Οι επιθέσεις κατά της Uber είναι απλά ένα από τα πρόσφατα κεφάλαια, σε μια μακρά ιστορία προσπαθειών εκφοβισμού και καταστροφής των επιχειρηματικών καινοτομιών, οι οποίες μετακινούν τις αγορές και τις κοινωνίες σε νέες εποχές και παραγωγικές κατευθύνσεις.
Του Ευθύμη Μαραμή
Εισαγωγή
Με την βοήθεια του Mateusz Machaj, ο οποίος αρθρογραφεί στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου Mises, θα αναλύσουμε μερικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία σχετίζονται με την υπόθεση της Uber.
Πολλά αυτοκίνητα της Uber δέχονται επιθέσεις από ομάδες βανδάλων, οδηγών συμβατικών ταξί, σε ολόκληρο τον κόσμο. Πολλές κυβερνήσεις επίσης και δημοτικές αρχές, καταδιώκουν την καινοτόμο επιχειρηματική δράση της Uber, κόντρα στις επιθυμίες των καταναλωτών που επιλέγουν τις υπηρεσίες της εθελοντικά. Σε ένα γενικό πλαίσιο, αυτοί οι τύποι βανδαλισμών έχουν μακρά παράδοση στην ανθρώπινη ιστορία και είναι υπεύθυνοι, διαχρονικά, για τη στασιμότητα του γενικού βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων σε χαμηλά επίπεδα.
Οι επιθέσεις κατά της Uber είναι απλά ένα από τα πρόσφατα κεφάλαια, σε μια μακρά ιστορία προσπαθειών εκφοβισμού και καταστροφής των επιχειρηματικών καινοτομιών, οι οποίες μετακινούν τις αγορές και τις κοινωνίες σε νέες εποχές και παραγωγικές κατευθύνσεις.
Οι αντιδράσεις στις πρώτες μηχανές
Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ο διαχωρισμός των σιτηρών από τα άχυρα γινόταν με πρωτόγονο τρόπο. Η διαδικασία χρειαζόταν εβδομάδες, εμπλέκονταν σκληρά εργαζόμενοι άντρες, γυναίκες, αλλά και παιδιά ως πρόσθετοι βοηθοί, για να μπορούν όλοι μαζί να τραφούν από αυτό το σιτάρι. Τελικά, κάποιος εφηύρε μία αλωνιστική μηχανή που επέτρεπε στους αγρότες να απαλλαγούν από όλη αυτή τη σκληρή δουλειά: η μηχανή μπορούσε πλέον να κάνει αυτή τη δουλειά πολύ γρηγορότερα και με λιγότερη σωματική εργασία.
Η αλλαγή δεν συνέβη με τον τρόπο που ισχυρίζονται πολλά ιστορικά βιβλία: η μετάβαση στις αλωνιστικές μηχανές, δεν συνέβη λόγω του συστήματος των πατεντών το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή 150 χρόνια πριν από αυτήν την μετάβαση. Συνέβη επειδή οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, ήταν αδύναμες να την αποτρέψουν. Ξεκινώντας από τον δέκατο όγδοο αιώνα στην Ευρώπη, η επιχειρηματική τάξη αυξανόταν συστηματικά. Επρόκειτο για μια κοινωνική ομάδα καινοτόμων ανθρώπων, που αναζητούσαν το κέρδος και επιδίωκαν να πουλήσουν διάφορα προϊόντα και να υπερκεράσουν τους ανταγωνιστές τους στις αγορές. Αυτή η μεγάλη αλλαγή προωθήθηκε από πολλούς πολιτιστικούς, θρησκευτικούς, πολιτικούς, νομικούς και τεχνολογικούς παράγοντες.
Αρχικά, οι αλωνιστικές μηχανές ήταν πολύ ατελείς. Δεν λειτουργούσαν πάντα καλά, ενώ ήταν και ακριβές. Υπήρχαν πολλά περιθώρια βελτίωσης, ώστε να γίνουν ταχύτερες και φθηνότερες. Καθώς σταδιακά βελτιώθηκαν, έγινε γρήγορα εμφανές ότι τα νέα αυτά μηχανήματα ήταν πιο αποτελεσματικά από τις παλιές χειρωνακτικές μεθόδους. Ήταν μόνο θέμα χρόνου μέχρι κάποιος να συνειδητοποιήσει, ότι οι ατμομηχανές μπορούσαν να συνδυαστούν με τις αλωνιστικές μηχανές.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι αλωνιστικές μηχανές δεν ήταν ευπρόσδεκτες για όλους. Συνέβησαν ταραχές και αναδύθηκε το κίνημα των Λουδιτών το οποίο προσπάθησε να συντρίψει την τεχνολογική καινοτομία. Παρά τα εμπόδια αυτά, οι επιχειρηματίες κέρδισαν τη μάχη, ανοίγοντας το δρόμο για τη μελλοντική αλυσίδα καινοτομιών της αγοράς, η οποία σήμερα απεικονίζεται από τον σύγχρονο γεωργό στο εξελιγμένο κλιματιζόμενο τρακτέρ (συνοδεία ενός καλού στερεοφωνικού συστήματος). Τα τελευταία διακόσια χρόνια, οι εργαζόμενοι στη γεωργία μειώθηκαν από περισσότερο από το 80% των εργαζομένων σε λιγότερο από 5%.
Κοινωνική μεταβολή και οικονομική ανάπτυξη
Ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ανθρώπινης ιστορίας, αποτελεί η καθυστέρηση της ταχείας τεχνολογικής και καινοτόμου ανάπτυξης, η οποία ξεκίνησε μόνο όταν φτάσαμε περί τον δέκατο ένατο αιώνα. Πολλές νέες ιδέες και τεχνολογικές αλλαγές υφίσταντο για αιώνες (και είχαν εφευρεθεί περισσότερους αιώνες πριν). Άλλοι πολιτισμοί επίσης, είχαν εισαγάγει πολλές νέες καινοτόμες ιδέες. Ορισμένες ατμομηχανές χρησιμοποιούνταν ακόμη και στην αρχαιότητα. Εφαρμόστηκαν σε περιορισμένα πεδία, ωστόσο, λόγω κοινωνικών και πολιτικών περιστάσεων.
Ένα πρώιμο παράδειγμα πολιτικής αντίστασης στην καινοτομία, βρίσκουμε στην αντίθεση του Ρωμαίου αυτοκράτορα Βεσπασιανού προς νέες καινοτομίες εξοικονόμησης εργασίας. Αντιμέτωπος με την προοπτική της αντικατάστασης των εργαζομένων με μηχανές, ο Βεσπασιανός δήλωσε: «Πρέπει να με αφήσετε να θρέψω τον φτωχό μου λαό». Η αντίδραση του Βεσπασιανού είναι κατανοητή. Είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι θα συμβεί ως συνέπεια, όταν οι καινοτομίες καθιστούν ως παρωχημένες ορισμένες εργασιακές δεξιότητες. Και δεν είναι μόνο οι εργαζόμενοι που φοβούνται αυτή τη μετάβαση. Η άρχουσα τάξη, που αντιμετωπίζει έναν αδρανή και άνεργο πληθυσμό, μπορεί επίσης να φοβάται για ενδεχόμενη κοινωνική αναταραχή.
Τα λόγια του Peter Green συνοψίζουν πολλές από αυτές τις ανησυχίες:
«Η άρχουσα τάξη φοβήθηκε. Οι πουριτανοί είπαν ότι, ο Σατανάς βρήκε τι θα κάνει με τα αδρανή χέρια που θα προκύψουν. Ένα από τα σημαντικά γεγονότα που εμπόδισαν να αναπτυχθεί η ενέργεια που δεν εξαρτάται από τη μυϊκή δύναμη, ήταν ο φόβος για την εξέλιξη των χεριών αυτών αν δεν απασχολούνται πλήρως. Το είδος των εφευρέσεων που είχαν υιοθετηθεί και χρησιμοποιηθεί πρακτικά, αφορούσε πράγματα που χρειάζονταν η μυϊκή δύναμη, συμπεριλαμβανομένου του κοχλία του Αρχιμήδη. Από την άλλη πλευρά, το θαυμάσιο κιβώτιο ταχυτήτων με γρανάζια του Ήρωνα της Αλεξάνδρειας δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Αν συνέβαινε αυτό, θα αποτελούσε μια πραγματική μεταβολή ισχύος και εξουσίας».
Φυσικά, η ανθρώπινη ιστορία είναι περίπλοκη και υπόκειται σε πολλούς διαφορετικούς παράγοντες και ερμηνείες. Ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει κάποια αλήθεια στο επιχείρημα ότι η σταθεροποιημένη κοινωνική και πολιτική δομή, δεν ευνοούσαν μια κοινωνία ανοιχτή στην ευρεία υιοθέτηση της καινοτομίας. Διαφορετικά, είναι δύσκολο να εξηγήσουμε γιατί τόσα πολλά νέα τεχνικά ευρήματα, δεν εφαρμόστηκαν για τόσο μεγάλο διάστημα, παρόλο που η επιστήμη και η νοημοσύνη τα παρείχαν αιώνες πριν. Έπρεπε να περιμένουμε τις νέες πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες και συμβάσεις, οι οποίες είτε ήταν ανεκτικές στις καινοτομίες, είτε δεν μπορούσαν απλά να τις αποτρέψουν.
Η σημερινή κατάσταση και η Uber
Όπου και να κοιτάξουμε, βλέπουμε τόσο τη δημιουργική όσο και την καταστροφική δύναμη της καινοτομίας. Οι πρώτοι πωλητές αλωνιστικών μηχανημάτων οδήγησαν σε μειώσεις της γεωργικής απασχόλησης. Αργότερα, τα τρακτέρ εξαφάνισαν τις πρώιμες αλωνιστικές μηχανές. Ο τηλέγραφος και ο σιδηρόδρομος αφάνισαν τα συστήματα επικοινωνίας που βασίζονταν στα άλογα. Τα αυτοκίνητα κατέστρεψαν τη βιομηχανία αλόγων. Η μαζική παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων αφάνισε τη ζήτηση για εργόχειρα. Τα μεγάλα καταστήματα, αφάνισαν τα μικρότερα καταστήματα, τα καταστήματα εκπτώσεων (σε μέρη της Ευρώπης) καταστρέφουν τα μεγάλα καταστήματα. Οι ενοικιάσεις βίντεο παρεμπόδισαν τη βιομηχανία του κινηματογράφου, ενώ τώρα η Netflix και άλλοι καινοτόμοι αφάνισαν την βιομηχανία ενοικίασης βίντεο, ενώ η επιτυχία του Napster (παρά την παρανομία του) προδιέγραψε ένα έσχατο τέλος στην παλιά μουσική βιομηχανία.
Η ανάπτυξη της Κίνας και η φθηνή αποτελεσματική μέθοδος του outsourcing, αναδιαμόρφωσαν τις παραδοσιακές βιομηχανίες στις ανεπτυγμένες χώρες. (Από οικονομική άποψη, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ της πρόσληψης φτηνότερης εργασίας ή της πρόσληψης μιας καλύτερης μηχανής.)
Η Dell έσπασε την παραδοσιακή βιομηχανία υπολογιστών με την εξάλειψη πολλών μεσαζόντων. Η ΙΚΕΑ έκανε κάτι παρόμοιο στη βιομηχανία επίπλων. Το Διαδίκτυο κατέστρεψε τις συμβατικές εφημερίδες, ενώ η Google κατέστρεψε τη συμβατική βιομηχανία μάρκετινγκ. Η Amazon καταστρέφει βιβλιοπωλεία σε όλο τον κόσμο, ενώ η Uber κάνει το ίδιο με τη βιομηχανία ταξί.
Ωστόσο, η βιομηχανία ταξί, αποτελεί ισχυρό κρατικά ελεγχόμενο μονοπώλιο σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόσφατα ο κύριος Κυριάκος Μητσοτάκης, υποσχέθηκε στο καρτέλ των ταξί πως η αγορά θα παραμείνει κλειστή. Αξίζει να σημειωθεί εδώ, πως η απαίτηση για έλεγχο των μεταφορών από το κράτος, αποτελεί προαπαιτούμενο για την μετάβαση στον καθολικό σοσιαλισμό, όπως δηλώνεται στο κομμουνιστικό μανιφέστο των Μαρξ και Έγκελς.
-
Δείτε σχετικά: Ο θρίαμβος του Χίτλερ και των ναζιστικών οικονομικών
Οι κυβερνήσεις προσπαθούν διαχρονικά να περιορίσουν τους επιχειρηματίες να εισέλθουν στη βιομηχανία ταξί με τους αυστηρούς ρυθμιστικούς περιορισμούς, τον έλεγχο των αδειών που χορηγούνται στους φορείς ταξί κλπ. Αλλά οι επιχειρηματίες βρήκαν τρόπο να αποφύγουν αυτόν τον τεχνητό περιορισμό, με τη δημιουργία υπηρεσιών internet sharing economy, όπως οι υπηρεσίες Uber, taxibeat κλπ. Επομένως, ακόμη και αν η είσοδος στον κλάδο των ταξί, περιορίζεται από τη χορήγηση αδειών και περιοριστικών ρυθμίσεων, ωστόσο, η επιχειρηματική καινοτομία και η κοινωνία βρήκαν τρόπο να εισέλθουν στην αγορά των καρτέλ του κράτους. Φυσικά, τα υφιστάμενα προστατευμένα εκ των κυβερνήσεων καρτέλ των ταξί, ασκούν τρομακτικές πιέσεις για να κρατήσουν αυτές τις επιχειρήσεις έξω από τις αγορές τους. Δεν θέλουν ανταγωνισμό, δηλαδή δεν θέλουν να αξιολογούνται από τους καταναλωτές. Πρόκειται για τυπική συμπεριφορά δημοσίων υπαλλήλων και ανορθολογικής κατανομής των οικονομικών πόρων.
Επίλογος
Η οικονομική πρόοδος μειώνει τις θέσεις εργασίας σε ένα τομέα, όμως, επιτρέπει τη δημιουργία νέων, ακόμη και στον τομέα των υπηρεσιών όπως αυτών της Uber. Κατά τη διαδικασία εκκαθάρισης των θέσεων απασχόλησης, η επακόλουθη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, είναι ικανή να πολλαπλασιάσει την κατά κεφαλήν παραγωγή σε μια ολόκληρη γενιά, επηρεάζοντας θετικά όλες τις κοινωνικές τάξεις. Η σημερινή κατάσταση των πραγμάτων δεν αποτελεί το τέλος της ιστορίας. Οι εταιρείες αυτές, καινοτόμες σήμερα, θα απειληθούν στο μέλλον και θα αφανιστούν από νέες καινοτόμες επιχειρήσεις. Το ξέρει καλά και ο ιδιοκτήτης της Amazon Jeff Bezos
«Οι εταιρείες έχουν σύντομη διάρκεια ζωής […]. Και η Amazon θα διαταραχθεί μια μέρα. Δεν ανησυχώ για αυτό γιατί ξέρω ότι είναι αναπόφευκτο. Οι εταιρείες έρχονται και φεύγουν. Και οι εταιρείες που σήμερα φαντάζουν ως ό,τι πιο λαμπερό και σημαντικό από κάθε άλλη εποχή, σε λίγες δεκαετίες και αυτές θα έχουν φύγει».
Ωστόσο, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για το κράτος και τα καρτέλ του. Χρησιμοποιώντας την φορολογική και νομοθετική εξουσία, το κράτος μπορεί να θρηνεί για τους «νεκρούς» της ΕΡΤ, να χαλάει τον κόσμο και να εξαναγκάζει τους φορολογούμενους να την συντηρούν πέραν κάθε κοινωνικής ωφέλειας και οικονομικής λογικής. Για τους ανθρώπους που εξυπηρετούν την κοινωνία, βασισμένοι σε εθελοντικές αμοιβαία επωφελείς συναλλαγές, όπως οι οδηγοί της UBER, το κράτος και η κλειστή αγορά των μεταφορών που αυτό προστατεύει είναι σε θέση να αναβιώσουν το κίνημα των Λουδιτών.
***
