Η ιδιοκτησία των επιχειρηματιών αποτελεί ιδιοκτησία μόνο κατ’ επίφαση και υφίσταται έως ότου το κράτος αποφασίσει διαφορετικά.
Του Connor Mortell
Ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρωνας είχε γράψει ένα ανέκδοτο για τον αυλικό Δαμοκλή, έναν δουλοπρεπή κόλακα που υπηρετούσε στην αυλή του Διονυσίου Β’, τυράννου των Συρακουσών της Σικελίας τον 4ο αιώνα π.Χ. Ο Δαμοκλής ομολογημένα φθονούσε τον τρόπο ζωής του Διονυσίου και ο τελευταίος τον ρώτησε αν ήθελε ο ίδιος να πάρει τη θέση του απολαμβάνοντας, όλα τα προνόμια του άρχοντα. Ο Δαμοκλής δέχθηκε με χαρά αυτή την απρόσμενη πρόσκληση αλλά μόλις άρχισε να απολαμβάνει τη βασιλική μεταχείριση και περιεργαζόμενος το χώρο γύρω του, παρατήρησε επάνω από το κεφάλι του να κρέμεται ένα μεγάλο σπαθί, που είχε τοποθετηθεί εκεί μετά από διαταγή του Διονυσίου και το οποίο συγκρατούσαν τρίχες αλόγου. Οι αλογότριχες θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κοπούν με αποτέλεσμα το σπαθί να πέσει στο κεφάλι του και, έτσι, ο Δαμοκλής δεν άντεξε για πολύ αυτή την απειλή και ικέτεψε τον Διονύσιο να τον αποδεσμεύσει από αυτή τη θέση.
Η φράση «Δαμόκλειος Σπάθη» χρησιμοποιείται ως σήμερα για να περιγράψει την αίσθηση μιας γενικής απειλής η οποία μπορεί να μας κάνει να χάσουμε τα πάντα, σαν να κρέμεται ένα σπαθί πάνω από το κεφάλι σας.
Ο Hans Hermann Hoppe και η επίπλαστη ιδιοκτησία (fiat property)
Η ίδια φράση χρησιμοποιείται και από τον Hans-Hermann Hoppe στο βιβλίο του The Great Fiction: Property, Economy, Society and the Politics of Decline .
Αλλά προτού αναφερθεί στη «Δαμόκλειο Σπάθη», ο Hoppe εξηγεί τι σημαίνει επίπλαστη ιδιοκτησία. Ο όρος «επίπλαστο» (fiat-με κρατική διαταγή) χρησιμοποιείται πολύ συχνά για χρήματα που έχουν αποκτήσει κάποια νομική υπόσταση. Ωστόσο είναι πολύ πιο σπάνιο, αλλά εξίσου σημαντικό, να εξετάζεται η έννοια της επίπλαστης ιδιόκτητης περιουσίας. Στο κεφάλαιο με τίτλο «Επιχειρηματικότητα με επίπλαστη ιδιοκτησία και επίπλαστο χρήμα» του προαναφερθέντος βιβλίου, ο Hoppe ξεκινά εστιάζοντας στην επίπλαστη ιδιοκτησία:
Μπορούμε να κάνουμε δύο αλληλένδετες προρρήσεις σχετικά με την επίδραση που έχει ένα κράτος στις δραστηριότητες των επιχειρήσεων. Αρχικά και κύρια, υπό συνθήκες κρατισμού η πραγματική ιδιοκτησία θα ονομάζεται επίπλαστη ιδιοκτησία (fiat Property).
Κατόπιν, ο Hoppe εξηγεί τι είναι η επίπλαστη ιδιοκτησία και θα δούμε ποια είναι η σχέση της με τη «Δαμόκλειο Σπάθη»:
Το κράτος δεν μπορεί να αυξήσει την ποιότητα και την ποσότητα της πραγματικής ιδιόκτητης περιουσίας αλλά μπορεί να την αναδιανείμει ανάλογα με τα γούστα του. Μπορεί να μειώσει την πραγματική ιδιοκτησία των επιχειρηματιών ή μπορεί να περιορίσει το επιτρεπόμενο εύρος ελέγχου που έχουν οι επιχειρηματίες επί της ιδιοκτησίας τους. Έτσι μπορεί να αυξήσει τη δική του ιδιοκτησία (ή εκείνη των δικών του ανθρώπων) και να αυξήσει το δικό του εύρος ελέγχου επί των υπαρχόντων πόρων.
Η ιδιοκτησία των επιχειρηματιών, λοιπόν, αποτελεί ιδιοκτησία μόνο κατ’ επίφαση και υφίσταται έως ότου το κράτος αποφασίσει διαφορετικά. Διαρκώς, κρέμεται πάνω από τα κεφάλια των επιχειρηματιών μια Δαμόκλειος Σπάθη. Η εκτέλεση των επιχειρηματικών τους σχεδίων βασίζεται στην υπόθεσή πως έχουν στη διάθεση τους φυσικούς πόρους, τις φυσικές ιδιότητες αυτών των πόρων και όλες οι επιχειρηματικές αξιακές εικασίες τους βασίζονται σε αυτούς τους φυσικούς πόρους που θεωρούνται δεδομένοι. Αλλά αυτές οι υποθέσεις σχετικά με την ύπαρξη φυσικής βάσης πόρων, μπορούν να καταστούν εσφαλμένες ανά πάσα στιγμή – μαζί και οι αξιακές εκτιμήσεις τους – εάν το κράτος απλώς αποφασίσει να αλλάξει την ισχύουσα νομοθεσία και τους ρυθμιστικούς κανόνες.
Αυτή η απειλή όπου το κράτος μπορεί – μέσα σε μία στιγμή – να αποδείξει ότι ο επιχειρηματίας δεν κατέχει στην πραγματικότητα την περιουσία του, έγινε πιο ορατή από ποτέ στη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης. Κατασχέσεις, επιτάξεις και απαγορεύσεις έκαναν την εμφάνιση τους για να μας δείξουν το κακό για το οποίο είναι ικανό ένα κράτος. Οι αλογότριχες που συγκρατούσαν τη Δαμόκλειο Σπάθη πάνω από τα κεφάλια των επιχειρηματιών τελικά κόπηκαν. Είδαμε ότι το κράτος δεν είναι μόνο ο καθοριστικός παράγοντας για το ποιες επιχειρήσεις πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν, αλλά ποιες επιχειρήσεις δικαιούνται καν να επιχειρούν – δεν υπάρχει πια αγορά (σ.σ. δείτε για παράδειγμα τα ΜΜΕ της λίστας Πέτσα που θησαύρισαν με κρατικές επιχορηγήσεις ενθαρρύνοντας και επικροτώντας τον αφανισμό άλλων επιχειρηματιών στο όνομα ενός δήθεν «γενικού καλού»). Όπως γνωρίζουν όσοι παρακολουθούν την Αυστριακή Οικονομική Σχολή, οι κακές επενδυτικές αποφάσεις που καθοδηγούνται από κρατικά σήματα και όχι από τα σήματα της αγοράς, είναι ένα φαινόμενο εξαιρετικά επικίνδυνο για την οικονομία.
Ωστόσο, αυτό το άρθρο δεν προορίζεται να στείλει ένα αρνητικό μήνυμα, αλλά αποτελεί έκκληση για δράση. Ενώ στο βιβλίο The Great Fiction, ο Hoppe ήταν προφητικός για το πόσο επίπλαστη είναι η ιδιοκτησία μας, κλείνει ωστόσο το κεφάλαιο με μια θετική νότα που ισχύει ακόμα περισσότερο στις μέρες μας:
Ένας επιχειρηματίας μπορεί να επιλέξει τον έντιμο αλλά ταυτόχρονα και τον πιο δύσκολο δρόμο. Αυτός ο επιχειρηματίας γνωρίζει τη φύση του κράτους. Γνωρίζει ότι το κράτος και οι διαχειριστές του βρίσκονται εδώ για να τον καταβάλουν, να τον εκφοβίσουν, να κατασχέσουν την περιουσία, τα χρήματά του και, ακόμη χειρότερα, γνωρίζει ότι οι άνθρωποι του κράτους είναι αλαζόνες, φαρισαίοι, υπερόπτες και εγωμανείς. Με βάση αυτήν την κατανόηση της ανατομίας του κράτους, αυτή η πολύ διαφορετική φυλή επιχειρηματιών προσπαθεί να προβλέψει και να προσαρμοστεί στις κακόβουλες ενέργειες του κράτους – αλλά δεν συμμετέχει στην κρατική συμμορία. Δεν δωροδοκεί για να εξασφαλίσει κρατικά συμβόλαια ή κρατικά προνόμια. Αντ’ αυτού, προσπαθεί όσο καλύτερα μπορεί να προστατέψει ό,τι έχει απομείνει από την ιδιοκτησία και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του και να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα κέρδη.
Μπορεί να είδαμε ότι τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα συρρικνώθηκαν έντονα σε αυτό που ο Hoppe αποκάλεσε επίπλαστη ιδιοκτησία, αυτό όμως δεν αποτελεί λόγο να τα παρατήσουμε. Εμείς, μένοντας συνεπείς στην παράδοση της Αυστριακής Σχολής, καλούμαστε να προχωρήσουμε και να ενεργήσουμε όπως αυτή η πολύ διαφορετική φυλή επιχειρηματιών που περιγράφει ο Hoppe. Καλούμαστε να μην γίνουμε μέλη της κρατιστικής συμμορίας, αλλά να υπερασπιστούμε ό,τι έχει απομείνει. Με πιο απλά λόγια tu ne cede malis, sed contra audentior ito (δεν πρέπει να παραδοθείτε στο κακό, αλλά να βαδίσετε με ακόμα μεγαλύτερη τόλμη εναντίον του).
***
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
