Όπως κάθε άλλος καταναλωτής, η κυβέρνηση πρέπει να στραφεί στη διαδικασία παραγωγής – δηλαδή στους παραγωγούς πλούτου – για να αποκτήσει τα κεφάλαιά της. Αλλά σε αντίθεση με τους απλούς καταναλωτές, που εισπράττουν τα εισοδήματά τους μέσω εθελοντικής ανταλλαγής, η κυβέρνηση εισπράττει τα εισοδήματά της με τη βία και τον εξαναγκασμό.
Του Ευθύμη Μαραμή
Για να καταλάβουμε ότι η κυβέρνηση είναι καταναλωτής, αν και ιδιαίτερης φύσης καταναλωτής, πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε ότι όλες οι κυβερνητικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για τα λεγόμενα δημόσια αγαθά (αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες, λιμάνια, σήραγγες κ.λ.π.), είναι καταναλωτικές. Δεν είναι σε καμία περίπτωση παραγωγικές υπό την έννοια που αυτός ο όρος εφαρμόζεται στις ιδιωτικές παραγωγικές δαπάνες.
Από την παραγωγή στην κατανάλωση
Ορίζοντας το πραγματικό status της κυβέρνησης και των δαπανών της, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας καταμερισμού της εργασίας, πρέπει να παρατηρήσουμε τα κριτήρια που μας επιτρέπουν να διαχωρίσουμε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες: παραγωγικές και καταναλωτικές.
Το διακριτικό χαρακτηριστικό ενός οικονομικού συστήματος καταμερισμού της εργασίας, είναι η δομή των οικονομικών αλληλεξαρτήσεων του. Πρόκειται για μια δομή που επηρεάζει αποφασιστικά, διαμορφώνει και ρυθμίζει τις οικονομικές ενέργειες όλων των μελών του. Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε σωστά τη φύση της ζωής σε μια οικονομία καταμερισμού της εργασίας, πρέπει να δούμε προσεκτικά τις απαραίτητες και μοναδικές συνθήκες που καθορίζουν και χαρακτηρίζουν τα κίνητρα των συμμετεχόντων. Δηλαδή τον ρόλο των χρηματικών εσόδων και των παραγωγικών δαπανών στην παραγωγική διαδικασία.
Κατ’ αρχάς, χωρίς να κερδίζουμε χρήματα, πρέπει να να παράγουμε και να ζούμε σε ένα επίπεδο κάπου ανάμεσα σε αυτό του Ροβινσώνα Κρούσου και των κατοίκων ξεχασμένων φυλών του Αμαζονίου. Η εξαιρετική πολυπλοκότητα του οικονομικού συστήματος του καταμερισμού της εργασίας, συμπληρώνεται από το καπιταλιστικό σύστημα των τιμών, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται ζωτικά από τα χρήματα και τον νομισματικό υπολογισμό, όπως καταδεικνύει ο Ludwig von Mises και η αυστριακή σχολή.
Δεύτερον, στο πλαίσιο του καταμερισμού της εργασίας σε μια χρηματική οικονομία, όλες οι δαπάνες πρέπει να ταξινομηθούν ως παραγωγικές ή μη παραγωγικές. (Η μη παραγωγική δαπάνη ονομάζεται επίσης καταναλωτική.) Δηλαδή, μια δεδομένη ποσότητα χρημάτων και ο όγκος των δαπανών, μπορεί μόνο να διαιρεθεί ανάλογα με το σκοπό της δαπάνης – είτε στην κατανάλωση είτε στην παραγωγή. Δεν υπάρχει εναλλακτική ταξινόμηση.
Παραγωγή, κατανάλωση και οικονομικός υπολογισμός
Από τη σκοπιά ενός μεμονωμένου καταναλωτή, αφού δαπανηθούν χρήματα σε καταναλωτικά αγαθά, ο καταναλωτής πρέπει να βρει τρόπους να αποκτήσει νέα χρήματα για να μπορέσει να καταναλώσει στο μέλλον. Το ότι τα χρήματα δαπανώνται και φεύγουν είναι σαφέστατα εμφανές στο γεγονός ότι η κατανάλωση δεν παρέχει κανένα μέσο, είτε φυσικό είτε χρηματικό, για νέα απόκτηση αγαθών. Πρόκειται για πεπερασμένους πόρους οι οποίοι εξαντλήθηκαν για τον καταναλωτή που εξετάζουμε.
Από την άλλη πλευρά, οι παραγωγικές δαπάνες, είναι συνώνυμες με τον όρο της αναπαραγωγής, καθώς πρόκειται για χρήμα το οποίο δαπανάται αλλά και αποκαθίσταται μέσω παραγωγικών δαπανών. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, στο πλαίσιο ολόκληρης της διαδικασίας της οποίας είναι μέρος, οι παραγωγικές δαπάνες δεν συνιστώνται από χρήματα που μόνο φεύγουν. Ο στόχος είναι να επιστρέψουν, συνήθως με την προσθήκη κέρδους στα αρχικά χρηματικά ποσά. Τα χρήματα που καταναλώνονται κατά μη παραγωγικό τρόπο, κατά κανόνα, είτε δεν επιστρέφουν καθόλου είτε επιστρέφουν σε μικρότερα ποσά και επομένως απλώς καταναλώνονται. Στη μία περίπτωση, υπάρχει αντικατάσταση και αύξηση, στην άλλη, απλά μείωση.
Οι παραγωγικές δαπάνες πραγματοποιούνται μόνο από επιχειρηματικές δραστηριότητες, οι οποίες αποσκοπούν να παράγουν αγαθά και υπηρεσίες, ελπίζοντας πως θα μπορέσουν στη συνέχεια να ανταλλάξουν την παραγωγή τους με χρήματα στην αγορά. Το χρηματικό κέρδος αποτελεί, φυσικά, τον ουσιώδη σκοπό της οργάνωσης των επιχειρήσεων. Και δεδομένου ότι η ποσότητα χρημάτων και ο όγκος των δαπανών είναι κατά κάποιο τρόπο σταθερά και αναμενόμενα στοιχεία, υπάρχει ένας συνεχής ανταγωνισμός για σπάνια χρήματα (σπάνιους πόρους και παραγωγικούς συντελεστές) μεταξύ των επιχειρήσεων.
Δεν έχει απολύτως καμία σημασία το κατά πόσον μια συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι «παραγωγική» από απόψεως φυσικής εντάσεως απασχόλησης. Μια δραστηριότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως παραγωγική, εάν αποφέρει από μόνη της χρήματα, ή αν συμβάλλει στην είσπραξη χρημάτων, είτε με τη μορφή εσόδων από πωλήσεις, εσόδων από ενοίκια ή εσόδων από τόκους. Η πηγή όλων αυτών των εσόδων και των μισθών, δεν μπορεί να είναι η καταναλωτική δαπάνη, αλλά μόνο οι παραγωγικές δαπάνες που πραγματοποιούν οι επιχειρήσεις.
Το οικονομικό status της κυβέρνησης σε ένα καπιταλιστικό σύστημα καταμερισμού της εργασίας
Τώρα, για να απαντήσουμε στο ερώτημα αν η κυβέρνηση μπορεί να είναι παραγωγός – αν τουλάχιστον κάποια από τα έργα της εμπίπτουν στην κατηγορία των (παραγωγικών) επενδύσεων – πρέπει να παρατηρήσουμε τα στοιχεία που συνθέτουν την ιδιότητά της κυβέρνησης ως οικονομικής οντότητας.
- Το ίδιο το γεγονός ότι η κυβέρνηση πρέπει να καταφύγει στη συλλογή φόρων (ή στην εκτύπωση χρήματος) για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων και των σχεδίων της, αποτελεί εκ των προτέρων ένσταση εις βάρος του παραλληλισμού των δραστηριοτήτων της με αυτές της παραγωγής και της ανταλλαγής.
- Ο τρόπος με τον οποίο συλλέγει και ξοδεύει τα κεφάλαιά της η κυβέρνηση – εν συντομία, ο τρόπος που διαχειρίζεται τους οικονομικούς πόρους της – δεν αντανακλά ούτε στο ελάχιστο την φύση των ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Η ύπαρξη των επιχειρήσεων υπόκειται στις δυνάμεις του οικονομικού ανταγωνισμού με βάση το κέρδος και τη ζημία. Στην πραγματικότητα, ο τρόπος λειτουργίας της κυβέρνησης, είναι η γραφειοκρατική διοίκηση, η οποία είναι το ακριβώς αντίθετο της επιχειρηματικής διοίκησης που βασίζεται στο κέρδος και στη ζημία. Ακριβώς επειδή η κυβέρνηση αποσπά εξαναγκαστικά, δεν κερδίζει, τα χρήματα για τη χρηματοδότηση των έργων της, καταδεικνύει πως το καθεστώς της κυβέρνησης νοείται a priori ως παρόμοιο με αυτό του καταναλωτή.
Είναι καλύτερο να αφήσουμε τον Ludwig von Mises να μας πει κάτι επί αυτού από το βιβλίο του 1962 «Γραφειοκρατία»:
Οι στόχοι της δημόσιας διοίκησης δεν μπορούν να μετρηθούν με χρηματικούς όρους και δεν μπορούν να ελεγχθούν με λογιστικές μεθόδους … Στη δημόσια διοίκηση δεν υπάρχει σχέση μεταξύ εσόδων και δαπανών. Οι δημόσιες υπηρεσίες μόνο ξοδεύουν χρήματα. Τα έσοδα που προέρχονται από τους φόρους δεν «παράγονται» από το γραφειοκρατικό σύστημα διοίκησης. Πηγή των εσόδων είναι ο νόμος, όχι οι δραστηριότητες των γραφειοκρατών. (σελ. 48-50)
Ένας κυβερνητικός οργανισμός δεν είναι επιχείρηση που αναζητεί κέρδη. Δεν μπορεί να κάνει οποιαδήποτε χρήση οικονομικού υπολογισμού. Πρέπει να επιλύσει προβλήματα που είναι εντελώς άγνωστα στη διαχείριση των ιδιωτικών επιχειρήσεων.(σελ. 51)
Η διαχείριση των κυβερνητικών υποθέσεων είναι τόσο διαφορετική από τις βιομηχανικές διαδικασίες, όσο είναι η δίωξη και η καταδίκη ενός δολοφόνου, από την καλλιέργεια καλαμποκιού ή την κατασκευή υποδημάτων. Η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης και η βιομηχανική αποτελεσματικότητα είναι δυο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Η διαχείριση ενός εργοστασίου δεν μπορεί να βελτιωθεί υιοθετώντας ένα αστυνομικό τμήμα στο παραγωγικό του μοντέλο και ένα γραφείο συλλογής φόρων δεν μπορεί να γίνει πιο αποδοτικό υιοθετώντας τις μεθόδους μιας μονάδας παραγωγής αυτοκινήτων … Καμία μεταρρύθμιση δεν θα μπορούσε να μετατρέψει ένα κυβερνητικό οργανισμό σε ένα είδος ιδιωτικής επιχείρησης. Η κυβέρνηση δεν είναι επιχείρηση που αναζητά κέρδος. Η διεξαγωγή των υποθέσεων της δεν μπορεί να ελεγχθεί από υπολογισμό κερδών και ζημιών. Τα αποτελέσματα της δεν μπορούν να αποτιμηθούν με χρηματικούς όρους. (σελ. 55)
Δείτε σχετικά: Οι οικονομικές συνέπειες της γραφειοκρατίας
Η κυβέρνηση, αν και ειδικός καταναλωτής, είναι ωστόσο καταναλωτής πλούτου. Ως εκ τούτου, όλες οι δραστηριότητές και τα προγράμματά της, είτε πρόκειται για τη χρηματοδότηση διαφόρων προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας, δημόσιας εκπαίδευσης, υγείας, είτε για την κατασκευή δρόμων, φραγμάτων και υποδομών, είναι αυστηρά καταναλωτικές λόγω της φύσης τους. Όπως κάθε άλλος καταναλωτής, η κυβέρνηση πρέπει να στραφεί στη διαδικασία παραγωγής – δηλαδή στους παραγωγούς πλούτου – για να αποκτήσει τα κεφάλαιά της. Αλλά σε αντίθεση με τους απλούς καταναλωτές, που εισπράττουν τα εισοδήματά τους μέσω εθελοντικής ανταλλαγής, η κυβέρνηση εισπράττει τα εισοδήματά της με τη βία και τον εξαναγκασμό.
***
