Οι τιμές έχουν μεγάλη σημασία και ο «κερδοσκόπος» επιχειρηματίας που ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε αυτές, είναι ένας οικονομικός ήρωας.
Του Ευθύμη Μαραμή
Διαβάζω στο LewRockwell.com ένα κατατοπιστικό άρθρο και κάνω άμεσα αναγωγή στην κατάσταση της Ελλάδας. Οι τιμές είναι ο μηχανισμός της αγοράς που εξισορροπεί την προσφορά και τη ζήτηση. Εάν αυξάνεται η προσφορά ή μειώνεται η ζήτηση ή και τα δύο, η τιμή θα μειωθεί. Αντίθετα, αν η προσφορά μειωθεί ή η ζήτηση αυξηθεί, ή και τα δύο, η τιμή θα αυξηθεί.
Ορισμένες αγορές είναι εξαιρετικά ρευστές και αυτή η μεταβολή στις τιμές συμβαίνει γρήγορα και συχνά – για παράδειγμα η τιμή της βενζίνης. Το ίδιο βενζινάδικο μπορεί να αλλάξει την τιμή προς τα πάνω ή προς τα κάτω μερικά λεπτά του ευρώ κάθε μέρα. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η στιγμή που η προσφορά και η ζήτηση προκαλούν μικρές μεταβολές στις τιμές, είναι ανεπαίσθητη.
Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες οι αγορές δέχονται σοκ. Η πανδημία του κοροναϊού αύξησε τη ζήτηση για αντισηπτικά ενώ ταυτόχρονα μειώθηκε η προσφορά τόσο στα καταστήματα όσο και στις αλυσίδες εφοδιασμού. Σε αυτό το σημείο, οι καλοθελητές πολιτικοί παρεμβαίνουν και θεσπίζουν νόμους που αναγκάζουν τις επιχειρήσεις να διατηρήσουν τις τιμές στα επίπεδα προ του σοκ. Ενώ φαίνεται φιλολαϊκό, είτε εκ μέρους του νομοθέτη είτε εκ μέρους του αλτρουισμού των ιδιοκτητών των καταστημάτων, η παρεμπόδιση της αύξησης των τιμών σε μια χρονική στιγμή όπως αυτή, μπορεί να βλάψει εκείνους που υποτίθεται πως θα βοηθούσε.
Αν επιτρεπόταν στις τιμές των αντισηπτικών να αυξηθούν, εμπορικές επιχειρήσεις ή κάποιος «κερδοσκόπος» με φορτηγό από τα γειτονικά και όχι μόνο κράτη, ενδεχομένως να ανέμεναν αυτή την ανάγκη και να είχαν αγοράσει το πλεόνασμα στην περιοχή τους και να το μεταπωλούσαν στην Ελλάδα. Θα το έκαναν για το κέρδος και όντως θα αποκόμιζαν κέρδη. Αλλά, εάν έκριναν εσφαλμένα τις ανάγκες της αγοράς, θα κατέληγαν με ζημίες. Αυτή είναι η ουσία της ύπαρξης του επιχειρηματία – η πρόβλεψη των αναγκών της αγοράς και η ανάληψη ρίσκου για την αντιμετώπισή τους. Όταν ο νόμος δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αυξήσουν την τιμή του αντισηπτικού, οι ίδιες επιχειρήσεις που προαναφέραμε, θα κοιτάξουν αλλού για κέρδη και οι άνθρωποι που χρειάζονται περισσότερο τα αντισηπτικά, θα μείνουν με άδεια χέρια αντιμετωπίζοντας την ανεπαρκή (για την κατάσταση) αλυσίδα εφοδιασμού της χώρας. Δεν θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο τους περιοριστικούς νόμους που απαγορεύουν ουσιαστικά την παραγωγή αντισηπτικών στην Ελλάδα διότι μας ενδιαφέρει μόνο η κατανόηση του μηχανισμού των τιμών.
Προκύπτουν όμως και επιπλέον προβλήματα. Εάν οι τιμές παραμείνουν χαμηλές, σηματοδοτούν στους καταναλωτές πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Οι πρώτοι στην σειρά καταναλωτές μπορεί να αγοράσουν περισσότερα αντισηπτικά από όσα χρειάζονται, αφήνοντας λιγότερα για τους επόμενους χρονικά καταναλωτές.
Το σύνολο της ελληνικής επικράτειας βίωσε αυτό το φαινόμενο. Όταν τα καταστήματα άρχισαν να παρατηρούν την αυξημένη ζήτηση αντισηπτικών, είχαν τρεις επιλογές: 1) να μην κάνουν τίποτα 2) να περιορίσουν τον αριθμό των αντισηπτικών που μπορεί να αγοράσει κάθε πελάτης 3) να αυξήσουν την τιμή. Δυστυχώς, τα περισσότερα καταστήματα επέλεξαν αρχικά «να μην κάνουν τίποτα». Αυτό οδήγησε τους πελάτες να αγοράσουν περισσότερα από όσα χρειάζονταν για να ικανοποιήσουν τις άμεσες ανάγκες τους, αφήνοντας τους άλλους πελάτες με άδεια χέρια.
Τώρα, όταν οι ελλείψεις επεκταθούν και σε άλλα αγαθά, όπως προϊόντα μαναβικής, πολλά καταστήματα ίσως επιβάλλουν τη «λύση» 2 που επέβαλαν και στα ελάχιστα αντισηπτικά – ποσόστωση στον αριθμό προϊόντων ανά άτομο. Η αυταπάτη αυτής της πρακτικής, θα γίνει εμφανής μετά από μια στιγμή προβληματισμού. Είναι η ίδια αυταπάτη που μαστίζει όλους τους κεντρικούς σχεδιαστές. Πώς μπορούν να γνωρίζουν τον σωστό αριθμό εμπορευμάτων για να καλύψουν τις ανάγκες της μοναδικής κατάστασης που εξυπηρετεί τον κάθε πελάτη. Μόνο ο πελάτης το γνωρίζει αυτό. Τα καταστήματα ή οι πολιτικοί μπορεί να θεσπίσουν πολιτική πώλησης ως και 2 μονάδων του ίδιο εμπορεύματος ανά πελάτη. Φαίνεται λογικό, σωστά; Ωστόσο, η πολιτική τους θα σας επιτρέψει να αγοράσετε 50 κιλά μαναβικής εφ’ όσον επιλέξετε τουλάχιστον 25 διαφορετικά προϊόντα, αλλά δεν θα σας επιτρέψει να πάρετε 3 κιλά του προϊόντος της αρεσκείας σας. Σίγουρα, δεν θα φάτε τα 50 κιλά μαναβικής σε μια μέρα, αλλά γιατί θα πρέπει να αποφασίσει ο πολιτικός ή ο μανάβης την ποσότητα που θα αγοράσετε; Δεν είναι σε θέση να κρίνουν τη μοναδική σας κατάσταση ή τις ανάγκες σας.
Η πολιτική αυτή μπορεί να σας εμποδίσει από το να αγοράσετε περισσότερες από 2 συσκευασίες ζυμαρικών. Πώς γνωρίζουν τη σωστή ποσότητα που θέλετε; Μπορεί να είστε μεγάλη οικογένεια και να τρώτε τουλάχιστον 4 συσκευασίες σε ένα γεύμα. Έτσι, αν σας περιορίσουν στις δύο συσκευασίες, θα έχετε μισό γεύμα. Ο επόμενος πελάτης στη σειρά, μπορεί να αγοράσει επίσης δύο συσκευασίες που θα μπορούσαν να ισοδυναμούν με 4 γεύματα για τον ίδιο. Γιατί θα πρέπει ένας πολιτικός ή ένα κατάστημα να περιορίσει το γεύμα μας στο μισό επιτρέποντας σε ένα άλλο άτομο να αγοράσει 4 γεύματα; Επιπλέον, θα αναγκάσουν πολύ κόσμο να βγει από τα σπίτια του και να συνωστιστεί στην αγορά – κάτι που δεν θέλουμε – ενώ ένα άτομο μπορεί να ψωνίσει για πολλούς.
Έτσι, μας μένει η επιλογή 3 – η αύξηση της τιμής. Εάν τα καταστήματα είχαν αρχίσει να αυξάνουν την τιμή του αντισηπτικού όταν αυξήθηκε η ζήτηση, οι άνθρωποι φυσικά θα ανταποκρίνονταν στην υψηλότερη τιμή και θα ήταν φειδωλοί στις αγορές. Με λίγους διαθέσιμους πόρους, θα εξετάσουν τις άμεσες ανάγκες τους πιο προσεκτικά και με σύνεση. Αυτό θα δημιουργούσε πολλαπλά θετικά αποτελέσματα. Πρώτον, θα αφήσει περισσότερη προσφορά στα ράφια για άλλους καταναλωτές. Στη συνέχεια, θα οδηγήσει τα καταστήματα να μετατοπίσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού για να παραγάγουν το αντισηπτικό που είναι προς το παρόν πιο κερδοφόρο, γεμίζοντας ταχύτερα τα ράφια των καταστημάτων. Με αυτόν τον τρόπο ισορροπείται η έλλειψη και σταδιακά πέφτουν ξανά οι τιμές. Τέλος, η αύξηση του εφοδιασμού πιθανότατα θα χαλαρώσει τον πανικό και δεν θα τον εξαπλώσει και σε άλλα προϊόντα.
Ίσως να ρωτούσε κάποιος γιατί απλά να μην ζητήσουμε από τους ανθρώπους να είναι προσεκτικοί και να αγοράζουν μόνο ό, τι είναι απαραίτητο και όχι περισσότερα. Ωστόσο αυτός που θα ρωτήσει κάτι τέτοιο δεν γνωρίζει την ανθρώπινη φύση. Το είδαμε αυτό με τα αντισηπτικά όπου η ποσόστωση απέτυχε παταγωδώς. Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στα κίνητρα και ο μόνος δίκαιος τρόπος για να επικρατήσει σύνεση και συντήρηση στα προϊόντα είναι η χρέωση της σωστής τιμής αγοράς που αντανακλά την τρέχουσα ισορροπία προσφοράς και ζήτησης και επιτρέπει στον πελάτη να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα κατανείμει τους πόρους του.
Οι τιμές έχουν μεγάλη σημασία και ο «κερδοσκόπος» επιχειρηματίας που ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε αυτές, είναι ένας οικονομικός ήρωας.
***
Ο Ευθύμης Μαραμής είναι αναρχοκαπιταλιστής, ιδρυτής της ιστοσελίδας «Ελεύθερη Αγορά – Austrian Economics, μελετητής της Αυστριακής Σχολής οικονομικών στην παράδοση του Ludwig von Mises και της αναρχοκαπιταλιστικής θεωρίας στην παράδοση των Murray Rothbard και Hans Hermann-Hoppe.
