Ο ίδιος ο von Mises και άλλοι όπως ο Henry Hazlitt, ο κύριος οικονομικός σύμβουλος του Γάλλου προέδρου De Gaulle, ο Jacques Rueff και ο Michael Angelo Heilperin, επεσήμαναν ότι, καθώς το δολάριο εξακολούθησε να πληθωρίζεται ασταμάτητα, είχε καταστεί εξωφρενικά υποτιμημένο στα 35 δολ. ανά ουγγιά χρυσού. Ο χρυσός άξιζε πολύ περισσότερο σε όρους δολαρίου και σε όρους των υπολοίπων νομισμάτων.
Του Το σύστημα του Bretton Woods και ο κλασικός κανόνας του χρυσού
Το σύστημα του Bretton Woods, ήταν ένα κεϋνσιανό διεθνές νομισματικό σύστημα, το οποίο επιβλήθηκε στον κόσμο από τις κυβερνήσεις του Η.Β. και των Η.Π.Α. το 1945. Επρόκειτο για ένα διεθνές σύστημα με βάση το Αμερικανικό δολάριο, μασκαρεμένο ως σύστημα με βάση, δήθεν, τον χρυσό. Αυτό ήταν απαραίτητο προκειμένου το διαρκώς πληθωρισμένο και υποτιμημένο δολάριο, να φέρει το πολύτιμο κύρος του παλαιότερου και πιο σταθερού χρήματος στον κόσμο, του χρυσού. Ωστόσο, αυτό το μεταπολεμικό νομισματικό σύστημα, ήταν μόνο μια τερατόμορφη παρωδία του κλασικού χρυσού κανόνα.
Στον κλασικό χρυσό κανόνα πριν από τον Α ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, κάθε νομισματική μονάδα, είτε πρόκειται για δολάριο, λίρα, φράγκο, είτε για μάρκο, ορίζονταν ως μια συγκεκριμένη μονάδα βάρους χρυσού. Έτσι, το «δολάριο» οριζόταν ως περίπου 1/20 της ουγγιάς χρυσού, ενώ η στερλίνα οριζόταν ως λίγο λιγότερο από το 1/4 της χρυσής ουγγιάς. Με αυτόν τον τρόπο καθοριζόταν η συναλλαγματική ισοτιμία μεταξύ των δύο (και μεταξύ όλων των υπολοίπων νομισμάτων) με βάση τη σχέση του βάρους τους.
Δεδομένου ότι κάθε εθνικό νόμισμα οριζόταν ως ένα ορισμένο βάρος χρυσού, τα χαρτονομίσματα Γαλλικών φράγκων ή δολαρίων και οι τραπεζικές καταθέσεις, εξαργυρώνονταν από τον εκδότη τους, είτε την κυβέρνηση είτε την τράπεζα, σε αυτό το βάρος χρυσού. Ειδικότερα, τα χάρτινα χρηματικά υποκατάστατα (χαρτονομίσματα, επιταγές, χρεόγραφα) της κυβέρνησης ή της τράπεζας, μπορούσαν να εξαργυρωθούν κατόπιν αιτήσεως σε χρυσό νόμισμα, έτσι ώστε το ευρύ κοινό να μπορεί να χρησιμοποιήσει χρυσό στις καθημερινές συναλλαγές, παρέχοντας έτσι έναν σοβαρό έλεγχο σε οποιονδήποτε πειρασμό για υπερβολική έκδοση τέτοιων χάρτινων υποκατάστατων.
Χρυσός κανόνας και αυθεντικός δημοκρατικός έλεγχος στο τραπεζικό σύστημα
Η πυραμίδα χαρτονομισμάτων ή τραπεζικής πίστωσης επί του χρυσού, καθοριζόταν συνεπώς μέσα σε αυστηρά πλαίσια: στη δυνατότητα δηλαδή εκ μέρους των κατόχων του νομίσματος, να εξαργυρώνουν αυτές τις οφειλές σε χρυσό κατόπιν ζήτησης. Αυτό ίσχυε είτε για τους πολίτες της χώρας που εξέδιδε τα υποκατάστατα χρυσού (χαρτονομίσματα, επιταγές, χρεόγραφα) είτε για πολίτες άλλων χωρών.
Εάν, στο σύστημα αυτό, η Γαλλία, για παράδειγμα, αυξήσει πληθωριστικά την προσφορά γαλλικών φράγκων (είτε σε χαρτονομίσματα, είτε σε τραπεζικές πιστώσεις), δημιουργώντας πυραμίδα περισσότερων φράγκων πάνω στη βάση του χρυσού, η αύξηση της χρηματικής ποσότητας και των εισοδημάτων σε φράγκα, θα οδηγούσε σε αύξηση των τιμών των γαλλικών προϊόντων. Αυτό θα τα καθιστούσε λιγότερο ανταγωνιστικά σε σχέση με ξένα προϊόντα, αυξάνοντας τις γαλλικές εισαγωγές και δυσκολεύοντας τις γαλλικές εξαγωγές.
Ο χρυσός θα έφευγε από τη Γαλλία για να πληρώσει αυτά τα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών. Η εκροή χρυσού στο εξωτερικό, ασκούσε αυξανόμενη πίεση στο γαλλικό τραπεζικό σύστημα, το οποίο ήταν ήδη βεβαρυμένο. Σε αυτό το σημείο, η χρηματική πυραμίδα αντιστρεφόταν και αναγκαζόταν πλέον η βάση του χρυσού να στηρίξει και να ενισχύσει το μεγαλύτερο ποσό χάρτινων φράγκων. Αναπόφευκτα, αντιμετωπίζοντας χρεοκοπία, το γαλλικό τραπεζικό σύστημα θα έπρεπε να συρρικνωθεί, οδηγώντας σε μείωση των γαλλικών τιμών και σε αναστροφή της εκροής χρυσού.
Με τον τρόπο αυτό, παρά το ότι ο κλασσικός κανόνας του χρυσού δεν εμπόδιζε τους επιχειρηματικούς κύκλους άνθησης και υφέσεως (boom-bust cycles) που προκαλούσε η υπερβολική έκδοση χρηματικών υποκατάστατων (χαρτονομισμάτων η τραπεζικών πιστώσεων), διατηρούσε τουλάχιστον τον πληθωρισμό και τους επιχειρηματικούς αυτούς κύκλους υπό στενό λαϊκό έλεγχο.
Bretton Woods: Μια παρωδία του κλασικού κανόνα του χρυσού
Το σύστημα του Bretton Woods, μια απομίμηση του βρετανικού «χρυσού συναλλάγματος» της δεκαετίας του 1920, ήταν πολύ διαφορετικό. Το δολάριο καθορίστηκε στο 1/35 της ουγγιάς χρυσού. Το δολάριο, όμως, εξαργυρωνόταν μόνο σε μεγάλες ράβδους χρυσού από ξένες κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες. Δεν υπήρχε δυνατότητα εξαργύρωσης σε χρυσό νόμισμα από τους πολίτες. Στην πραγματικότητα, κανένας ιδιώτης ή επιχείρηση δεν μπορούσε να εξαργυρώσει τα χαρτονομίσματα είτε σε κέρματα είτε σε χρυσό. Οι Αμερικανοί πολίτες απαγορεύονταν να κατέχουν χρυσό, στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, πέρα από πολύ μικρές ποσότητες που επιτρεπόταν σε συλλέκτες νομισμάτων, σε οδοντιάτρους και για βιομηχανικούς σκοπούς.
Κανένα από τα νομίσματα των άλλων χωρών μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν καθορίστηκε σε χρυσό ούτε εξαργυρωνόταν σε χρυσό. Αντίθετα, ορίστηκαν σε όρους δολαρίου. Τα δολάρια αποτελούσαν πλέον τη νομισματική βάση, πάνω στην οποία θα χτιζόταν η πυραμίδα από φράγκα, λίρες και μάρκα.
Το αποτέλεσμα αυτού του συστήματος ήταν μια φαινομενική ευημερία, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940 και του 1950, για τους Αμερικανούς πολιτικούς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπόρεσαν να εκδώσουν περισσότερα χαρτονομίσματα δολαρίων και περισσότερες πιστώσεις, ενώ αντιμετώπιζαν μόνο μικρές αυξήσεις των τιμών των προϊόντων. Αυτό συνέβη, διότι ενώ η προσφορά δολαρίων αυξήθηκε και οι Ηνωμένες Πολιτείες βίωσαν τα συνήθη ελλείμματα ισοζυγίου πληρωμών που αντιμετωπίζουν οι χώρες με τέτοιες πρακτικές, οι άλλες χώρες, συσσωρεύοντας δολάρια, δεν τα εξαργύρωναν σε χρυσό, όπως πριν από το 1914. Αντί αυτού, συσσώρευαν δολάρια και έχτιζαν πάνω σε αυτή τη βάση την πυραμίδα φράγκων, λιρών, μάρκων κ.λπ.
Εξαγωγή του Αμερικανικού πληθωρισμού στις ξένες χώρες
Επί του κλασικού χρυσού κανόνα, αν κάποια χώρα αύξανε τα δικά της χρηματικά υποκατάστατα πάνω στα αποθέματα χρυσού, περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από τις άλλες χώρες που απαιτούσαν αυτόν τον χρυσό ως αντάλλαγμα για τα εξαγόμενα αγαθά τους. Όμως, πλέον, αυτές οι άλλες χώρες επιβαρύνονταν επιπλέον καθώς αύξαναν τα δικά τους χρηματικά αποθέματα πάνω στα πληθωριστικά αμερικανικά δολάρια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν έτσι σε θέση να εξάγουν τον πληθωρισμό τους σε άλλες χώρες.
Το κατεστημένο και η Αυστριακή σχολή έναντι του Bretton Woods
Το σύστημα του Bretton Woods χαιρετίστηκε από το καθεστώς των «μακροοικονομολόγων» και των οικονομικών «ειδικών» ως υγιές, έντιμο και προορισμένο να διαρκέσει αιώνια. Μια χούφτα υποστηρικτών του γνήσιου χρυσού κανόνα εμπαίχτηκαν ως «gold bugs»1 «στριμμένοι» και Νεάντερταλ.
Ακόμα και η μικρή ομάδα υποστηρικτών του χρυσού, χωρίστηκε σε δύο μέρη: η πλειοψηφία, της ομάδας Spahr, επέμενε ότι το σύστημα του Bretton Woods ήταν σωστό σε ένα κρίσιμο σκεπτικό: ότι ο χρυσός πράγματι αξίζει 35 δολάρια η ουγγιά και πως οι ΗΠΑ έπρεπε να επιστρέψουν στο χρυσό κανόνα με αυτή την ισοτιμία. Παραπλανημένη από τη σπουδαιότητα της δέσμευσης σε φιξαρισμένους ορισμούς, η ομάδα Spahr επέμεινε να αγνοεί το γεγονός ότι ο νομισματικός κόσμος είχε αλλάξει δραστικά από το 1933. Επομένως, ο ορισμός του δολαρίου του 1933 στο 1/35 της ουγγιάς χρυσού, δεν μπορούσε να υφίσταται πλέον σε ένα έθνος, το οποίο δεν ακολουθούσε τον αυθεντικό χρυσό κανόνα από εκείνο το έτος κι έπειτα.
Η μειοψηφία των υποστηρικτών του κλασικού χρυσού κανόνα κατά τη δεκαετία του 1960, ήταν σχεδόν όλοι φίλοι και υποστηρικτές του μεγάλου οικονομολόγου της Αυστριακής σχολής, Ludwig von Mises. Ο ίδιος ο von Mises και άλλοι όπως ο Henry Hazlitt, ο κύριος οικονομικός σύμβουλος του Γάλλου προέδρου De Gaulle, ο Jacques Rueff και ο Michael Angelo Heilperin, επεσήμαναν ότι, καθώς το δολάριο εξακολούθησε να πληθωρίζεται ασταμάτητα, είχε καταστεί εξωφρενικά υποτιμημένο στα 35 δολ. η ουγγιά χρυσού. Ο χρυσός άξιζε πολύ περισσότερο σε όρους δολαρίου και σε όρους των υπολοίπων νομισμάτων. Οι υποστηρικτές του von Mises υποστήριξαν πως οι Ηνωμένες Πολιτείες, πρέπει να επιστρέψουν στον κλασικό κανόνα του χρυσού, υπό μία ρεαλιστική, πολύ υψηλότερη ισοτιμία.
Ο φιλελεύθερος Μίλτον Φρίντμαν, ζητούσε την κατάργηση του χρήματος της ελεύθερης αγοράς
Οι Αυστριακοί οικονομολόγοι δέχτηκαν επιθέσεις από όλες τις άλλες σχολές οικονομολόγων και οικονομικών αρθρογράφων. Αυτοί οι υπόλοιποι οικονομολόγοι, έβλεπαν ως «εξωφρενικό» το ότι οι Αυστριακοί θεωρούσαν ότι ο χρυσός μπορεί να αξίζει ακόμη και τα διπλάσια δολάρια ανά ουγγιά. Οι Αυστριακοί προέβλεψαν ότι το σύστημα του Bretton Woods θα κατέρρεε, δεδομένου ότι οι χώρες με σχετικά σκληρό νόμισμα θα αναγνώριζαν τη συνεχιζόμενη υποτίμηση του δολαρίου. Θα άρχιζαν, ως εκ τούτου, να παραβιάζουν τις ανεπίσημες συμφωνίες του Bretton Woods και θα ζητούσαν επίμονα την εξαργύρωση των δολαρίων σε χρυσό – όπως είχαν δικαίωμα να κάνουν βάσει των επίσημων συμφωνιών. Χρυσό που δεν είχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι μόνοι επικριτές του Bretton Woods, προερχόμενοι από άλλη οικονομική σχολή, ήταν η αναπτυσσόμενη συστημική πτέρυγα των μονεταριστών του Μίλτον Φρίντμαν. Οι μονεταριστές αναγνώρισαν επίσης τις δυνητικές νομισματικές κρίσεις που θα συνεπαγόταν οι φιξαρισμένες ισοτιμίες σε έναν κόσμο διαφορετικού βαθμού και ρυθμού νομισματικού πληθωρισμού. Ωστόσο, ήταν ακόμα πιο περιφρονητικοί για τον χρυσό από τους αντιπάλους τους, τους Κεϋνσιανούς. Και οι δύο ομάδες υποστήριζαν την υιοθέτηση του χάρτινου πολιτικού χρήματος. Όμως, ενώ οι Κεϋνσιανοί υποστήριζαν ένα μασκαρεμένο κλασικό χρυσό κανόνα με βάση το δολάριο, οι μονεταριστές ήθελαν να καταργήσουν το μασκάρεμα.
Επιθυμούσαν την εγκατάλειψη οποιουδήποτε παγκόσμιου νομίσματος και υποστήριζαν την καθιέρωση κυβερνητικών χαρτονομισμάτων ελεύθερα κυμαινόμενων μεταξύ τους. Εν ολίγοις, οι μονεταριστές του Friedman, είχαν την τάση να εγκαταλείψουν όλες τις αρετές που προσέφερε ένα παγκόσμιο νόμισμα προερχόμενο από την ελεύθερη αγορά και να παραδώσουν το νομισματικό σύστημα στα κράτη και στις κυβερνήσεις ολοκληρωτικά.
Η επιβεβαίωση των Αυστριακών έναντι των πολυδιαφημισμένων οικονομολόγων του κατεστημένου
Οι Κεϋνσιανοί και οι μονεταριστές του Φρίντμαν υποστήριζαν ότι οι «gold bugs» ήταν «δεινόσαυροι». Ενώ ο von Mises και οι υποστηρικτές του, υποστήριζαν ότι ο χρυσός δίνει αντίκρυσμα στα χαρτονομίσματα, τόσο οι επικεφαλής του Κεϋνσιανικού όσο και του στρατοπέδου των μονεταριστών, υποστήριζαν ακριβώς το αντίθετο: ότι ήταν τα ακέραια και συμπαγή δολάρια που προσέδιδαν αξία στον χρυσό. Ο χρυσός, όπως υποστήριζαν και οι δύο, ήταν πλέον άχρηστος ως νομισματικό μέταλλο. Αποκομμένα τα δολάρια από την τεχνητή σύνδεση τους με το χρυσό, θα συντονίζονταν και θα βλέπαμε ότι ο χρυσός θα υποχωρούσε στην μη-μονεταριστική του αξία, που υπολογιζόταν τότε σε περίπου 6 δολάρια ανά ουγγιά.
Δεν μπορούν να υπάρξουν πραγματικά εργαστηριακά πειράματα στις ανθρώπινες σχέσεις. Αλλά αυτό σχεδόν επιτεύχθηκε το 1968 και ακόμα περισσότερο το 1971. Εδώ υπήρχαν δύο σταθερές και αντίθετες ομάδες προβλέψεων. Οι Αυστριακοί, οι οποίοι δήλωσαν ότι, εάν το δολάριο και ο χρυσός αποσυνδεθούν, η τιμή του χρυσού θα έτεινε προς τα πάνω από τα ολοένα και πιο πληθωρισμένα δολάρια. Και σύσσωμο το οικονομικό κατεστημένο, από τον Friedman μέχρι στον Samuelson συμπεριλαμβανομένων ακόμη και πρώην Αυστριακών, όπως ο Fritz Machlup, που υποστήριζε ότι η τιμή του χρυσού θα μειωνόταν από 35 σε 6 δολάρια ανά ουγγιά.
Η αρχή του τέλους
Το υποθετικά αιώνιο σύστημα του Bretton Woods, κλονίστηκε συθέμελα το 1968. Η τιμή του χρυσού συνέχισε να ανεβαίνει πάνω από 35 δολ. ανά ουγγιά στις αγορές χρυσού του Λονδίνου και της Ζυρίχης. Το Εθνικό Θησαυροφυλάκιο, το οποίο δεσμευόταν να διατηρήσει την τιμή του χρυσού στα 35 δολάρια, στέρευε όλο και περισσότερο από χρυσό στην προσπάθειά του να διατηρήσει χαμηλά την τιμή του χρυσού. Οι Ευρωπαίοι και άλλοι ξένοι συνειδητοποίησαν, ότι λόγω αυτής της δέσμευσης του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, μπορούσαν να εξαργυρώνουν το δολάριο στα 35 δολ. ανά ουγγιά. Αφού είδαν ότι τα δολάρια πραγματικά άξιζαν πολύ λιγότερο και ο χρυσός πολύ περισσότερο από αυτά, συνέχισαν επιτακτικά αυτήν την εξαργύρωση.
Η οριστική κατάρρευση του Bretton Woods
Το 1968, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες συμφώνησαν να διαγράψουν ένα μεγάλο μέρος του Bretton Woods και να δημιουργήσουν ένα σύστημα χρυσού «δύο επιπέδων». Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες τους θα διατηρούσαν τη δυνατότητα εξαργύρωσης των 35 δολαρίων μεταξύ τους όπως και πριν, αλλά θα απέκλειαν τους εαυτούς τους από την ενοχλητική ελεύθερη αγορά χρυσού, επιτρέποντας την τιμή της αγοράς να αυξηθεί ή να μειωθεί κατά βούληση. Το 1971, όμως, το εναπομείναν σύστημα του Bretton Woods κατέρρευσε.
Oι χώρες με σκληρό νόμισμα, όπως η Δυτική Γερμανία, η Γαλλία και η Ελβετία, ανησυχώντας όλο και περισσότερο για το συνεχώς υποτιμημένο δολάριο άρχισαν να παραβιάζουν τους συμφωνημένους – ανεπίσημους – κανόνες και να επιμένουν να εξαργυρώνουν τα δολάρια τους σε χρυσό, όπως είχαν το δικαίωμα να κάνουν βάσει της επίσημης συμφωνίας. Έτσι, μόλις ένας σημαντικός αριθμός ευρωπαϊκών χωρών έπαψε να είναι πρόθυμος να πληθωρίσει περισσότερο από το ρυθμό υποτίμησης του δολαρίου (να εκδώσει δηλαδή περισσότερα δικά του χαρτονομίσματα πάνω στη βάση του υποτιμημένου δολαρίου) και ζήτησε χρυσό αντί αυτού, ολόκληρο το σύστημα κατέρρευσε αναπόφευκτα.
Σαν αποτέλεσμα, δηλώνοντας ουσιαστικά εθνική χρεοκοπία στις 15 Αυγούστου 1971, ο Πρόεδρος Nixon αποδέσμευσε τις Ηνωμένες Πολιτείες από την τελευταία ελάχιστη σχέση με τον χρυσό, τερματίζοντας έτσι το Bretton Woods.
Ο χρυσός και το δολάριο αποσυνδέθηκαν έτσι σε δύο φάσεις. Από το 1968 έως το 1971, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τους τράπεζες διατήρησαν την ισοτιμία των 35 δολαρίων μεταξύ τους, επιτρέποντας παράλληλα μια ελεύθερα κυμαινόμενη ιδιωτική αγορά χρυσού. Από το 1971, ακόμη και η ισοτιμία των 35 δολαρίων εγκαταλείφθηκε.
Παραδέχθηκαν το λάθος τους οι συστημικοί, celebrities οικονομολόγοι;
Τι συνέβη λοιπόν με το «εργαστηριακό» πείραμα; Επικρατώντας έναντι όλων των προβλέψεων του οικονομικού κατεστημένου, οι Αυστριακοί πέταξαν τους πάντες εκτός συναγωνισμού. Ούτε μία φορά δε μειώθηκε η τιμή του χρυσού στην ελεύθερη αγορά κάτω από τα 35 δολάρια. Τουναντίον, συνέχισε να αυξάνεται σταθερά και μετά το 1971 εκτινάχθηκε πολύ πέρα από τη φαινομενικά παράλογα υψηλή τιμή των 70 δολαρίων ανά ουγγιά. Εδώ ήταν μια ξεκάθαρη περίπτωση όπου οι προβλέψεις των Αυστριακών αποδείχτηκαν θριαμβευτικά και θεαματικά σωστές, ενώ οι προβλέψεις των Κεϋνσιανών και των μονεταριστών του Φρίντμαν αποδείχτηκαν θεαματικά λάθος.
Εκείνο που θα μπορούσε κάποιος να ρωτήσει, είναι το ποια ήταν η αντίδραση του κατεστημένου, που θεωρεί ότι ότι «η επιστήμη κάνει προβλέψεις», καθώς και του Μίλτον Φρίντμαν, ο οποίος αρεσκόταν στο να καταγγέλλει τους Αυστριακούς για υποθετικά αποτυχημένη εμπειρική επιβεβαίωση; Μήπως ο Φρίντμαν και οι υπόλοιποι, παραδέχτηκαν ευγενώς το λάθος τους και αναγνώρισαν πως ο von Mises και οι υποστηρικτές του είχαν τελικά δίκιο; Το να θέσετε την ερώτηση είναι σαν να την απαντάτε κιόλας. Για να παραφράσω τον Mencken, κάτι τέτοιο θα συμβεί το Σάββατο πριν την Τρίτη της Δευτέρας Παρουσίας.
Αποτυχημένο νομισματικό σύστημα
Μετά από ένα δραματικά αποτυχημένο και βραχύβιο πείραμα με κλειδωμένες συναλλαγματικές ισοτιμίες και χωρίς κανένα παγκόσμιο νόμισμα, ο κόσμος παρέμεινε σε έναν μονεταριστικό «παράδεισο» εθνικών κυβερνητικών νομισμάτων από την άνοιξη του 1973. Ο συνδυασμός σχεδόν δύο δεκαετιών εκρηκτικής αστάθειας των συναλλαγματικών ισοτιμιών, πρωτοφανών υψηλών ποσοστών πληθωρισμού εν καιρώ ειρήνης και της απώλειας ενός παγκόσμιου μέσου ανταλλαγών, έχει απογοητεύσει την οικονομική καθεστικυΐα τάξη και έχει προκαλέσει συναισθήματα νοσταλγίας για την κάποτε αποτυχημένη πολιτική του Bretton Woods.
Κάποιος θα σκεφτόταν ότι ο κόσμος θα κουράζοταν να παλινδρομεί μεταξύ των διαφόρων στρεβλώσεων των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών και των κυμαινόμενων επιτοκίων και θα επέστρεφε σε ένα κλασικό ,ή, ακόμα καλύτερα, εκατό τοις εκατό κανόνα του χρυσού. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν υπάρχει καμία φωνή επίκλησης για την επιστροφή του χρυσού.
Murray N. Rothbard, 1991
(σ.σ. Ο Murray Rothbard πέθανε το 1995. Δεν πρόλαβε να δει την παγκόσμια χρηματοοικονομική ύφεση του 2007, ούτε την τραγωδία του ευρώ, αποτελέσματα του χάρτινου συστήματος των πολιτικών νομισμάτων. Δεν πρόλαβε επίσης να δει την περαιτέρω θεαματική άνοδο του χρυσού, η ουγγιά του οποίου σήμερα αποτιμάται στα 1.300 περίπου δολάρια.)
Η περίπτωση της υποτίμησης της δραχμής το 1953
Κάπως έτσι, μελετώντας την Αυστριακή σχολή οικονομικής σκέψης, μπορούμε σήμερα να εξηγούμε επαρκώς τα ιστορικά οικονομικά φαινόμενα. Παρατηρούμε λοιπόν, πως η υποτίμηση της δραχμής το 1953 από τον Σ. Μαρκεζίνη, στην πραγματικότητα δεν ήταν υποτίμηση, αλλά μια ρεαλιστική διόρθωση έναντι του πληθωριστικού δολαρίου. Όπως είδαμε πιο πάνω, ο Murray N Rothbard μας εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ εξήγαγαν τον ασταμάτητο νομισματικό πληθωρισμό τους, μέσω του συστήματος του Bretton Woods.
Αναφέρει σχετικά με το θέμα ο κ. Κυριάκος Φίνας:
Όπως αναφέρεται σε έκδοση της Τράπεζας της Ελλάδας του 1978, από πολύ καιρό, τα πρώτα χρόνια μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, η αγοραστική αξία της δραχμής στο εσωτερικό ήταν πολύ κατώτερη από τις επίσημες ισοτιμίες της σε ξένο συνάλλαγμα.
Τα πολύπλοκα συστήματα, τα σχετικά με τις εισφορές, τις επιδοτήσεις και τις παθητικότητες, που είχε αναγκαστεί να επιβάλει το κράτος για να αντιμετωπίσει αυτή την ανισότητα, προκαλούσαν σοβαρές ανωμαλίες και παρενέργειες. Στην πράξη, όπως εκτιμούσε η Τράπεζα της Ελλάδας, με τα προαναφερθέντα «εμβαλωματικά» συστήματα η τιμή του δολαρίου για ορισμένα, τουλάχιστον, είδη έφτανε μέχρι και 40.000 δραχμές, αντί της επίσημης των 15.000 δραχμών.
Ο Σπύρος Μαρκεζίνης απέβλεπε στις 40.000, πράγμα που εσήμαινε, ότι η αγγλική λίρα, με την οποία ήταν συνδεδεμένη η δραχμή, θα έφτανε τις 100.000. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ επικοινώνησε έγκαιρα με τον Μαρκεζίνη και τού είπε ανήσυχος: «Μην επιμείνεις στις 40.000 δρχ. Σκέψου, ότι μία πιθανή αποτυχία θα αποτελέσει καταστροφή…». («Η Καθημερινή», 21-3-1998). Τελικά η υποτίμηση κατέστησε την ισοτιμία στα επίπεδα των 30.000 δρχ ανά δολάριο, από τις 15.000 δρχ που ίσχυε ως τότε.
Αν αναλογιστούμε πως η ισοτιμία εξαργύρωσης του δολαρίου με τον χρυσό εκτινάχτηκε σε πάνω από 70 δολάρια ανά ουγγιά, με την κατάρρευση του Bretton Woods, ίσως συμπεράνουμε πως ο Σ.Μαρκεζίνης δεν είχε άδικο για τις 40.000 δρχ ανά δολάριο, ισοτιμίας που επιθυμούσε να θέσει έναντι της δραχμής. Η έκδηλη ανησυχία δε του Αμερικανού πρέσβη, είναι επίσης άξια υποσημείωσης.
Κάθε σύγκριση της «υποτίμησης» Μαρκεζίνη, με την σημερινή εποχή υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή.
***
Μετάφραση και σχολιασμός για την Ελληνική περίπτωση της «υποτίμησης» Μαρκεζίνη από την συντακτική ομάδα της «Ελεύθερης Αγοράς» και τον Ευθύμη Μαραμή.
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Για το χρήμα και το τραπεζικό σύστημα δείτε επίσης:
- Τραπεζικό σύστημα κλασματικών αποθεματικών: Σχεδιασμός οικονομικού χάους
- Ποια είναι η σωστή ποσότητα χρήματος για την οικονομία;
- Τι έκαναν οι κυβερνήσεις στα χρήματα μας; Μια ιστορία για τον χρυσό
- goldbug στην οικονομική διάλεκτο, αποκαλούν συνήθως κάποιον που πιστεύει ότι ο κόσμος θα αντιμετωπίσει αυξανόμενο πληθωρισμό, γεγονός που θα συμβάλει στην αύξηση των τιμών του χρυσού.
Αποκαλείται επίσης κάποιος απαισιόδοξος όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη αντοχή των αγορών μετοχών, καθώς οι ισχυρές αγορές μετοχών και η ισχυρή τιμή του χρυσού συνήθως δεν συμβαδίζουν.
