Η Διάσωση των Πάντων (μόνο εφόσον αυτοί οι «πάντες» είναι μεγάλης κλίμακας – too big to fail) δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους.
Αρχική δημοσίευση: 30 Ιούν 2020
Του Daniel Lacalle
Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Μαρής
Παρά τα τεράστια πακέτα «τόνωσης» των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών, η παγκόσμια οικονομία βιώνει μια ανησυχητική αύξηση σε χρεοκοπίες και σε αθετήσεις αποπληρωμών. Οι ισολογισμοί των κύριων κεντρικών τραπεζών (της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Τράπεζας της Αγγλίας και της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας) έχουν φτάσει στο δυσθεώρητο ποσό των 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ σύμφωνα με την Fitch Ratings.
Αυτό είναι το μεγαλύτερο συνδυασμένο σχέδιο στήριξης της οικονομίας στην ιστορία. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις κλείνουν με ρυθμούς-ρεκόρ και η ανεργία έχει φτάσει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα σε πολλές χώρες.
Υπάρχει ένας σημαντικός κίνδυνος σε αυτό που αποκαλώ «διάσωση των πάντων», ή αλλιώς στην συνειδητή απόφαση των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών να παρέχουν οποιανδήποτε αναγκαία υποστήριξη σε όλους τους τομείς και τις εταιρείες με πρόσβαση στο χρέος. Τα περισσότερα από αυτά τα πακέτα τόνωσης και τα μέτρα ρευστότητας στοχεύουν στη στήριξη των τρεχουσών κρατικών δαπανών και στην παροχή ρευστότητας σε εταιρείες σε παραδοσιακούς κλάδους, με σημαντικά περιουσιακά στοιχεία και με πρόσβαση στο χρέος. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι την ίδια στιγμή που βλέπουμε το μεγαλύτερο σχέδιο δημοσιονομικής και νομισματικής στήριξης μετά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, ήδη παρατηρούμε δύο επικίνδυνες παράπλευρες επιπτώσεις: την επανάκαμψη των εταιρειών-ζόμπι, και την κατάρρευση των μικρών και των νεοσύστατων επιχειρήσεων .
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Χρηματοοικονομικών (IIF), ο αριθμός των αθετήσεων αποπληρωμών των ομολόγων παγκοσμίως αυξήθηκε στα 50 δισεκατομμύρια δολάρια το δεύτερο τρίμηνο του 2020, παρά τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια και την υψηλή ρευστότητα. Επιπλέον, σύμφωνα με την Deutsche Bank και την Bank of International Settlements, ο αριθμός των εταιρειών-ζόμπι στην ευρωζώνη και τις ΗΠΑ, οι μεγάλες δηλαδή εταιρείες που δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδα των τόκων τους με τα λειτουργικά τους κέρδη, έχει αυξηθεί σε ένα νέο υψηλότερο σημείο όλων των εποχών. Το 2019, οι καθηγητές Petroulakis (ΕΚΤ) και Andrews (ΟΟΣΑ) δήλωσαν, «Το πρόβλημα της παραγωγικότητας της Ευρώπης οφείλεται εν μέρει στην επανάκαμψη των εταιρειών-ζόμπι που εκτοπίζουν τις ευκαιρίες ανάπτυξης για άλλες εταιρείες» («Τι μας λένε οι εταιρείες-ζόμπι για το πρόβλημα παραγωγικότητας της Ευρώπης», World Economic Φόρουμ, Απρίλιος 2019). Αυτό το πρόβλημα δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να επιδεινώνεται στην τρέχουσα κρίση.
Η αύξηση των αθετήσεων αποπληρωμών των ομολόγων είναι συνέπεια της προηγηθείσας υψηλής μόχλευσης σε ένα περιβάλλον απισχνασμένων λειτουργικών εσόδων. Αυτό δεν θα ήταν λόγος ανησυχίας εάν η λεγόμενη δημιουργική καταστροφή λειτουργούσε για τη βελτίωση της οικονομίας, καθώς οι αντιπαραγωγικές εταιρείες εξαγοράζονται από αποδοτικές, και οι νέοι επενδυτές αναδιαρθρώνουν τις προβληματικές επιχειρήσεις για να τις καταστήσουν ανταγωνιστικές. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η τεράστια ρευστότητα και τα χαμηλά επιτόκια διαιωνίζουν την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και διατηρούν ζωντανό έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό εταιρειών-ζόμπι.
Η διατήρηση και επαύξηση των εταιρειών-ζόμπι καταστρέφει κάθε θετικό αποτέλεσμα από την αναδιάρθρωση και την καινοτομία. Επιπλέον, για να διατηρήσουν τις ταμειακές ροές τους και να παραμείνουν ζωντανές, οι εταιρείες μειώνουν τις επενδύσεις σε καινοτομία, τεχνολογία και έρευνα. Εν τω μεταξύ, οι μικρές επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία ή που δεν διαθέτουν πρόσβαση στο χρέος, αποσυντίθενται καθημερινά. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, όπου το 80% της απασχόλησης προέρχεται από τις μικρές επιχειρήσεις, η «διάσωση των πάντων» σημαίνει μια μαζική μεταφορά πλούτου από τη νέα οικονομία στην παλιά, εμποδίζοντας έτσι μια ισχυρότερη και πιο παραγωγική ανάκαμψη.
Στην ευρωζώνη, οι κύριοι επωφελούμενοι από την αγορά των εταιρικών ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι οι μεγάλοι βιομηχανικοί όμιλοι, που από το 2019 ήδη αντιμετώπιζαν ισχνά περιθώρια κέρδους, φτωχή ανάπτυξη και διογκωμένους ισολογισμούς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δίαυλοι χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας είναι περισσότερο διαφοροποιημένοι και ο αντίκτυπος του φαινομένου των εταιρειών-ζόμπι είναι μικρότερος, αλλά όχι αμελητέος ή αδιάφορος.
Μερικά από αυτά τα προβλήματα μπορεί να ήταν αναπόφευκτα σε μια κρίση, αλλά η πλειονότητά τους θα μπορούσε να μετριαστεί σημαντικά με την εφαρμογή πολιτικών από την πλευρά της προσφοράς, αντί για τα μεγάλα κυβερνητικά πακέτα στήριξης και τα σχέδια αποκατάστασης, που βασίζονται στο να προστεθεί ακόμα περισσότερο χρέος σε ήδη προβληματικούς τομείς.
Η Διάσωση των Πάντων (μόνο εφόσον αυτοί οι «πάντες» είναι μεγάλης κλίμακας – too big to fail) δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους.
Οι τομείς χαμηλής παραγωγικότητας και μεγάλων χρεών επιβιώνουν, δημιουργώντας ένα στρεβλό κίνητρο, που ωφελεί τις κακές επενδύσεις και την αντιπαραγωγική κατανομή κεφαλαίου. Επιπλέον, καθώς αυτοί οι τομείς είχαν ήδη πλεονάζουσα παραγωγή και διαρθρωτικά προβλήματα, η διάσωσή τους δεν οδηγεί στην δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας ή σε ισχυρότερες επενδύσεις. Επίσης, οι τομείς υψηλής παραγωγικότητας πιθανότατα θα υποστούν μια αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση, αφ’ ότου αυτά τα κρατικά σχέδια διάσωσης θα μειώσουν την δυνατότητα απασχόλησης και την πιθανότητα αύξησης των πραγματικών μισθών, καθώς θα παύσει η αύξηση της παραγωγικότητας .
Τέλος, όταν οι κυβερνήσεις διασώζουν μεγάλους και υπερμεγέθεις ομίλους, η επένδυση στην καινοτομία, η αποδοτικότητα και η αναδιάρθρωση των ζημιογόνων κλάδων μειώνονται σημαντικά. Γιατί; Επειδή ο λόγος για τον οποίο οι κυβερνήσεις συμφωνούν να ρισκάρουν ή να διασώσουν μεγάλους τομείς είναι ακριβώς για να τους αποτρέψουν από την αναδιάρθρωση. Τα μέτρα ρευστότητας που βασίζονται στην προσφορά και οι φορολογικές περικοπές στις μικρές επιχειρήσεις και στην τεχνολογία θα είχαν λειτουργήσει πολύ καλύτερα και με χαμηλότερο κόστος για τους φορολογούμενους.
Αυτό που παρατηρούμε σήμερα μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις.
Μια ανάκαμψη ασθενέστερη από την αναμενόμενη, με χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας και με μια αμφισβητήσιμη επανάκαμψη των χαμένων θέσεων απασχόλησης, καθώς και η αύξηση των αντιπαραγωγικών επενδύσεων, είναι πιθανότατα οι παράπλευρες ζημίες της εσφαλμένης, και καθοδηγούμενης από τον πανικό, Διάσωσης των Πάντων. Δυστυχώς, θα δημιουργήσει επίσης περισσότερο χρέος και υψηλότερους φόρους που θα περιπλέξουν περαιτέρω τα πράγματα για τους φορολογούμενους και τους κλάδους της καινοτομίας.
***
Ο Daniel Lacalle έχει διδακτορικό στα Οικονομικά και είναι συγγραφέας των βιβλίων Escape from the Central Bank Trap, Life in the Financial Markets και του The Energy World Is Flat.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
