Η Ευρώπη έφτασε στο σημερινό επίπεδο παραγωγικότητας και πλούτου μέσω του ανταγωνισμού ανάμεσα στα κράτη και της αποκέντρωσης. Η αποκέντρωση είναι και η καλύτερη λύση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ήπειρος
Jurisdictional Competition Is Why the West Became Rich While Asia languished
Του Dan Mitchell – Απόδοση/επιμέλεια: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, έθνη όπως η Κίνα ήταν σχετικά εξελιγμένα, την ίδια στιγμή που οι Ευρωπαίοι ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Αλλά αυτό άρχισε να αλλάζει πριν από αρκετές εκατοντάδες χρόνια. Η Ευρώπη γνώρισε το διαφωτισμό και τη βιομηχανική επανάσταση, ενώ οι αυτοκρατορίες της Ασίας εξασθένησαν.
Πως προέκυψε αυτή η δραματική αλλαγή;
Δεν πρόκειται να υποστηρίξω ότι υπάρχει μία μόνο εξήγηση, αλλά μέρος της απάντησης είναι ότι η Ευρώπη ωφελήθηκε από την αποκέντρωση και τον ανταγωνισμό στη δικαιοδοσία. Πιο συγκεκριμένα, οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν καλύτερες πολιτικές, επειδή η εργασία και το κεφάλαιο είχαν σημαντική ικανότητα να διασχίζουν τα σύνορα αναζητώντας λιγότερη καταπίεση.
Είμαι σίγουρα ένας μεγάλος οπαδός του δόγματος που θέλει τις κυβερνήσεις διαφορετικών χωρών να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά ούτε κι εγώ είχα καταλάβει πώς ο ανταγωνισμός στη δικαιοδοσία εξέλιξε σε τέτοιο βαθμό την Ευρώπη. Αλλά δεν χρειάζεται να πιστέψετε εμένα. Αυτό το θέμα τέθηκε από τον καθηγητή Roland Vaubel στη συνάντηση της Mont Pelerin Society. Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από ένα δοκίμιο του καθηγητή Vaubel σχετικά με το θέμα:
[…] ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατικών θεσμών διαφορετικών χωρών, μπορεί να επωφεληθεί από μια διεθνή ανταγωνιστική τάξη, η οποία διατηρεί την ειρήνη και εμποδίζει τις κυβερνήσεις να συμμαχούν μεταξύ τους εις βάρος τρίτων, ιδίως των πολιτών τους.
Αυτό το άρθρο θα έχει πολλά επιπλέον ανάλογα αποσπάσματα. Περιλαμβάνει επίσης σύγχρονους στοχαστές, μερικοί από τους οποίους θα αναφερθούν παρακάτω. Και παραθέτω επίσης ένα υστερόγραφο που δείχνει πόσοι οικονομολόγοι κάτοχοι του βραβείου Νόμπελ, βλέπουν τον ανταγωνισμό για δικαιοδοσία ανάμεσα στις κυβερνήσεις, ως εργαλείο για τον περιορισμό του μεγάλου κράτους.
Αλλά ας δούμε ποια νοήματα μπορούμε να ξεχωρίσουμε από τους μεγάλους στοχαστές της ιστορίας. Ο πατέρας των οικονομικών, Adam Smith, τόνισε για τη δυνατότητα μετακίνησης του κεφαλαίου στο έργο του «ο πλούτος των εθνών»:
Ο […] ιδιοκτήτης οικονομικών αποθεματικών είναι ουσιαστικά πολίτης του κόσμου και δεν είναι υποχρεωτικά συνδεδεμένος με κάποια συγκεκριμένη χώρα. Θα μπορούσε να εγκαταλείψει τη χώρα στην οποία εκτίθεται σε κυβερνητική παρενόχληση και αποδίδει βαρύτατο φόρο. Θα μπορούσε να απομακρύνει τα οικονομικά του αποθεματικά σε κάποια άλλη χώρα όπου θα μπορούσε είτε να συνεχίσει την επιχείρηση του, είτε να απολαύσει την περιουσία του άνετα. Ένας φόρος που τείνει να απομακρύνει τα οικονομικά αποθεματικά από μια συγκεκριμένη χώρα θα είχε την τάση να στεγνώσει κάθε πηγή εσόδων τόσο για την εξουσία όσο και για την κοινωνία […] Τα κράτη, κατά συνέπεια, που προσπάθησαν να φορολογήσουν τα έσοδα που προέρχονται από οικονομικά αποθέματα, υποχρεώθηκαν να προβούν σε κάποιες πολύ χαλαρές και κατά συνέπεια λιγότερο αυθαίρετες εκτιμήσεις. Οι καταχρήσεις που μερικές φορές εμφανίζονται στην τοπική και επαρχιακή διοίκηση, όσο μεγάλες και να εμφανίζονται, στην πραγματικότητα είναι σχεδόν πάντοτε ασήμαντες σε σχέση με εκείνες που συνήθως λαμβάνουν χώρα στη διοίκηση, τις δαπάνες και τα έσοδα μιας μεγάλης αυτοκρατορίας.
Ο Jacques Turgot, ο μεγάλος Γάλλος οικονομολόγος, εξέτασε το έθνος των Ηνωμένων Πολιτειών και παρατήρησε τα οφέλη που προέκυπταν από τον ανταγωνισμό δικαιοδοσίας:
Το άσυλο το οποίο (ο αμερικανικός λαός) άνοιξε για τους καταπιεσμένους όλων των εθνών πρέπει να παρηγορήσει τη γη. Η ευκολία με την οποία θα είναι πλέον δυνατή η αξιοποίηση αυτής της κατάστασης και, συνεπώς, η αποφυγή των συνεπειών μιας κακής κυβέρνησης, θα υποχρεώσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να είναι δίκαιες και συνετές.
Και ο Immanuel Kant παρατήρησε:
[…] η ελευθερία των πολιτών δεν μπορεί πλέον να δεχτεί επίθεση εύκολα χωρίς να προκαλέσει ζημίες, οι οποίες θα γίνουν αισθητές σε όλα τα επαγγέλματα, τις βιομηχανίες και ιδιαίτερα στο εμπόριο. Και αυτό θα συνεπαγόταν μείωση των εξουσιών του κράτους στις εξωτερικές σχέσεις. Αυτή η ελευθερία, επιπλέον, προχωρά σταδιακά περαιτέρω. Αλλά και εάν ο πολίτης εμποδίζεται από το να να επιδιώκει την ευημερία του με κάθε τρόπο που κρίνει αυτός κατάλληλο για τον εαυτό του και η δραστηριότητα των επιχειρήσεων παρενοχλείται γενικά, τότε και πάλι οι δυνάμεις ολόκληρου του κράτους αποδυναμώνονται.
Ο Kant επεκτάθηκε πάνω σε αυτή την έννοια και σε άλλα γραπτά του:
[…] η ειρήνη δημιουργείται και διασφαλίζεται από μια ισορροπία δυνάμεων και μέσω έντονης αντιπαλότητας (rivalry). Έτσι, η φύση διαχωρίζει σοφά τα έθνη.
Ο καθηγητής Vaubel παρατήρησε ότι: «με άλλα λόγια, ο Kant προτιμά την διαδικαιοδοσιακή αναρχία από τον συγκεντρωτικό δεσποτισμό».
Ο μεγάλος ιστορικός Λόρδος Acton, τόνισε επίσης τους κινδύνους του συγκεντρωτισμού:
[…] η κατανομή της εξουσίας μεταξύ πολλών κρατών αποτελεί τον καλύτερο έλεγχο της δημοκρατίας. Με τον πολλαπλασιασμό των κέντρων διακυβέρνησης και αποφάσεων προάγεται η διάδοση των πολιτικών γνώσεων και η διατήρηση της υγιούς και ανεξάρτητης γνώμης. Πρόκειται για προστασία των μειονοτήτων και διακονία της αυτοδιοίκησης. […] Είναι κακό να καταπιέζεσαι από μια μειοψηφία, αλλά είναι χειρότερο να καταπιέζεται από μια πλειοψηφία.
Ο Max Weber έγραψε:
Ο ανταγωνισμός (μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών) δημιούργησε τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για τον σύγχρονο δυτικό καπιταλισμό. Ξεχωριστά κράτη, έπρεπε να ανταγωνίζονται για το μετακινούμενο κεφάλαιο, το οποίο διαμόρφωνε τους όρους υπό τους οποίους θα ασκούσαν συνετή εξουσία.
Τα σχόλια του Weber είναι σημαντικά από ορολογική άποψη. Όπως επεσήμανε ο κ. Vaubel στο δοκίμιο του:
Αυτή είναι η πρώτη φορά που βρίσκουμε τον οικονομικό όρο «ανταγωνισμός» παρά το «φθόνο» (Hume) ή την «αντιπαλότητα» (Kant) ή την «απομίμηση» (Gibbon) στη βιβλιογραφία.
Λέει ο Eric Jones:
[…] πώς ξέφυγαν οι Ευρωπαίοι από την άγρια εκμετάλλευση των ηγετών τους; … Οι κυβερνήτες των σχετικά μικρών ευρωπαϊκών κρατών, μάθαιναν ότι με την παροχή των υπηρεσιών της τάξης και της δικαιοσύνης, μπορούσαν να προσελκύσουν και να διατηρήσουν τους περισσότερους και καλύτερους ψηφοφόρους […] Οι Ευρωπαίοι βασιλιάδες δεν ήταν ποτέ τόσο απολυταρχικοί όσο θα ήθελαν. Η διασπορά της ισχύος, όπως και η αυξανόμενη δύναμη της αγοράς, ασκούσαν καθοριστικό έλεγχο.
Ο Harold Berman του Χάρβαρντ έγραψε:
Στη δυτική νομική παράδοση υπάρχουν διάφορες δικαιοδοσίες και διαφορετικά νομικά συστήματα που συνυπάρχουν και ανταγωνίζονται μέσα στην ίδια κοινότητα. […] Ο πλουραλισμός του δυτικού δικαίου ήταν πηγή νομικής επιτήδευσης και νομικής ανάπτυξης. Ήταν επίσης πηγή ελευθερίας.
Ο Brian Tierny παρατήρησε ότι η αντιπαλότητα μεταξύ εκκλησίας και κράτους βοήθησε στην πρόοδο της ελευθερίας:
«Στον Μεσαίωνα δεν υπήρχε ποτέ μόνο μια ιεραρχία κυβέρνησης που να ασκεί απόλυτη εξουσία, αλλά πάντα δύο – η εκκλησία και το κράτος – συχνά ανταγωνίζονταν μεταξύ τους, περιορίζοντας ο ένας την εξουσία του άλλου (1995, σελ. 66). Επειδή, στις συγκρούσεις μεταξύ εκκλησίας και κράτους, κάθε πλευρά προσπαθούσε πάντα να περιορίσει τη δύναμη του άλλου, η κατάσταση αυτή ενθάρρυνε θεωρίες αντίστασης στην τυραννία και συνταγματικούς περιορισμούς στην κυβέρνηση».
Σύγχρονοι ακαδημαϊκοί και ανταγωνισμός δικαιοδοσίας
Ακολουθούν ορισμένα πρόσθετα αποσπάσματα από πιο σύγχρονους ακαδημαϊκούς, όλα απευθείας από το δοκίμιο του καθηγητή Vaubel.
«Στη Δύση, η απουσία μιας αυτοκρατορίας απομάκρυνε το κρίσιμο γραφειοκρατικό μπλοκ από την ανάπτυξη των δυνάμεων της αγοράς. Οι έμποροι που διώκονταν σε ένα μέρος, μπορούσαν πάντοτε να μετακινηθούν με το κεφάλαιό τους αλλού». (John A. Hall 1985, σελ. 102).
«Το παράδοξο είναι ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών, ο οικονομικός και πολιτικός ανταγωνισμός και η διεθνής ένταση αποτελούν τις καλύτερες εγγυήσεις για τη συνεχή πρόοδο […] Η ίδια αυτή ένταση που αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την επιβίωσή μας, διασφαλίζει ότι, κάποια κράτη, για να ανταγωνιστούν καλύτερα, θα υποχρεωθούν να ενθαρρύνουν την πνευματική ελευθερία και πρόοδο». (Daniel Chirot 1986, σελ. 296).
«Ο ανταγωνισμός μεταξύ των πολιτικών ηγετών των νεοεμφανιζόμενων εθνικών κρατών […] ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την υπέρβαση της εγγενούς απέχθειας που ένιωθαν η αγροτική και στρατιωτική αριστοκρατία για τη νέα εμφανιζόμενη εμπορική τάξη. Εάν οι έμποροι επρόκειτο να αντιμετωπίσουν ένα πολιτικό μονοπώλιο, μπορεί να μην είχαν καταφέρει να αποκτήσουν την απαιτούμενη ελευθερία δράσης, σε μία τιμή συμβατή με την εξέλιξη του εμπορίου» .(Nathan Rosenberg, LE Birdzell 1986, σελ. 136ff.)
«Οι πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες αυτής της αποκεντρωμένης, σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτης ανάπτυξης του εμπορίου και των αγορών, είχαν τη μεγαλύτερη σημασία. Πρώτον, δεν υπήρχε κανένας τρόπος με τον οποίο τέτοιες οικονομικές εξελίξεις θα μπορούσαν να κατασταλούν πλήρως […] Δεν υπήρχε ενιαία εξουσία στην Ευρώπη που θα μπορούσε να σταματήσει αποτελεσματικά αυτή τη μεγαλειώδη εμπορική ανάπτυξη. Καμία κεντρική κυβέρνηση ακόμα και να άλλαζε προτεραιότητες, δεν θα μπορούσε να προκαλέσει την άνοδο και την πτώση μιας συγκεκριμένης βιομηχανίας. Καμία συστηματική και καθολική λεηλασία των επιχειρηματιών από τις φορολογικές αρχές […] Στην Ευρώπη υπήρχαν πάντα μερικοί πρίγκιπες και τοπικοί άρχοντες πρόθυμοι να «ανεχθούν» τους εμπόρους και τους τρόπους τους, ακόμη και όταν όλοι οι άλλοι τους λεηλατούσαν και τους κατέτρεχαν». (Paul Kennedy 1987, σελ. 19 στ).
«Η ύπαρξη εναλλακτικών εθνικών κρατών για την παραγωγή, σήμαινε ότι το εργατικό δυναμικό που απελαύνετο από μία χώρα, μπορούσε να βρει άλλες χώρες για να εγκατασταθεί. Οι δυνατότητες κινητικότητας του κεφαλαίου, λειτουργούσαν ως αποτρεπτικός παράγοντας στις εκτεταμένες πολιτικές δήμευσης» .(Stanley L. Engerman 1988, p. 14).
«Η δυτική τεχνολογική δημιουργικότητα βασιζόταν σε δύο θεμέλια: Α) Σε έναν υλιστικό ρεαλισμό βασισμένο στην πεποίθηση ότι η χειραγώγηση της φύσης στην υπηρεσία της οικονομικής ευημερίας ήταν αποδεκτή, πραγματικά μια αξιέπαινη συμπεριφορά. Β) ο συνεχής ανταγωνισμός μεταξύ των πολιτικών μονάδων για πολιτική και οικονομική ηγεμονία» (Joel Mokyr 1990, σελ. 302).
«Οι διάφορες ευρωπαϊκές κοινωνίες συμπλήρωναν η μία την άλλη και ο εσωτερικός τους ανταγωνισμός έδωσε στην Ευρώπη ένα δυναμισμό που δεν κατείχε η Κίνα» (Mokyr 2003, σελ. 18).
«Η ειρωνεία είναι ότι η μεγάλη καλοτυχία της Ευρώπης βρισκόταν στην πτώση της Ρώμης και στην αδυναμία και τη διαίρεση που ακολούθησε … Το ρωμαϊκό όνειρο της ενοποίησης, της εξουσίας και της τάξης (pax Romana) παρέμεινε ωστόσο και επιμένει μέχρι σήμερα. Άλλωστε, κάποιος συνήθως βλέπει τον κατακερματισμό ως μια μεγάλη ατυχία, ως συνταγή συγκρούσεων […] Και όμως, […] ο κατακερματισμός ήταν το ισχυρότερο φρένο για την εκούσια, καταπιεστική συμπεριφορά. Η πολιτική αντιπαλότητα και το δικαίωμα αποχώρησης έκαναν όλη τη διαφορά» (David S. Landes 1998, σελ. 37 στ.).
Οι οικονομολόγοι για τον ανταγωνισμό δικαιοδοσίας
Για όσους ενδιαφέρονται για το θέμα, αξίζει να διαβάσετε ολόκληρο το δοκίμιο του Vaubel. Αλλά αν δεν έχετε χρόνο, απλά να θυμάστε ότι η εθνική κυριαρχία πρέπει να επιδοκιμάζεται. Όχι επειδή οι εθνικές κυβερνήσεις είναι καλές, αλλά επειδή ο ανταγωνισμός μεταξύ των κυβερνήσεων είναι ο καλύτερος προστάτης της ελευθερίας και του πολιτισμού. Προωθώ τον φορολογικό ανταγωνισμό, την οικονομική ιδιωτικότητα και τη φορολογική κυριαρχία, διότι αυτά τα θεσμικά όργανα οδηγούν σε καλύτερη φορολογική πολιτική. Όμως, ο Vaubel μας διδάσκει ότι η προώθηση μιας καλύτερης φορολογικής πολιτικής είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.
ΥΓ: Δεδομένου ότι αυτό το άρθρο έχει σχεδιαστεί για να τονίσει την διανοητική θέση για τον δικαιοδοτικό ανταγωνισμό, ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από οικονομολόγους κατόχους του βραβείου Νόμπελ:
George Stigler:
Ο ανταγωνισμός μεταξύ κοινοτήτων, δεν θέτει εμπόδια αλλά προφέρει ευκαιρίες στις διαφορετικές κοινότητες να επιλέξουν τον τύπο και την κλίμακα των λειτουργιών της κυβέρνησης που επιθυμούν.
Gary Becker:
«[…] ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα έθνη τείνει να προάγει έναν αγώνα προς την κορυφή παρά προς τον πάτο. Περιορίζει την ικανότητα ισχυρών και αδηφάγων ομάδων και πολιτικών σε κάθε έθνος, να επιβάλλουν τη θέλησή τους εις βάρος των συμφερόντων της μεγάλης πλειοψηφίας».
James Buchanan:
«[…] ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ ξεχωριστών μονάδων … είναι ένας στόχος που πρέπει να λειτουργεί μόνος του».
Milton Friedman:
«[…] ο ανταγωνισμός μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων στις υπηρεσίες που παρέχουν και στους φόρους που επιβάλλουν, είναι εξίσου παραγωγικός όπως ο ανταγωνισμός μεταξύ των ατόμων ή των επιχειρήσεων για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρουν προς πώληση και για τις τιμές στις οποίες τα προσφέρουν».
Edward Prescott:
«[…] με αναφορά στον Adam Smith, είναι δίκαιο να πούμε ότι οι πολιτικοί της ίδιας σκέψης σπάνια συναντιούνται, ακόμη και για διασκέδαση, όμως όταν το κάνουν, η συζήτηση τελειώνει πάντα με μια συνωμοσία εναντίον του κοινού ή με κάποια προσπάθεια να αυξηθούν οι φόροι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διεθνής γραφειοκρατία δεν πρέπει να επιτρέπεται να δημιουργεί φορολογικά καρτέλ, τα οποία ωφελούν τις κυβερνήσεις εις βάρος των ανθρώπων».
Edmund Phelps:
«[…] είναι κατά κάποιο τρόπο κρίμα, να υπάρχει μια τάση στη Δυτική Ευρώπη να περιβάλει την Ανατολική Ευρώπη και να απαιτήσει από την Ανατολική Ευρώπη να υιοθετήσει τους ίδιους οικονομικούς θεσμούς και κανονισμούς. … Θέλουμε να έχουμε μερικά πρότυπα ρόλων… Εάν όλες αυτές οι χώρες στην Ανατολή εισέλθουν και ομογενοποιηθούν με τα δυτικοευρωπαϊκά μέλη τότε αυτή η ευκαιρία θα χαθεί».
Douglas North:
«[…] ο διεθνής ανταγωνισμός παρείχε ένα ισχυρό κίνητρο για άλλες χώρες να προσαρμόσουν τις θεσμικές τους δομές ώστε να παρέχουν ίσα κίνητρα για την οικονομική ανάπτυξη και τη διάδοση της «βιομηχανικής επανάστασης».
Friedrich Hayek:
«[…] ήταν πάντα χαρακτηριστικό εκείνων που επιθυμούσαν την αύξηση των κυβερνητικών δυνάμεων να υποστηρίζουν το μέγιστο συγκεντρωτισμό των εξουσιών. Αντίθετα, εκείνοι που ενδιαφέρονταν κυρίως για την ατομική ελευθερία, υποστήριζαν γενικά την αποκέντρωση».
Vernon Smith:
«[…] ο [φορολογικός ανταγωνισμός] είναι πολύ καλό πράγμα… Ο ανταγωνισμός σε όλες τις μορφές κυβερνητικής πολιτικής είναι σημαντικός. Αυτή είναι πραγματικά η μεγάλη δύναμη της οικονομικής παγκοσμιοποίησης … που τείνει να επιβάλλει την αλλαγή από την πλευρά των χωρών που έχουν υψηλότερες φορολογίες, υπερβολικές κανονιστικές ρυθμίσεις και άλλες παρεμβάσεις, από κάποιες από τις πιο καινοτόμες χώρες. […] Ο τρόπος για να αποκτηθούν έσοδα, είναι να γίνει ό,τι είναι δυνατόν για να ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη και η δημιουργία πλούτου και στη συνέχεια αυτό δίνει περισσότερα εισοδήματα για να φορολογηθούν με το χαμηλότερο δυνατό ποσοστό».
Με άλλα λόγια, δεν είμαι ο μόνος με αυτά τα επιχειρήματα.
Αλλά είμαι ίσως το μόνο άτομο που κόντεψα να φυλακιστώ στο Μεξικό για αυτές μου τις απόψεις. Αλλά αυτό είναι το ρίσκο που αναλαμβάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε το κακό.
***
Διαβάστε περισσότερα:
- Καπιταλισμός και Ανταγωνισμός: Ο Δρόμος προς την Ελευθερία και την Ευημερία
- Ινστιτούτο Mises: Ασυμβίβαστη Αυστριακή παράδοση, ελευθερία και ανόθευτος καπιταλισμός
- Ο δρόμος προς την Ελεύθερη κοινωνία: Πώς ορίζεται η Ελευθερία;
- H αγορά προάγει την αλληλεγγύη και όχι ο σοσιαλισμός
- Ευρωπαϊκή Ένωση: Πρέπει να σκεφτεί τοπικά για να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες προκλήσεις
- Τι θα έλεγε ο Hayek για την Ευρωπαϊκή Ένωση;
- Ναι στην οικονομική Όχι στην πολιτική παγκοσμιοποίηση
