, παραπληροφορεί τους ανθρώπους ότι το κόστος ευκαιρίας για ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό είναι υψηλότερο από ό, τι είναι στην πραγματικότητα και στη διαδικασία εξαλείφουν σε μεγάλο βαθμό τη γνώση των όρων με τους οποίους μπορεί να βρεθεί θέση απασχόλησης.
Οι φόροι, που αποτελούν μια τιμή τεχνητής εισροής: της «κρατικής αδειοδότησης να παράγεις και να πουλάς», αντικατοπτρίζουν μια καταναγκαστική κρατική επιβάρυνση και όχι τα κόστη ευκαιρίας για εγγενώς σπάνια αγαθά και υπηρεσίες και λένε στους αγοραστές ότι τα προϊόντα είναι πιο σπάνια από ό, τι είναι στην πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και για τους περιορισμούς των εισαγωγών, όπως οι δασμοί και οι ποσοστώσεις, που αυξάνουν τις τιμές πέραν του κόστους ευκαιρίας. Τα βάρη των κρατικών κανονισμών και διατάξεων ενεργούν επίσης όπως οι φόροι. Οι κρατικοί φραγμοί εισόδου και λειτουργίας σε διάφορες αγορές, αυξάνουν ομοίως τις τιμές σε σχέση με τη σχετική σπανιότητα που επικρατεί. Όλα αυτά οδηγούν σε τεχνητά υψηλότερες τιμές, υποχρησιμοποίηση και σπατάλη, σε σύγκριση με ο, τι θα ίσχυε σε μια ελεύθερη αγορά.
Οι επιδοτήσεις λειτουργούν όπως και οι φόροι, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ενημερώνουν τους υποψήφιους αγοραστές ότι τα προϊόντα είναι λιγότερο σπάνια από ό, τι είναι στην πραγματικότητα, οδηγώντας σε τεχνητά χαμηλές τιμές για τους καταναλωτές, υπερκατανάλωση και σπατάλη, σε σύγκριση με ο, τι θα ίσχυε στις ελεύθερες αγορές.
Οι εθελοντικές αλληλεπιδράσεις στην αγορά, δεν αποκαλύπτουν απλά καλύτερα την αλήθεια όσον αφορά τη σχετική σπανιότητα μέσω της τιμολόγησης, αλλά επιτρέπουν την ακριβέστερη αξιολόγηση άλλων πτυχών του εμπορίου, όπως η ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών.
Οι πληροφορίες ως μηχανισμοί ελέγχου στην αγορά
Ο βασικός παράγοντας (ο οποίος συχνά αγνοείται) είναι η επαναλαμβανόμενη επιχειρηματική λειτουργία. Οι συνηθισμένες ιστορίες «τρόμου» που λέγονται για να δικαιολογήσουν την «ανάγκη» κρατικής παρεμβατικότητας και ρύθμισης, περιλαμβάνουν αλληλεπιδράσεις που συνέβησαν μια φορά, στις οποίες κάποιοι μπόρεσαν να αποκομίσουν κέρδη αθετώντας όσα υποσχέθηκαν. Αλλά το ζήτημα δεν είναι αν μπορούν, αλλά αν είναι προς το συμφέρον τους να το πράξουν. Δεν χρειαζόμαστε κυβερνητική προστασία ενάντια σε πράγματα που οι άνθρωποι θα επιλέξουν να μην κάνουν, ακόμα κι αν θα μπορούσαν να τα κάνουν.
Δεδομένου ότι σχεδόν όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους συναλλασσόμαστε οικονομικά, επιθυμούν να συνεχίσουν τις οικονομικές δραστηριότητές τους, οι επιπτώσεις στις μελλοντικές τους επιχειρήσεις (άμεσα, με τους πελάτες να αποφεύγουν τέτοιους προμηθευτές και έμμεσα μέσω της κακής φήμης τους που θα επηρεάσει άλλους υφιστάμενους ή μελλοντικούς εμπορικούς συνεργάτες) λειτουργούν ως ομόλογο επιδόσεων κατά της κακής συμπεριφοράς, που οδηγεί σε πολύ καλύτερες εκβάσεις από ό, τι υπονοούν οι ιστορίες «τρόμου» κατά της ελεύθερης αγοράς. Όπως γνωρίζουν οι μαθητές της θεωρίας παιγνίων, τα επαναλαμβανόμενα παίγνια δημιουργούν πολύ διαφορετικές στρατηγικές από τα παίγνια που διεξάγονται μία και μόνη φορά.
Εξετάστε ένα παράδειγμα. Μπορώ να σας εξαπατήσω σήμερα παρέχοντας χαμηλότερη ποιότητα από αυτή που υποσχέθηκα και αποκομίζοντας έτσι κέρδη ύψους 1.000.000€. Εάν πράττοντας έτσι, δεν επηρεάσω τις μελλοντικές επιχειρηματικές σχέσεις, έχω κίνητρο να το κάνω. Ωστόσο, τι ισχύει εάν αναμένω ότι η ζημία που θα προκληθεί στη φήμη μου θα με οδηγήσει να χάσω περισσότερα από 1.000.000 από τα μελλοντικά μου κέρδη; Μπορώ να σας εξαπατήσω, αλλά δεν θα το κάνω γιατί δεν έχω κανένα κίνητρο. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή επιλύεται από τους μηχανισμούς φήμης των αγορών. Ακόμη και αν οι μελλοντικές ζημίες δεν εξαλείψουν εντελώς τα κίνητρά μου να σας εξαπατήσω, ωστόσο, τα μειώνουν έντονα ξεφουσκώνοντας σε μεγάλο βαθμό τη φούσκα της «ανάγκης» για κρατική παρεμβατική ρύθμιση.
Αυτός ο μηχανισμός, αν και αγνοείται από κρατιστικά αφηγήματα ανάλογα του: «τίποτα δεν μπορεί να γίνει αν δεν το κάνει το κράτος», δεν είναι καινούργιος. Για παράδειγμα, οι περίφημοι έμποροι Maghribi της Βόρειας Αφρικής, βασίζονταν στη φήμη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του διεθνούς εμπορίου του 11ου αιώνα.
Συμπέρασμα
Ένας μεγάλος κοινωνικός συντονισμός, καθίσταται εφικτός μόνο όταν βασίζεται στην αλήθεια. Αλλά πολλές από τις σχετικές αλήθειες πίσω από το κόστος ευκαιριών και τις αξίες των ανθρώπων, είναι γνωστές μόνο στα άτομα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εθελοντικές συμφωνίες στις αγορές, στις οποίες λέμε την αλήθεια για τη σχετική σπανιότητα τόσο όταν αγοράζουμε όσο και όταν πουλάμε, είναι απαραίτητες για την ευημερία όλων των συμμετεχόντων στις αγορές.
Αντίθετα, όταν τα κράτη υποκαθιστούν τις εθελοντικές συμφωνίες με καταναγκαστικές επιβολές, τα ψέματα εκτοπίζουν την αλήθεια με δύο τρόπους. Όχι μόνο ο ανταγωνισμός για την ανάληψη πολιτικής εξουσίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ψέματα, αλλά οι εξαναγκαστικές επιβολές του κράτους αντικαθιστούν επίσης την αλήθεια που αποκαλύπτεται στις εθελοντικές συμπεριφορές της αγοράς με ψέματα. Ποιος είναι ο αντίκτυπος στην κοινωνία; Πολύ κακός. Και παρόλο που το ψέμα αποτελεί την ουσιαστική πτυχή της κρατικής εισβολής στις ιδιωτικές υποθέσεις των ανθρώπων, δεν υπάρχει ούτε ένα ηθικό σύστημα που να υποστηρίζει το ψέμα. Τα ψέματα δεν απελευθερώνουν. Η αλήθεια δεν μας απελευθερώνει απλώς, αλλά η ελευθερία στις συνεργατικές μας αλληλεπιδράσεις αποκαλύπτει αλήθειες τις οποίες δεν διαθέτουμε άλλους τρόπους να γνωρίζουμε.
***
