Οι Αυστριακοί οικονομολόγοι, υποστηρίζουν ότι τα εμπειρικά φαινόμενα – τα οικονομικά «δεδομένα» της ιστορίας – δεν μιλούν από μόνα τους, αλλά πρέπει να ερμηνεύονται υπό το πρίσμα της οικονομικής θεωρίας.
Άρθρο δημοσιευμένο αρχικά στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises: The (Empirical) Science Isn’t Settled
Του Peter G. Klein
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
«Επειδή έτσι λέει η επιστήμη!». Αυτή η φράση έχει γίνει δημοφιλής επωδός. Δεν αναφέρομαι μόνο στις κλιματολογικές μελέτες. Διάσημοι αρθρογράφοι και αναλυτές, επίσης, αγαπούν αυτή τη φράση. Προφανώς η «επιστήμη» απέδειξε πρόσφατα ότι πρέπει να συνεχίσουμε να τοποθετούμε δύο διαστήματα μετά από μια περίοδο, όπως κάναμε και στις παλιές ημέρες της γραφομηχανής. (Δεν υπάρχει ωστόσο αναφορά για το αν είναι καλό να βάζουμε ανανά στην πίτσα.) Αυτού του είδους η γλώσσα, αποτελεί κατά κάποιο τρόπο έναν «διακόπτη» παύσης στη συζήτηση. Εάν μια επιστημονική μελέτη – δηλαδή ένα εργαστηριακό πείραμα ή μια στιβαρή στατιστική ανάλυση δευτερογενών δεδομένων – έχει αποδείξει κάτι, πρέπει να γίνει δεκτό ως γεγονός.
-
Δείτε σχετικά: Friedrich A. Hayek: Η Προσποίηση της Γνώσης
Ο Hayek περιέγραψε αυτή τη νοοτροπία ως επιστημονισμό (scientism), τον ισχυρισμό ότι μόνο οι μέθοδοι των φυσικών επιστημών, είναι έγκυρες για να αντιμετωπίσουν ζητήματα της πραγματικότητας. Όπως τόνισε ο Hayek, o επιστημονισμός είναι βαθιά αντι-επιστημονικός ο ίδιος, όταν η «επιστήμη» κατανοείται ως αληθινή γνώση για τον κόσμο.
Η Αυστριακή παράδοση των οικονομικών επιστημών
Γενικότερα, η αυστριακή παράδοση στα οικονομικά έχει δώσει μεγάλη έμφαση στην οικονομική θεωρία. Ο Ludwig von Mises χρησιμοποίησε τον όρο πραξεολογία για να περιγράψει την προσέγγισή του στην οικονομική θεωρία, στην οποία οι οικονομικοί νόμοι επεξεργάζονται, με λογική επαγωγή, από λίγα αυταπόδεικτα αξιώματα. Φυσικά, οι Αυστριακοί ενδιαφέρονται βαθιά για τα εμπειρικά φαινόμενα, την πολιτική ανάλυση και άλλες μορφές εφαρμοσμένων εργασιών.
Ο Menger ξεκίνησε την καριέρα του ως οικονομικός δημοσιογράφος. Ο von Böhm-Bawerk ήταν υπουργός Οικονομικών στην Αυστροουγγρική αυτοκρατορία και ο von Mises ήταν πολιτικός αναλυτής και εκτός από τα θεωρητικά του γραπτά, παρουσίασε εφαρμοσμένα έργα για τον παρεμβατισμό, τη νομισματική πολιτική, τις διεθνείς σχέσεις και πολλά άλλα. Ο Rothbard έγραψε κλασσικές μελέτες για τη μεγάλη ύφεση του 1929, για τη νομισματική και οικονομική ιστορία καθώς και ανέλυσε μια μεγάλη σειρά από τρέχοντα γεγονότα. Αλλά οι Αυστριακοί οικονομολόγοι, υποστηρίζουν ότι τα εμπειρικά φαινόμενα – τα οικονομικά «δεδομένα» της ιστορίας – δεν μιλούν από μόνα τους, αλλά πρέπει να ερμηνεύονται υπό το πρίσμα της οικονομικής θεωρίας.
Ο επιστημονισμός του Milton Friedman
Ενώ οι περισσότεροι οικονομολόγοι, Αυστριακοί ή όχι, αναγνωρίζουν τη σημασία της θεωρίας, η αυστριακή οπτική συχνά χαρακτηρίζεται, εσφαλμένα, ως εχθρική προς το εμπειρικό έργο. Ο διακεκριμένος ιστορικός οικονομικών Mark Blaug, περιέγραψε τις μεθοδολογικές απόψεις του Mises ως «εκκεντρικές και ιδιοσυγκρασιακές» αλλά δεν ανέφερε ποτέ συγκεκριμένες ενστάσεις (αν και ο ίδιος ήταν επικριτής του υπερβολικού φορμαλισμού). Πιο φημισμένος ή διαβόητος, ο Milton Friedman χαρακτήρισε με ιδιαίτερη σκληρότητα τις μεθοδολογικές προσεγγίσεις του von Mises. Ο Friedman πίστευε ότι οι λογικές δηλώσεις και τα επαγωγικά επιχειρήματα, δεν μπορούν να συζητηθούν και να τεθούν σε αντιπαράθεση, ενώ η ποσοτική εμπειρική εργασία μπορεί να δώσει οριστικές απαντήσεις στα οικονομικά ζητήματα.
Λέει ο Friedman:
«Ας υποθέσουμε ότι δύο άνθρωποι που μοιράζονται την πραξεολογική προσέγγιση του von Mises, έρχονται σε αντιφατικά συμπεράσματα για οτιδήποτε. Πώς μπορούν να συμβιβάσουν τη διαφορά τους; Ο μόνος τρόπος να το κάνουν, είναι μέσω αμιγών λογικών επιχειρημάτων. Ο ένας θα πει στον άλλο: «Κάνεις λάθος στη συλλογιστική». Και ο άλλος θα πει, «εσύ κάνεις λάθος στη συλλογιστική». Υποθέστε ότι κανείς δεν πιστεύει ότι έκανε λάθος στη συλλογιστική. Απομένει μόνο ένα πράγμα να κάνουν: να μαλώσουν. Ο Karl Popper – ένας άλλος Αυστριακός, όπως ο Mises και ο Hayek – ακολουθεί μια διαφορετική προσέγγιση. Αν διαφωνήσουμε, μπορούμε να πούμε μεταξύ μας: «Μου λες ποιο γεγονός, εάν έχει παρατηρηθεί, θα θεωρούσες επαρκές για να αντικρουστεί η άποψή σου και αντίστροφα. Κατόπιν, μπορούμε να κοιτάξουμε και να δούμε ποια συμπεράσματα αντιφάσκουν με τα στοιχεία. Η αρετή αυτής της σύγχρονης επιστημονικής προσέγγισης, όπως προτείνεται από τον Popper, είναι ότι παρέχει τρόπο με τον οποίο, τουλάχιστον κατά της αρχής, μπορούμε να λύσουμε διαφωνίες χωρίς σύγκρουση».
Κάποτε έγραψα – αν και δεν μπορώ να εντοπίσω την πηγή – ότι ο Friedman ακούγεται εδώ σαν κάποιος που δεν έχει κάνει καμία εμπειρική έρευνα. Ως ένας εκ των συντακτών που άσκησε μεγάλη επιρροή στη νομισματική ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Friedman θα έπρεπε να γνωρίζει καλύτερα. Η δήλωση (την οποία ο Friedman επανέλαβε πολλές φορές και σε προφορικές παρουσιάσεις) ότι οι θεωρητικές διαφωνίες μπορούν να επιλυθούν μόνο «μαλώνοντας» είναι απλά ανόητη. Ολόκληροι ακαδημαϊκοί κλάδοι (φιλοσοφία, μαθηματικά) είναι αφιερωμένοι στην ανάλυση, την αντιπαράθεση, την αναθεώρηση κ.λ.π. μέσω λογικών επιχειρημάτων. Επιπλέον, είμαι σχεδόν βέβαιος ότι υπάρχουν περισσότεροι «καυγάδες» μεταξύ των εμπειρικών ερευνητών από ό, τι μεταξύ των πραξεολόγων!
Τα εμπειρικά δεδομένα δεν μιλούν από μόνα τους
Στην πράξη, η εμπειρική εργασία στα οικονομικά (και, πιστεύω, στους περισσότερους άλλους κλάδους) αφορά κυρίως την κρίση και την ερμηνεία. Πώς πρέπει να διατυπωθεί το ερευνητικό ερώτημα; Ποια είδη δεδομένων είναι έγκυρα; Πώς τίθενται σε λειτουργία και μετριούνται οι βασικές κατασκευές; Ποιες αναλυτικές τεχνικές είναι κατάλληλες; Πώς πρέπει να ερμηνεύονται τα αποτελέσματα; Είναι στιβαρά; Ποια συμπεράσματα μπορούν ευλόγως να εξαχθούν; Κοιτάξτε κάθε εμπειρική περιοδική έκδοση οικονομικών ή οποιασδήποτε άλλης κοινωνικής επιστήμης. Ακολουθήστε τα επιχειρήματα στο blog του Andrew Gelman ή στα Social Media (εδώ ένα ενδιαφέρον παράδειγμα – που, στην πραγματικότητα, ενέπνευσε το παρόν άρθρο). Τα «ενδεικτικά στοιχεία» δεν μιλάνε ποτέ από μόνα τους με τον τρόπο που υπονοεί ο Friedman.
Επομένως, οι εμπειρικές ενδείξεις είναι σημαντικές στα εφαρμοσμένα οικονομικά, την πολιτική ανάλυση, την οικονομική ιστορία και ούτω καθεξής. Αλλά η εμπειρική εργασία βασίζεται στη θεωρία και στις υποκειμενικές κρίσεις των εμπειρικών ερευνητών, όπως εξήγησε ο von Mises. Η εμπειρική επιστήμη είναι ζωτικής σημασίας, αλλά ποτέ «κανονισμένη». Ακόμα κι αν δεν χρειάζεται να «μαλώσετε» επί τούτου.
***
Peter G. Klein is Carl Menger Research Fellow of the Mises Institute and W. W. Caruth Chair and Professor of Entrepreneurship at Baylor University’s Hankamer School of Business.
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Δείτε σχετικά:
- Murray N. Rothbard: Αναθεωρώντας τη μελέτη της Ιστορίας
- Αυστριακή Σχολή: Το χρήμα είναι προϊόν της αγοράς και πρέπει να επιστρέψει σε αυτήν
- Εισαγωγή στην Αυστριακή σχολή οικονομικής σκέψης
- Ο Carl Menger και η Αυστριακή επανάσταση στα οικονομικά
- Εθελοντική ανταλλαγή, κοινωνική ευημερία και η εγκυρότητα της Αυστριακής οικονομικής σκέψης.
