Μέχρι να αποκτήσουν σχέδια απελευθέρωσης του εμπορίου, οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να μπλοκάρουν η μία την άλλη στις διαπραγματεύσεις και θα διασφαλίζουν ότι δεν υφίσταται ελεύθερο εμπόριο για τα αγαθά και τις υπηρεσίες, αλλά για την πολιτική ευνοιοκρατία.
Της Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Καθώς οι διαπραγματεύσεις για το Brexit πλησιάζουν την προθεσμία που ετέθη αρχικά, τα σχέδια του Ηνωμένου Βασιλείου για επαναδιαπραγμάτευση μιας γρήγορης εμπορικής συμφωνίας με τα μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) μόλις εγκαταλείψει το μπλοκ της ΕΕ, αντιμετωπίστηκαν απαξιωτικά από ορισμένους εμπορικούς εταίρους του οργανισμού. Η προτεινόμενη ταχεία συμφωνία εκ μέρους του Ηνωμένου Βασιλείου ουσιαστικά ζητά να «αντιγραφεί η ίδια εμπορική συμφωνία με την ΕΕ και τον ΠΟΕ και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί η ίδια διατύπωση σε ένα έγγραφο που καλύπτει τη νέα ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου». Η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Νέα Ζηλανδία, η Ιαπωνία και η Μολδαβία, μεταξύ άλλων, έθεσαν σοβαρές ενστάσεις για το θέμα αυτό από τα τέλη του 2017 και έτσι δεν έδωσαν την έγκρισή τους για μια ταχεία συμφωνία την περασμένη εβδομάδα. Μπλόκαραν επίσης την πρόσβαση του Ηνωμένου Βασιλείου στη συμφωνία για τις Κρατικές Συμβάσεις του ΠΟΕ, μια συμφωνία που θα άνοιγε τον δρόμο και θα εξομάλυνε την πρόσβαση σε κρατικές συμβάσεις μεταξύ των συμβαλλομένων μερών.
Η εμπορική ασυμφωνία
Οι λόγοι για τους οποίους αυτοί οι εταίροι αντιτάχθηκαν στην πρόταση του Ηνωμένου Βασιλείου ποικίλουν: για τις ΗΠΑ, ορισμένα έγγραφα δεν διέθεταν βασικές φόρμες και κανονιστικές απαιτήσεις και ενημερώσεις. Η Ρωσία ανέφερε ότι «το σχέδιο χρονοδιαγραμμάτων και ποσοστώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν ασύμβατο με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από διάφορες βασικές διατάξεις του ΠΟΕ». Στην πραγματικότητα, η ίδια η ΕΕ δεν διαθέτει κάποια λίστα επικυρωμένων δασμών επί του παρόντος στον ΠΟΕ από τότε που προσχώρησε η Κροατία το 2013, επειδή η διαδικασία του ΠΟΕ είναι εξαιρετικά αργή. Η Μολδαβία «κρατούσε μανιάτικο»: επειδή οι διπλωμάτες της δεν είχαν ακουστεί για μήνες από Βρετανούς αξιωματούχους όταν προσπαθούσαν να αποκτήσουν διπλωματική βίζα, ανήγειραν ανησυχίες για το αν παρόμοιες καθυστερήσεις αναμένονται για τις επιχειρήσεις της Μολδαβίας, αφήνοντάς τις σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους περισσότερο προτιμώμενους εμπορικούς συνεργάτες.
Ο πραγματικός λόγος των ενστάσεων εκ μέρους των εταίρων του ΠΟΕ
Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος βασικός λόγος για την απροθυμία αυτών των κρατών να επιταχύνουν τη διαδικασία και για την επιθυμία τους να επιφέρουν νέες μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις. Αυτός ο λόγος μπορεί να εντοπιστεί σε αυτό που οι Bhagwati και Irwin αποκάλεσαν το 1987 «Η επιστροφή της αμοιβαιότητας»: η πεποίθηση ότι η απελευθέρωση του εμπορίου είναι ευεργετική μόνο εάν και οι άλλες χώρες ελευθερώσουν το εμπόριο στον ίδιο βαθμό ή και περισσότερο. Διαφορετικά, συνεχίζει το αφήγημα, οι χώρες που παραμένουν προστατευτικές θα κερδίσουν εις βάρος των χωρών που έχουν ανοίξει τα εμπορικά σύνορά τους.
Ο ΠΟΕ έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να ενισχύσει αυτήν την οικονομική πλάνη. Στους στόχους και τις αρχές του παγκόσμιου οργανισμού εμπορίου, λέξεις όπως «αμοιβαία», «χωρίς διακρίσεις», «σταθερή» ή «δίκαιη» χαρακτηρίζουν πολλές φορές τις εμπορικές σχέσεις, ενώ η λέξη «ελεύθερη» είτε δεν υπάρχει είτε έχει αντικατασταθεί από τον ευφημισμό «πιο ανοιχτή». Κάθε ατζέντα κανόνων και ρυθμίσεων των διαπραγματεύσεων στον ΠΟΕ, επικεντρώνεται επίσης στην προώθηση αυτού του στερεότυπου, πως το εμπόριο είναι ωφέλιμο μόνο εάν είναι αμοιβαίο.
Και αυτό έχει λειτουργήσει καλά από γραφειοκρατική άποψη, διότι τα μέρη που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις αυτές δεν επιθυμούν πραγματικά το ελεύθερο εμπόριο. Θέλουν μεγαλύτερο έλεγχο για ένα διαχειριζόμενο εμπόριο. Το προτεινόμενο σχέδιο του Ηνωμένου Βασιλείου δεν αυξάνει τον έλεγχό τους για την ώρα – αλλά αποκτούν αυτονομία για να το αλλάξουν και να αποκτήσουν τον έλεγχο στο μέλλον. Όποιοι και αν είναι οι επίσημοι λόγοι των ενστάσεων τους, η Ρωσία ή οι ΗΠΑ φοβούνται ότι η αυξημένη αυτονομία του Ηνωμένου Βασιλείου θα οδηγήσει τους ίδιους να έχουν μια σχετικά χαμηλότερη διαπραγματευτική ισχύ. Έτσι, πιέζουν για μια αναθεωρημένη επαναδιαπραγμάτευση, στην οποία θα μπορέσουν να σχεδιάσουν τις σφαίρες εμπορικής τους επιρροής, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να βρίσκεται σε μειονεκτική θέση. Μπορεί επίσης να αναζητούν περισσότερες παραχωρήσεις και αυξημένη πρόσβαση στις κρατικές συμβάσεις δαπανών του Ηνωμένου Βασιλείου, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι διαδικασίες ανάπτυξης «σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας, της επέκτασης του αεροδρομίου Heathrow ή των κυβερνητικών προγραμμάτων πληροφορικής.»
Ο κεντρικός σχεδιασμός δεν μπορεί να ευνοήσει το διεθνές εμπόριο
Το αγαπημένο μου απόφθεγμα από τον Ludwig von Mises, το οποίο χρησιμοποιώ αρκετές φορές και το οποίο σχετίζεται με τις αδυναμίες ενός πολυμερούς εμπορικού συστήματος, είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο Omnipotent Government ( 2010, 250 ) που αρμόζει εξαιρετικά στην περίσταση. Ανταποκρίνεται πλήρως στην σημερινή πραγματικότητα, όντας γραμμένο 50 χρόνια πριν από τη δημιουργία του ΠΟΕ (η έμφαση προστίθεται):
Η έννοια των εμπορικών συμβάσεων άλλαξε ριζικά. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν με ζήλο να υπερβούν η μια την άλλη στις διαπραγματεύσεις. Μια συνθήκη εκτιμάται αναλογικά από μια κυβέρνηση, αν εμποδίζει το εξαγωγικό εμπόριο του άλλου έθνους και δείχνει να ευνοεί το εξαγωγικό εμπόριο του δικού της έθνους. […] Υπό τις παρούσες συνθήκες, ένα διεθνές όργανο για τον σχεδιασμό του εξωτερικού εμπορίου, θα είναι μια συνέλευση αντιπροσωπευτικών κυβερνήσεων που συνδέονται με ιδέες εμπορικού υπερ-προστατευτισμού. Αποτελεί ψευδαίσθηση να υποθέσουμε ότι ένα τέτοιο θεσμικό όργανο θα είναι σε θέση να συνεισφέρει οτιδήποτε γνήσιο ή διαρκές για την προώθηση του εξωτερικού εμπορίου.
To ασθενικό πεπρωμένο του ΠΟΕ, είναι παρόμοιο με την αποτυχία των πολυμερών σχεδίων για την ειρήνη μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως εξήγησε ο von Mises (2010, 281), αναφερόμενος στην Κοινωνία των Εθνών,
Καθώς όλα τα έθνη επιδίδονται σήμερα στον εθνικισμό, οι κυβερνήσεις ακολούθως υποστηρίζουν τον εθνικισμό. Ελάχιστα μπορούν να αναμένονται για τον σκοπό της ειρήνης από τις ενέργειες αυτών των κυβερνήσεων. Απαιτείται αλλαγή των οικονομικών δογμάτων και ιδεολογιών και όχι ειδικοί θεσμοί, υπουργεία και διασκέψεις.
Και για το ελεύθερο εμπόριο, όπως και για την ειρήνη, τίποτα δεν μπορεί να γίνει αν δεν εγκαταλειφθεί ο προστατευτισμός ή αντίστοιχα ο εθνικισμός. Για να γίνει αυτό, δεν απαιτούνται αμοιβαίες παραχωρήσεις. Οι χώρες μπορούν εύκολα να το κάνουν από μόνες τους. Η μονομερής απελευθέρωση δεν είναι μόνο η πλέον συμφέρουσα, αλλά και ο μόνος τρόπος για να εξασφαλισθεί διαρκές και πραγματικό ελεύθερο εμπόριο και όχι απλώς μια διαχείριση του εμπορίου μασκαρεμένη ως απελευθέρωση.
Τι δείχνουν οι έρευνες για το πολυμερές και το μονομερές διεθνές εμπόριο
Στην πραγματικότητα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ οδήγησαν στην εξάπλωση προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών μεταξύ των χωρών μελών, προκειμένου να «επιτύχουν μόχλευση στις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του πολυμερούς καθεστώτος» (Mansfield και Reinhardt 2003). Άλλες μελέτες επιβεβαίωσαν επίσης την άποψη του von Mises σχετικά με τα οφέλη της μονομερούς προσέγγισης και με την πλάνη της αμοιβαιότητας, δείχνοντας όχι μόνο ότι το 70% περίπου της συνολικής απελευθέρωσης του εμπορίου από τη δεκαετία του ’80 είναι μονομερής (Sally 2008, 151), αλλά ότι η μονομερής μείωση των εμπορικών φραγμών στην πραγματικότητα καθιερώνει την αμοιβαία απελευθέρωση σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι πολυμερείς ή οι διμερείς διαπραγματεύσεις (Bhagwati 2002). Δεν υπάρχει καλύτερος μετρητής για την πραγματική δέσμευση της κυβέρνησης για ελεύθερο εμπόριο, παρά η προθυμία της να «το κάνει μόνη της» (όπως το θέτει ο Bhagwati), να μειώσει τους εμπορικούς δασμούς και τα τελωνειακά τέλη χωρίς να περιμένει αμοιβαίες παραχωρήσεις από άλλες χώρες. Συνεπώς, οι εμπορικοί εταίροι ενδέχεται να ακολουθήσουν την εμπορική αμοιβαιότητα αν βλέπουν πραγματική δέσμευση στο ελεύθερο εμπόριο και όχι όταν γνωρίζουν ότι προτιμάται ο προστατευτισμός.
Επομένως, αν κρίνουμε τις χώρες που συμμετέχουν σε αυτήν τη συζήτηση με σημείο αναφοράς τη μονομερή απελευθέρωση, καταλήγουμε στο απογοητευτικό συμπέρασμα ότι καμία από αυτές δεν έχει σχέδια για απελευθέρωση του εμπορίου. Ακριβώς το αντίθετο. Και μέχρι να αποκτήσουν τέτοια σχέδια, θα συνεχίσουν να μπλοκάρουν η μία την άλλη στις διαπραγματεύσεις και θα διασφαλίζουν ότι δεν υφίσταται ελεύθερο εμπόριο για τα αγαθά και τις υπηρεσίες, αλλά για την πολιτική ευνοιοκρατία.
Επίλογος και συμπέρασμα
Πώς μπορεί να συμβεί η μονομερής απελευθέρωση; Ένας καλός επεξηγηματικός οδηγός περί τούτου, μπορεί να βρεθεί στα λόγια του Richard Cobden (1919, 41), του οποίου η έκκληση για μονομερές ελεύθερο εμπόριο συνέβαλε στο να πείσει τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Robert Peel να καταργήσει τους νόμους περί καλαμποκιού το 1846. Η κατάργηση αυτή παραμένει ίσως το καλύτερο παράδειγμα μονομερούς απελευθέρωσης μέχρι σήμερα:
Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι όσο λιγότερο προσπαθήσαμε να πείσουμε τους ξένους να υιοθετήσουν τις εμπορικές μας αρχές, τόσο το καλύτερο, διότι, εντοπίσαμε τόσο μεγάλη υποψία για τα κίνητρα της Αγγλίας, η οποία παρείχε επιχείρημα στους προστατευτιστές του εξωτερικού να υποκινήσουν το λαϊκό αίσθημα ενάντια στους υποστηρικτές του ελευθέρου εμπορίου, επιτρέποντάς τους να πουν: «Δείτε τι θέλουν αυτοί οι άνθρωποι: Είναι υποστηρικτές της Αγγλίας και επιδιώκουν να εκπορνεύσουν τις βιομηχανίες μας σε αυτό το άθλιο έθνος …» Για να εξαλείψουμε αυτή την προσποίηση εκ μέρους τους, επιδείξαμε καθολική αδιαφορία για το αν άλλα έθνη ακολούθησαν το ελεύθερο εμπόριο ή όχι. Αλλά πρέπει να καταργήσουμε τον δικό μας προστατευτισμό και να αφήσουμε άλλες χώρες να ακολουθήσουν όποια πορεία κρίνουν καλύτερη.
***
Η Carmen Dorobăt έχει διδακτορικό στα οικονομικά από το Πανεπιστήμιο Angers και είναι Επίκουρος Καθηγητής Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο Trinity του Leeds.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
