η παρεμβατικότητα, δημιουργεί απαραίτητα σύγκρουση μεταξύ εκείνων των κατηγοριών ανθρώπων που ωφελούνται ή λαμβάνουν προνόμια από το κράτος και εκείνων που επιβαρύνονται από αυτήν την παρεμβατικότητα
του Murray N. Rothbard
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Τον 20ο αιώνα, οι υποστηρικτές των οικονομικών της ελεύθερης αγοράς σχεδόν πάντα αποδίδουν ευθύνες στην κυβερνητική παρεμβατικότητα, βασισμένοι αποκλειστικά σε λανθασμένες ιδέες – δηλαδή σε λανθασμένες ιδέες σχετικά με το ποιες πολιτικές προωθούν την ευημερία του κοινού. Για τους περισσότερους από αυτούς τους αναλυτές, οποιαδήποτε έννοια όπως η «άρχουσα τάξη» ακούγεται ακραία μαρξιστική. Εν ολίγοις, αυτό που λένε στην πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν ταξικές συγκρούσεις ή συγκρούσεις ασυμβίβαστων ομαδικών συμφερόντων στην ανθρώπινη ιστορία, ότι τα συμφέροντα όλων είναι πάντα συμβατά μεταξύ τους και ότι επομένως οι πολιτικές συγκρούσεις μπορούν να προέλθουν μόνο από παρανοήσεις αυτού του κοινού συμφέροντος.
Ludwig von Mises: Στην αγορά δεν υπάρχει ταξική πάλη
Στο «The Clash of Group Interests», ο Ludwig von Mises, ένας ανυπέρβλητος υπερασπιστής της ελεύθερης αγοράς στον 20ο αιώνα, αποφεύγει την αφελή παγίδα στην οποία έπεσαν πολλοί από τους συναδέλφους του. Αντ’ αυτού, ο Mises συνθέτει μια εξαιρετικά εξελιγμένη και φιλελεύθερη θεωρία των τάξεων και της ταξικής σύγκρουσης, διαχωρίζοντας ξεκάθαρα την ελεύθερη αγορά και την κυβερνητική παρεμβατικότητα ως αντιπάλους.
-
Δείτε σχετικά: Ο λάθος ταξικός εχθρός
Είναι αλήθεια ότι στην ελεύθερη αγορά δεν υπάρχουν συγκρούσεις ταξικών ή ομαδικών συμφερόντων. Όλοι οι συμμετέχοντες επωφελούνται από την αγορά και συνεπώς όλα τα συμφέροντά τους βρίσκονται σε αρμονία.
Αλλά το θέμα αλλάζει δραστικά, τονίζει ο Mises, όταν προχωράμε στην παρεμβατικότητα του κράτους. Διότι αυτή η παρεμβατικότητα, δημιουργεί απαραίτητα σύγκρουση μεταξύ εκείνων των κατηγοριών ανθρώπων που ωφελούνται ή λαμβάνουν προνόμια από το κράτος και εκείνων που επιβαρύνονται από αυτήν την παρεμβατικότητα. Αυτές οι αντικρουόμενες τάξεις που δημιουργούνται από την κρατική παρεμβατικότητα, αποκαλούνται από τον Mises ως κάστες. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά:
Έτσι, επικρατεί αλληλεγγύη συμφερόντων μεταξύ όλων των μελών μιας κάστας και μια σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των διαφόρων καστών. Κάθε προνομιούχος κάστα στοχεύει στην επίτευξη απολαβής νέων προνομίων, καθώς και στη διατήρηση των ήδη υπαρχόντων. Κάθε μη προνομιούχος κάστα, αποσκοπεί στην κατάργηση των επιβαρύνσεων της. Εντός μιας κοινωνίας αποτελούμενης από κάστες, επικρατεί ανταγωνισμός μεταξύ των ασυμβίβαστων συμφερόντων των διαφόρων καστών.
Σε αυτή τη βαθιά ανάλυση, ο Mises επαναφέρει την αρχική φιλελεύθερη θεωρία της ταξικής ανάλυσης, η οποία προήλθε από τους Charles Comte και Charles Dunoyer, ηγέτες του γαλλικού laissez-faire φιλελευθερισμού των αρχών του 19ου αιώνα.
«Πρέπει να εγκαταλείψουμε τη βολική άποψη ότι όλοι εμείς, εμείς και οι προνομιούχοι ηγεμόνες μας, βρισκόμαστε σε διαρκή αρμονία αμοιβαίων συμφερόντων».
Το ατόπημα του von Mises
Αλλά ο Mises έχει ένα σοβαρό πρόβλημα. Ως ωφελιμιστής, στην πραγματικότητα ως κάποιος που εξισώνει τον ωφελιμισμό με τα οικονομικά και την ελεύθερη αγορά, πρέπει να είναι σε θέση να πείσει τους πάντες, ακόμα και εκείνους για τους οποίους αναγνωρίζει ότι αποτελούν τις άρχουσες κάστες, ότι θα είναι πολύ καλύτερα σε μια ελεύθερη αγορά και μια ελεύθερη κοινωνία και ότι θα πρέπει κι αυτοί να αγωνίζονται για αυτόν το σκοπό. Προσπαθεί να το κάνει αυτό δημιουργώντας μια διχοτόμηση μεταξύ των «βραχυπρόθεσμων» και «μακροπρόθεσμων» συμφερόντων, τα οποία αποκαλεί ως συμφέροντα που «κατανοήθηκαν σωστά». Ακόμα και όσοι επωφελούνται βραχυπρόθεσμα από τον κρατισμό, υποστηρίζει ο Mises, θα υποστούν απώλειες μακροπρόθεσμα. Όπως το θέτει ο Mises:
Βραχυπρόθεσμα, ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων μπορεί να επωφεληθεί από την παραβίαση των συμφερόντων άλλων ομάδων ή ατόμων. Όμως μακροπρόθεσμα, αν έχουν επιδοθεί σε τέτοιες ενέργειες, βλάπτουν τα προσωπικά τους συμφέροντα στον ίδιο βαθμό με τα συμφέροντα των ανθρώπων που έχουν πλήξει. Η θυσία που κάνει ένα άτομο η μια ομάδα, να αποκηρύξουν τα βραχυπρόθεσμα οφέλη τους, ώστε να μη θέσουν σε κίνδυνο την ειρηνική λειτουργία του μηχανισμού κοινωνικής συνεργασίας, είναι μόνο προσωρινή. Αυτό ισοδυναμεί με την εγκατάλειψη ενός μικρού άμεσου κέρδους, για την αποκόμιση ασύγκριτα μεγαλύτερων πλεονεκτημάτων μακροπρόθεσμα.
Το μεγάλο πρόβλημα εδώ είναι το εξής: γιατί θα πρέπει πάντα οι άνθρωποι να επιλέγουν τα μακροπρόθεσμα, έναντι των βραχυπρόθεσμων, συμφερόντων τους; Γιατί τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα, αποτελούν τη «σωστή κατανόηση»; Ο Ludwig von Mises, περισσότερο από κάθε οικονομολόγο της εποχής του, έχει εισαγάγει στον κλάδο την κατανόηση της μεγάλης και σταθερής σημασίας της χρονικής προτίμησης στην ανθρώπινη δράση: την προτίμηση να επιτευχθεί μια δεδομένη ικανοποίηση στο παρόν και όχι στο μέλλον. Εν ολίγοις, όλοι προτιμούν το συντομότερο από το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, κάποιοι σε διαφορετικό βαθμό από κάποιους άλλους.
Πώς μπορεί ο Mises, ως ωφελιμιστής, να λέει ότι μια χαμηλότερη χρονική προτίμηση για το παρόν είναι «καλύτερη» από μια υψηλότερη; Εν συντομία, είναι απαραίτητο να υπάρξει κάποια ηθική θεωρία πέραν του ωφελιμισμού, για να αξιώσει ότι οι άνθρωποι πρέπει να επιλέξουν τα μακροπρόθεσμα έναντι των βραχυπρόθεσμων συμφερόντων τους. Αυτή η θεώρηση γίνεται ακόμη πιο σημαντική, όταν εξετάζουμε εκείνες τις περιπτώσεις όπου η κυβερνητική παρεμβατικότητα παρέχει μεγάλα και όχι «μικρά», κέρδη στους προνομιούχους και όπου η αποζημίωση αργεί πολύ να καταφτάσει χρονικά, έτσι ώστε η «προσωρινή» παραίτηση, να είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά μακροπρόθεσμη.
Συμπέρασμα
Ο Mises, στο «The Clash of Group Interests», προσπαθεί να απορρίψει τον πόλεμο ανάμεσα στα έθνη και τους εθνικισμούς ως άσκοπο, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα. Αλλά δεν αντιμετωπίζει αποφασιστικά το πρόβλημα των ορίων των εθνών-κρατών. Δεδομένου ότι η ουσία του έθνους-κράτους είναι το μονοπώλιο βίας σε μια δεδομένη εδαφική περιοχή, υφίσταται αναπόφευκτα μια σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των κρατών και των κυβερνητών τους, όσον αφορά το μέγεθος των εδαφών τους, το μέγεθος των περιοχών επί των οποίων ασκούν την κυριαρχία τους.
Ενώ στην ελεύθερη αγορά, το κέρδος κάθε ανθρώπου αποτελεί κέρδος ενός άλλου ανθρώπου, το εδαφικό κέρδος ενός κράτους είναι απαραιτήτως απώλεια για ένα άλλο κράτος και έτσι οι συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα στα κράτη, σε σχέση με τα εδαφικά όρια, είναι ασυμβίβαστες – αν και είναι λιγότερο σημαντικές, όσο λιγότερες είναι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις στην κοινωνία.
Η αξιοσημείωτη θεωρία των τάξεων του Mises παραμελήθηκε κατά περίεργο τρόπο από τους περισσότερους από τους υποστηρικτές του. Με την επαναφορά της στο φως της δημοσιότητας, πρέπει να εγκαταλείψουμε τη βολική μας άποψη ότι όλοι εμείς, εμείς και οι προνομιούχοι ηγεμόνες μας, βρισκόμαστε σε συνεχή αρμονία συμφερόντων. Διορθώνοντας την θεωρία του Mises όσον αφορά την χρονική προτίμηση και άλλα προβλήματα σχετιζόμενα με την «ορθή κατανόηση» της ανάλυσης του, καταλήγουμε με την ακόμα λιγότερο βολική οπτική, ότι τα συμφέροντα των κρατικών προνομιούχων και της υπόλοιπης κοινωνίας βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση – και επιπλέον, μόνο οι ηθικές αρχές πέρα από τον ωφελιμισμό μπορούν τελικά να διευθετήσουν τη διαφορά μεταξύ τους.
***
- Απόσπασμα από τον πρόλογο του Rothbard στο έργο του Ludwig von Mises The Clash of Group Interests and Other Essays.
