Η φιλοσοφία του ατομικισμού οδηγεί στην βέλτιστη κοινωνική ευημερία. Οι ανθρώπινες σχέσεις πρέπει να βασίζονται σε εθελοντική και αμοιβαία συναίνεση.
Του Σύγχρονες δημοκρατικές και εξαναγκαστικές πολιτικές
Οι εκάστοτε πολιτικοί στις προεκλογικές τους εκστρατείες, υπόσχονται πως θα λυθούν τα καθημερινά μας προβλήματα, αρκεί να βρεθούν αυτοί στην κυβέρνηση. Θα δώσουν σε κάποιους μια επιδότηση που περιορίζει τα εισοδήματα κάποιων άλλων, θα ευνοήσουν κάποιους με μια ρύθμιση που περιορίζει την ανταγωνιστική ευκαιρία κάποιων άλλων ή θα θεσπίσουν κάποιον κανόνα χρήσης γης που παρεμποδίζει τον τρόπο με τον οποίο κάποιο άτομο μπορεί ή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δική του ιδιοκτησία. Ή θα εφαρμόσουν κάποια αναδιανομή εισοδήματος ή πλούτου μέσω του φορολογικού κώδικα κάνοντας κάποια άτομα πλουσιότερα και κάποια άλλα φτωχότερα. Τα πολιτικά κόλπα του σύγχρονου δημοκρατικού-παρεμβατικού, κοινωνικού κράτους, είναι αναρίθμητα.
Όλα αυτά απαιτούν πολιτικά μέσα εξαναγκασμού, δηλαδή κυβερνητική χρήση βίας ή απειλή βίας για να επηρεαστεί και να καθοριστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να «παίξουν στο παιχνίδι» οι άνθρωποι.
Μόλις η πολιτική εισέλθει σε αυτό το πλαίσιο, λιγότερο η περισσότερο, η εξουσία γίνεται το πιο σημαντικό και επιθυμητό αντικείμενο προς απόκτηση. Έχοντας τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας, δίνεται η δυνατότητα να επηρεαστούν και να καθοδηγηθούν τα αποτελέσματα που θα προκύψουν. Αν δεν αναλάβει κάποια πολιτική ομάδα τον έλεγχο της εξουσίας, θα τον αναλάβει κάποια άλλη. Κάποιοι θα την χρησιμοποιήσουν με τρόπους που εξυπηρετούν τους ιδεολογικούς ή υλικούς τους σκοπούς και κάποιοι θα είναι οι ηττημένοι.
-
Δείτε σχετικά: Γιατί η δημοκρατική κυβέρνηση επιβραβεύει κακούς ανθρώπους;
Αυτό το βλέπουμε με τους εμπορικούς πολέμους του Trump και της ΕΕ: ορισμένοι τομείς της αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής οικονομίας θα ωφεληθούν εις βάρος πολλών άλλων καταναλωτών και παραγωγών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ή το βλέπουμε στην φορολογία η οποία χρησιμοποιείται για να ωφελήσει τις οικονομικές δραστηριότητες και τα καθαρά κέρδη και το εισόδημα ορισμένων κρατικοδίαιτων ανθρώπων, ενώ ταυτόχρονα αποθαρρύνει και επιβαρύνει οικονομικά κάποιους άλλους. Οι κανονισμοί του χωροταξικού σχεδιασμού και των χρήσεων γης, επιτρέπουν σε ορισμένους ιδιοκτήτες να έχουν κέρδη, ενώ άλλοι είναι αλυσοδεμένοι όσον αφορά την χρήση της ιδιοκτησίας τους ή βλέπουν ότι οι τιμές της γης και της ακίνητης περιουσίας τους παραμένουν στάσιμες ή μειώνονται λόγω της ρυθμιστικής εξουσίας της κυβέρνησης.
Εξαναγκαστικό κράτος: Η πηγή των κοινωνικών συγκρούσεων
Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά μακροσκελής. Η πολιτική μετατρέπεται σε πεδίο μάχης με λάφυρο τον οικονομικό και κοινωνικό έλεγχο. Εάν εσείς και οι πολιτικοί σας σύμμαχοί δεν κερδίσετε αυτόν τον έλεγχο, θα τον αναλάβουν κάποιοι άλλοι και η μοίρα σας θα βρίσκεται στα χέρια τους. Ταυτόχρονα, το κράτος δεν είναι μόνο μια αρένα στην οποία οι διαπλεκόμενες ομάδες ειδικών συμφερόντων, κάθε είδους, ανταγωνίζονται ώστε να το χρησιμοποιήσουν για τους δικούς τους σκοπούς. Οι θεσμοί του κράτους γίνονται επίσης πηγή εξουσίας, προνομίων και πλούτου για τους πολιτικούς, τους γραφειοκράτες, τους υπαλλήλους και εν γένει τα μέλη που συγκροτούν την κυβέρνηση. Αυτοί που συγκροτούν την κυβέρνηση, έχουν επίσης τα δικά τους συμφέροντα, τα οποία προωθούνται ταυτόχρονα με την εξυπηρέτηση των ομάδων ειδικών συμφερόντων που τρέφονται από την πολιτική ταΐστρα.
Αυτή είναι η φύση της πολιτικής παντού στον κόσμο. Σε κάποιες περιπτώσεις, αυτή η φύση είναι πιο τυραννική ή ακόμα και θανατηφόρος. Μπορεί ο λόγος, η σκέψη, οι ιδέες ή η κριτική προς τις δυνάμεις εξουσίας, να οδηγήσουν σε διώξεις, σύλληψη, φυλάκιση, βασανιστήρια και θάνατο. Και η αντίσταση μπορεί να προκαλέσει καταστροφικούς εμφύλιους πολέμους. Στη «Δύση», όπου η «δημοκρατία» επικρατεί ως επί το πλείστον, όλα φαίνονται να είναι πιο πολιτισμένα. Οι πολιτικοί εκλέγονται από τον κόσμο και όλα γίνονται ή παρουσιάζονται ως πραγματοποιούμενα από τις αρμόζουσες διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται στο πλαίσιο ενός «κράτους δικαίου». Οι άνθρωποι μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τις ιδέες τους ως επί το πλείστον και να γράφουν δημόσια σχεδόν για οποιοδήποτε θέμα (μέσα στους ολοένα και στενότερους περιορισμούς της πανταχού παρούσας αστυνομίας σκέψης της πολιτικής «ορθότητας»).
Αλλά ανεξάρτητα από τη θεσμική μορφή της εξουσίας, είτε είναι πολιτική δημοκρατία είτε ένα αυταρχικό καθεστώς, στον σύγχρονο κόσμο τα πάντα περιστρέφονται γύρω από την απόκτηση και τη χρήση της κυβερνητικής εξουσίας, ώστε κάποιοι να εκμεταλλεύονται κάποιους άλλους με διάφορους τρόπους. Προκαλεί τόσο μεγάλη έκπληξη το γεγονός, ότι όλο και περισσότερο η καθημερινή ζωή και η εφαρμογή των μεγάλων οραμάτων εξαρτώνται από την κυβερνητική δράση; Ότι η κοινωνία φαίνεται να είναι όλο και περισσότερο πολωμένη και σε βαθιά σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών ομάδων ανθρώπων;
-
Δείτε σχετικά: Ο λάθος ταξικός εχθρός
Είναι αυτός ο μόνος τρόπος σύμφωνα με τον οποίο μπορούν και πρέπει να ζήσουν οι άνθρωποι; Δηλαδή, με επιβολή, λεηλασία, προνόμια και πολιτική θέση; Είναι η σύγκρουση μεταξύ κοινωνικών ομάδων, ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να οργανωθεί το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα ώστε να εξυπηρετήσει την ανθρωπότητα; Η απάντηση είναι όχι. Υπάρχει καλύτερος τρόπος. Αλλά απαιτείται από την συλλογιστική μας να αντιμετωπίσει τον άνθρωπο, την κοινωνία και το κράτος με έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο.
Ανθρώπινη εναλλακτική: Ελευθερία και εθελοντική συνεργασία
Ένα αυξανόμενο τμήμα της ανθρωπότητας, φαίνεται να έχει απολέσει την επαφή με αυτή την εναλλακτική μορφή κοινωνικής ύπαρξης. Αυτή η εναλλακτική λύση ξεκινά με τη σύλληψη της έννοιας των ανθρώπων ως ατόμων και όχι ως κοινωνικών συλλογικοτήτων. Η φιλοσοφία του ατομικισμού είναι αυτή που ξεκαθαρίζει ότι κάθε ανθρώπινο ον έχει δικαίωμα στη δική του ζωή, στην ελευθερία του και στην δικαίως αποκτημένη περιουσία του. Μας λέει ότι κάθε άτομο είναι ιδιοκτήτης του εαυτού του, καμία κοινωνική κολεκτίβα δεν έχει την κυριότητα του και δεν οφείλει καμία υπακοή ή θυσία, στο «ανώτερο γενικό καλό» που ενδεχομένως επιθυμεί ή απαιτεί η κολεκτίβα.
Η φιλοσοφία του ατομικισμού ξεκαθαρίζει επίσης ότι όλες οι ανθρώπινες σχέσεις πρέπει να βασίζονται σε εθελοντική συμφωνία και αμοιβαία συναίνεση. Κανείς δεν μπορεί να εξαναγκαστεί ή να του επιβληθεί να αλληλεπιδράσει με άλλους ενάντια στη θέληση του ή στις επιθυμίες του. Η ανθρώπινη συνεργασία υποστυλώνεται στην βάση της ειρηνικής συγκατάθεσης και της προσωπικής επιλογής. Κάθε άτομο μπορεί να έχει τη δική του αντίληψη ή ιδέα για το τι σημαίνει καλή ζωή, να έχει δική του ιεράρχηση αξιών και επιθυμιών, να κατέχει ατομική συλλογιστική για το τι θα μπορούσε να επιφέρει ανθρώπινη ευτυχία και ουσιαστική εκπλήρωση. Αλλά δεν μπορεί να επιβάλει τις ιδέες του και τους τρόπους του σε κάποιον άλλο χωρίς τη συγκατάθεση του και κανένας δεν μπορεί να επιβάλει ανάλογα τίποτα στον ίδιο.
Να το πούμε με άλλα λόγια, το άτομο είναι ένας σκοπός καθαυτό. Μπορεί να συνεργάζεται με άλλους και να ωφελείται από πράγματα που μπορεί να κάνουν γι’ αυτόν ως μέσα εκπλήρωσης των επιθυμητών σκοπών του. Ανάλογα, μπορούν και οι άλλοι να τον χρησιμοποιήσουν ως μέσο για τους δικούς τους εναλλακτικούς σκοπούς. Όμως, κανείς δεν μπορεί να γίνει μέσο εκπλήρωσης στόχου του άλλου, χωρίς να υφίσταται ελεύθερη επιλογή μεταξύ τους, με συμφωνημένους όρους συνεταιριστικής ανταλλαγής.
Η κοινωνική θέση και το σχετικό εισόδημα που κατέχει και κερδίζει κάθε άτομο σε ένα τέτοιο θεσμικό πλαίσιο ανθρώπινης ελευθερίας, αντικατοπτρίζει πόσο καλά και σε ποιο βαθμό ο κάθε άνθρωπος έχει ευημερήσει εξυπηρετώντας τους σκοπούς των άλλων ως μέσο προώθησης των δικών του σκοπών και ονείρων.
Καπιταλισμός και ελευθερία της αγοράς
Αυτό το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό σύστημα, εμπίπτει σε ποικίλα ονόματα: (κλασικός) φιλελευθερισμός, ελεύθερη αγορά ή καπιταλισμός. Όλα αυτά υποδηλώνουν αυτόν τον ξεχωριστό και μοναδικό τρόπο ζωής, σύμφωνα με τον οποίο οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξαναγκάζουν ή να υποχρεώνουν τον πλησίον τους να τους υπηρετεί ή να του επιβάλουν να λειτουργεί με καθορισμένους τρόπους. Το να κάνεις κάποιον να ζει και να ενεργεί διαφορετικά από ό, τι έχει επιλέξει, μπορεί να επιχειρηθεί μόνο μέσω της λογικής, των επιχειρημάτων, της πειστικότητας και του παραδείγματος που εσύ δίνεις με τον δικό σου τρόπο ζωής.
Μέρος αυτής της συλλογιστικής και της διαδικασίας της πειθούς αποτελούν οι αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων στην αγορά. Εάν θέλετε κάποιος να προσφέρει ένα αγαθό ή να παρέχει μια επιθυμητή υπηρεσία, ως οι «αιτούντες» αυτών των πραγμάτων, μπορείτε να κάνετε τους άλλους να τα προμηθεύσουν, μόνο προσφέροντας κάτι σε αντάλλαγμα, παζαρεύοντας τους όρους υπό τους οποίους μπορεί να συμβεί η ανταλλαγή. Όπως εξήγησε σχεδόν πριν 250 χρόνια ο Σκωτσέζος ηθικός φιλόσοφος και οικονομολόγος, Adam Smith, ένας ελεύθερος άνθρωπος λέει στον άλλον: «Αν κάνετε αυτό για μένα, θα κάνω αυτό για σας».
-
Δείτε σχετικά: Η λογική πίσω από την ιδιωτικοποίηση των πάντων
Κάθε ανταλλαγή σε ένα τέτοιο «σύστημα φυσικής ελευθερίας», όπως το ονόμασε ο Adam Smith, θέτει το ατομικό συμφέρον κάθε συμμετέχοντος στην κοινωνία, στην υπηρεσία των άλλων, ως θεσμικό μέσο για να ωθήσει τους άλλους να τον εξυπηρετήσουν. Το ατομικό συμφέρον κατευθύνεται προς την βελτίωση του «κοινού καλού», το οποίο νοείται ως η κατάσταση των μεμονωμένων μελών της κοινωνίας, και όχι προς κάποιο συλλογικό «κοινωνικό καλό» που επιβάλλεται εξαναγκαστικά σε όλους, ανεξάρτητα από το αν συμμερίζονται αυτή την πεποίθηση ή τους όρους που επιβάλλονται από αυτόν που διευθύνει τον εξαναγκασμό.
Πόσο ελάχιστα είναι πλήρως κατανοητό και εκτιμάται από πολλούς, ότι αυτό το ιδιόμορφο σύστημα διαπροσωπικής ελευθερίας, υπήρξε η πηγή της καινοτομίας, της βιομηχανίας και των κερδοσκοπικών κινήτρων που έθεσαν τον νου και τις ενέργειες των ανθρώπων να λειτουργήσουν προς τις πιθανότητες βελτίωσης της ανθρώπινη ευημερίας; Τα πρότυπα διαβίωσης, η ποιότητα ζωής, οι πολιτιστικές ευκαιρίες και οι απολαύσεις του κόσμου μας, οφείλονται, στον βαθμό που έχει εφαρμοστεί και επιτράπηκε να λειτουργήσει ανεξάρτητα και απαλλαγμένο από το μακρύ χέρι του κράτους, σε αυτό το σύστημα της φυσικής ελευθερίας.
Αυτός είναι ο χαμένος κόσμος της ελευθερίας που δεν καταφέραμε ποτέ να επιτύχουμε πλήρως στο παρελθόν, ακόμη και στην ακμή του δέκατου ένατου αιώνα του laissez-faire όταν, στην πραγματικότητα, οι προσωπικές και οικονομικές ελευθερίες αυτής της πρώιμης εποχής, παρεμποδίστηκαν από αξιοσημείωτα στοιχεία παρεμβατικότητας, κανονιστικών ρυθμίσεων και άλλων μορφών πολιτικού εξαναγκασμού, συμπεριλαμβανομένης της ανθρώπινης δουλείας και της αποτυχίας να επιτευχθεί ίση μεταχείριση και αντιμετώπιση για όλους έναντι του νόμου.
***
- More Coercion Won’t Make a Better World (αρχικά δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises)
- Richard M. Ebeling is the BB&T Distinguished Professor of Ethics and Free Enterprise Leadership at The Citadel.
