Πόσα αγαθά θα μπορούσαν να παραχθούν χωρίς την τεχνολογία και σε ποια τιμή; Θα ήταν πλέον απίθανο για το βιοτικό επίπεδο να μπορέσει να διατηρηθεί στα σημερινά επίπεδα. Οι ώρες εργασίας θα αυξανόταν δραματικά, η πραγματική παραγωγή θα επιβραδυνόταν, τα αγαθά δεν θα είχαν την σημερινή ισχύουσα ποιότητα και, δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι θα πέθαιναν από την πείνα.
Του Ευθύμη Μαραμή
Η «απειλή για την απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της χρήσης μηχανών» (τεχνολογικών κεφαλαιουχικών αγαθών) είναι μια διαχρονική, οικονομικά αναλφάβητη άποψη, που αρνείται να πεθάνει. Βασίζεται κυρίως στην εσφαλμένη αντίληψη πως η εργασία και όχι η αποδοτικότητα του κεφαλαίου παράγει και αναπαράγει πλούτο. Η αντίληψη αυτή θεωρεί την απασχόληση ως αυτοσκοπό, ασχέτως αν αυτή η απασχόληση είναι παραγωγική με οικονομικούς όρους. Αυτό το πλαίσιο σκέψης διαμορφώθηκε από τις εσφαλμένες οικονομικές θεωρίες του Καρλ Μαρξ αλλά και του λόρδου Κέινς. Ο τελευταίος, ανάλογα με τους σημερινούς προφήτες της συμφοράς, προέβλεπε το 1930:
«Έχουμε μολυνθεί με μια νέα ασθένεια της οποίας το όνομα ορισμένοι αναγνώστες ίσως δεν έχουν ακούσει ακόμα, αλλά για την οποία θα ακούσουν πολλά τα επόμενα χρόνια -ήτοι, την τεχνολογική ανεργία.»
O Κέϊνς διαψεύστηκε καθώς η βιομηχανική επανάσταση όχι απλά δεν μείωσε τις θέσεις εργασίας αλλά δημιούργησε εκατομμύρια άλλες. Επιπλέον, η κεφαλαιακή αυτή διάρθρωση κατέστησε δυνατή την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού και μετέβαλε προς το καλύτερο το εργασιακό περιβάλλον.
Πόσες φορές δεν ακούμε πως η απασχόληση καθαυτή είναι η κινητήριος δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, της ευημερίας; Υπό αυτή την οπτική, θεωρείται πως οι δημόσιες επενδύσεις, οι προσλήψεις στο δημόσιο, η/και οι επιδοτήσεις απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, αποτελούν το κλειδί της παραγωγικής διαδικασίας.
Δείτε σχετικά: Η εμμονή με την πλήρη απασχόληση
Θα δούμε σε αυτό το άρθρο πως οι αντιλήψεις αυτές είναι εσφαλμένες και επιβλαβείς για την οικονομία σήμερα, όπως ήταν και στα 1930 και πάντοτε. Η οικονομική ανάπτυξη και η ευημερία βασίζονται στο κεφάλαιο, στις βελτιώσεις του κεφαλαίου, στις χρήσεις του κεφαλαίου και στη σωστή κατανομή του κεφαλαίου. Βασίζεται στον καταμερισμό της εργασίας τον οποίο συντονίζει η επιχειρηματική καινοτομία και εφευρετικότητα και ολοκληρώνεται με το ελεύθερο διεθνές εμπόριο. Με λίγα λόγια βασίζεται στον καπιταλισμό και στην επιχειρηματικότητα.
Χρειαζόμαστε περισσότερη απασχόληση;
Παρατήρησα κάποτε ένα μηχάνημα εκσκαφής να ανοίγει ένα κανάλι αποχετευτικού δικτύου. Σκεπτόμενος τη νεο-λουδιτική αντίληψη πως αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η απασχόληση περισσότερων ανθρώπων, σκέφτηκα το εξής: Γιατί να μην σκάβουν το κανάλι πέντε εργάτες με φτυάρια, ώστε έτσι να μειωθεί η ανεργία; Μάλλον, ακόμα καλύτερα, γιατί αντί για φτυάρια να μην δώσουν στους εργάτες κουταλάκια του καφέ, ώστε να απασχολούνται ακόμα περισσότερες μέρες;
Ας κάνουμε μια φαντασιακή κατασκευή όπου όλος ο κεφαλαιακός εξοπλισμός τίθεται εκτός νόμου για να αυξηθεί η απασχόληση. Δεν υπάρχουν πλέον γραμμές συναρμολόγησης, υδραυλικά μηχανήματα, τόρνοι, μηχανές CNC, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ούτω καθεξής. Όλα τα αγαθά θα πρέπει να παραχθούν με τον παλιό τρόπο, με τα χέρια. Αυτό θα εκτίνασσε τις θέσεις απασχόλησης και τις προσλήψεις όπως ποτέ άλλοτε. Εκατομμύρια εργαζομένων θα πρέπει να αρχίσουν να παράγουν προϊόντα ώστε να ανταποκριθούν στη ζήτηση των καταναλωτών. Αλλά πόσα αγαθά θα μπορούσαν να παραχθούν και σε ποια τιμή; Θα ήταν πλέον απίθανο για το βιοτικό επίπεδο να μπορέσει να διατηρηθεί στα σημερινά επίπεδα. Οι ώρες εργασίας θα αυξανόταν δραματικά, η πραγματική παραγωγή θα επιβραδυνόταν, τα αγαθά δεν θα είχαν την σημερινή ισχύουσα ποιότητα και, δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι θα πέθαιναν από την πείνα.
Η πραγματικότητα είναι πως είμαστε σε θέση να ζούμε σε αυτά τα ιστορικά επίπεδα ευημερίας, λόγω των καπιταλιστικών μεθόδων παραγωγής που εξοικονομούν εργασία.
Αυτές οι ίδιες μέθοδοι παραγωγής αντικαθιστούν το χειρωνακτικό εργατικό δυναμικό και την ανθρώπινη ένταση εργασίας. Με απλά λόγια, χάνουμε θέσεις εργασίας για να διατηρήσουμε ένα άνετο βιοτικό επίπεδο. Αυτό είναι μια πραξεολογική απόφαση κόστους-οφέλους από όλους όσους συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία της αγοράς. Είναι η διαδικασία της ανθρώπινης δράσης προς βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και δεν επιβάλλεται μέσω κάποιας οδηγίας από κάποια κεντρική αρχή οικονομικού σχεδιασμού. Η καπιταλιστική διάρθρωση δεν επιβάλλει τους τρόπους παραγωγής (κόντρα στην εσφαλμένη Μαρξιστική θεώρηση), τουναντίον καινοτομεί, προσφέρει νέα μηχανήματα και ανταποκρίνεται στην ζήτηση εκ μέρους των συμμετεχόντων στην αγορά, εργαζομένων και καταναλωτών, αν είναι επιθυμητές οι νέες παραγωγικές μέθοδοι και τα νέα αγαθά που αυτές παράγουν.
Η μείωση έντασης της εργασίας και η απώλεια ανάλογων τέτοιων θέσεων αυξάνει τον πλούτο και την ευημερία της κοινωνίας.
Ας πούμε τώρα πως κάποιος εφευρίσκει μια μηχανή ικανή να κάνει τα πάντα με ένα πάτημα ενός κουμπιού. Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να κατασκευάσει χιλιάδες τέτοιες μηχανές και να τις πουλήσει. Ο εφευρέτης/επιχειρηματίας είναι τώρα δισεκατομμυριούχος και πλέον υπάρχουν αμέτρητες διαθέσιμες τέτοιες μηχανές.
Αυτή η διάδοση της νέας τεχνολογίας επαναλαμβάνει τη διαδικασία της αγοράς, όπου η νέα τεχνολογία εξαπλώνεται ανάλογα με τη χρησιμότητά της. Οι μηχανές αυτές παράγονται τώρα κατά κόρον σε κάθε χώρα. Τι θα συμβεί με τις θέσεις εργασίας; Τώρα πλέον μπορούμε να αποκτήσουμε τα βιομηχανικά αγαθά σχεδόν δωρεάν. Έτσι, όλες οι θέσεις βιομηχανικής εργασίας εξαφανίζονται. Υπάρχουν βεβαίως ακόμα πολλές δουλειές, – φροντίδα παιδιών, κηπουροί, μουσικοί, αισθητικοί, συγγραφείς, δάσκαλοι γιόγκα, δημοσιογράφοι κλπ. Αλλά όλες οι θέσεις εργασίας στα εργοστάσια παραγωγής έχουν εξαφανιστεί, περίπου το 50% των θέσεων εργασίας αν συμπεριλάβουμε την αντικατάσταση των ανθρώπων από το κεφάλαιο (οδηγοί φορτηγών, μπάρμαν από ρομπότ κλπ). Ας το πάμε παραπέρα και ας πούμε ότι το 90% των θέσεων εργασίας εξαφανίζεται. Κανείς δεν έχει δουλειά πέρα από όσους απασχολούνται στις υπηρεσίες. Είναι το τέλος του κόσμου;
Πτώση των τιμών. Ο στόχος της καπιταλιστικής παραγωγής
Το κλειδί στην οικονομική μας σκέψη τώρα, είναι ότι όλα γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού, όλα είναι εξαιρετικά φθηνά. Για παράδειγμα, μια μεζονέτα ή μία porsche δεν κοστίζουν σχεδόν τίποτα. Ας υποθέσουμε ότι τώρα κοστίζουν δέκα λεπτά του ευρώ.
Τι γίνεται λοιπόν με τους ανέργους που προέκυψαν στη βιομηχανία; Όταν οι μεζονέτες ή το φαγητό ενός έτους κοστίζει μια δεκάρα, θα είναι πρόθυμοι να εργαστούν για πολύ χαμηλούς μισθούς. Θα δουλέψουν για μια δεκάρα την ημέρα. Εξάλλου με τόσα χρήματα θα αποκτήσουν πολλά περισσότερα από όσα μπορούσαν να αποκτήσουν όσο εργαζόταν στη βιομηχανία για υψηλότερες, νομισματικά, αποδοχές.
Ποιος θα προσλάβει αυτούς τους εργαζόμενους για μια δεκάρα; Πολλοί άνθρωποι. Εάν οι εργαζόμενοι κόστιζαν μια δεκάρα την ημέρα θα τους προσλάμβανε ο υπόλοιπος κόσμος για πολλές δραστηριότητες όπως αυτές που προαναφέρθηκαν στον τομέα των υπηρεσιών. Για μια δεκάρα την ημέρα προσωπικά εγώ θα προσλάμβανα 100 άτομα για να κάνουν όλα όσα βαριέμαι να κάνω.
Έτσι, το υπόλοιπο 10% των εργαζομένων που δεν έχασαν τη δουλειά τους λόγω της επικράτησης του κεφαλαιακού εξοπλισμού στη βιομηχανική παραγωγή – babysitters, κηπουροί, δάσκαλοι, μουσικοί κλπ κλπ – θα μπορούσαν άνετα να προσλάβουν 100 εργαζομένους ο καθένας. Και οι πραγματικοί μισθοί, η αγοραστική δύναμη δηλαδή, θα ήταν κατά πολύ αυξημένοι σε σχέση με τα έως τότε εισοδήματα των βιομηχανικών εργατών. Το συμπέρασμα είναι ότι οι μισθοί βυθίζονται ονομαστικά, αλλά το κόστος παραγωγής βυθίζεται ακόμη περισσότερο. Φυσικά, αυτό συμβαίνει λόγω του «κακόβουλου κεφαλαιακού εξοπλισμού».
Ακόμα και αν υποθέσουμε, ότι το κεφάλαιο καταστρέφει όλες τις θέσεις εργασίας σε ολόκληρο τον κόσμο, αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί επιτυχία.
Για την ακρίβεια, αυτός είναι και ο στόχος του κεφαλαίου, όπως τον καθορίζει η ζήτηση των συμμετεχόντων στην αγορά, καταναλωτών και εργαζομένων. Αν μπορούμε να αποκτήσουμε σχεδόν τα πάντα με ελάχιστη εργασία, απασχολούμενοι σε τομείς υπηρεσιών όπως οι τέχνες, η εκπαίδευση, οι κοινωνικές σχέσεις, είναι ακριβώς αυτό που επιθυμούν οι συμμετέχοντες στην αγορά. Αν επιθυμούσαν να σπάζουν πέτρες σε νταμάρια με βαριοπούλες, δεν θα είχε παραχθεί ο κεφαλαιουχικός εξοπλισμός που κάνει σήμερα αυτή την εργασία.
Εξάλλου, κανείς δεν νοσταλγεί τις εποχές που σχεδόν όλοι εργάζονταν στα χωράφια. Ανάλογα, κανείς δεν θα νοσταλγεί και τις επίπονες μεταποιητικές εργασίες, όταν αυτές αυτοματοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό. Επιπλέον, τα στοιχεία απασχόλησης των χωρών του ΟΟΣΑ δεν δείχνουν να αυξάνεται η ανεργία, παρά την απώλεια θέσεων στην μεταποιητική βιομηχανία. Η διαδικασία της μηχανοποίησης ωφελεί ολόκληρη την κοινωνία, δημιουργώντας κέρδη από την παραγωγικότητα τα οποία ανακατανέμονται μέσω της πτώσης των τιμών. Αυτή η διαδικασία μας επιτρέπει να εξοικονομήσουμε χρόνο και να απελευθερώσουμε συντελεστές παραγωγής και άλλους πόρους που μπορούν να διατεθούν για την ικανοποίηση άλλων αναγκών που προηγουμένως δεν υπήρχαν ή ήταν υπερβολικά δαπανηρές για να ικανοποιηθούν.
Οι Μαρξ και Κεϊνς έκαναν λάθος
Βλέπουμε συνεπώς πως με την a priori-κή προσέγγιση, με την δεδομένη δηλαδή αποδοχή πως ο άνθρωπος δρα προσανατολισμένος προς την βελτίωση των συνθηκών της ζωής του, δεν μπορεί να θεωρηθεί πως, κατά κάποιο τρόπο, η απαίτηση για ελάχιστη και απλούστερη εργασία, οδηγούν σε φτώχεια και μαρασμό. Η εσφαλμένη Μαρξιστική θεώρηση μας ενημέρωνε πριν 150 χρόνια πως ο καπιταλισμός δεν πρόκειται να κάνει ποτέ εφικτά τα προϊόντα της παραγωγής για τους απλούς εργαζόμενους. Έκανε λάθος.
Ο καπιταλισμός έσωσε τον κόσμο από την πείνα και σταδιακά τροφοδότησε κάθε νοικοκυριό με τα βιομηχανικά παραγόμενα αγαθά. Ανάλογα, η Κεϋνσιανή αντίληψη, μας προειδοποιούσε για την «τεχνολογική ανεργία» που θα μαστίσει τον βιομηχανικό κόσμο. Τα σφάλματα αυτά στην οικονομική σκέψη, οφείλονται ακριβώς στην ανεπάρκεια τόσο του Μαρξ, όσο και του Κεϊνς (και των σημερινών οπαδών τους) στην κατανόηση της καπιταλιστικής παραγωγής και διάρθρωσης. Στην κατανόηση της a priori-κης διεργασίας της αγοράς.
Ποιος ευθύνεται για την επιβράδυνση της ευημερίας;
Για κάποιο λόγο, ο μέσος άνθρωπος πιστεύει ότι απαιτείται το μακρύ χέρι του κράτους για την δημιουργία θέσεων εργασίας. Επειδή η αγορά δεν έχει κάποιο εκπρόσωπο, ελάχιστη προσοχή δίνεται στο γεγονός ότι τα καλύτερα αποτελέσματα συμβαίνουν όταν η κυβέρνηση παραμείνει εκτός των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ξέχασαν ότι η ελεύθερη αγορά, ή οποιαδήποτε ελεύθερη αγορά που μπορούμε ακόμα να έχουμε, μας έχει φέρει μέχρι εδώ. Είναι η ίδια η αγορά, με όλους τους συμμετέχοντες, που έθεσαν το βιοτικό μας επίπεδο σε κλίμακα την οποία θα ζήλευαν ακόμα και άρχοντες παλαιοτέρων εποχών.
Βασικός υπεύθυνος για την επιβράδυνση της ευημερίας σήμερα, είναι ο κεντρικός σχεδιασμός και το νομισματικό σύστημα. Οι κρατικές παρεμβάσεις και τα εργατικά συνδικάτα, οι ομάδες ειδικών συμφερόντων και οι κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες. Διατάγματα όπως ο βασικός μισθός και η «σωστή ποσότητα χρήματος» σε μια οικονομία. Η σπατάλη των κυβερνήσεων και τα κοινωνικά κράτη πρόνοιας.
Μόνο ο von Mises και οι μαθητές του υπερασπίστηκαν την περίπτωση μιας ελεύθερα διαμορφωμένης νομισματικής τάξης, συνδυασμένης με την καπιταλιστική παραγωγικότητα: την πτώση δηλαδή των τιμών. Υπό αυτή την έννοια, θα λέγαμε πως οι «αυστριακοί» είναι οι πραγματικοί μακρο-οικονομολόγοι. Η θεωρία της αυτόνομης (ενδογενούς) επιχειρηματικής διαδικασίας, συνάδει με τη θεωρία τους για ένα ολοκληρωμένο, συνεκτικό αποτέλεσμα ελεύθερης οικονομίας.
Συμπέρασμα
Η αγορά δεν απαιτεί παρέμβαση από κρατικούς οικονομικούς σχεδιαστές και, ειδικά, από τον αδειοδοτημένο εξ αυτών μονοπωλιακό οργανισμό της κεντρικής τράπεζας. Οι κύριοι υπεύθυνοι για την στασιμότητα στην καπιταλιστική ευημερία σήμερα, είναι το νομισματικό σύστημα του διαρκούς πληθωρισμού και το μονοπώλιο του χρήματος, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες κρατικές παρεμβάσεις.
