Όταν υλοποιηθεί η κεντρική αρχή, η σοσιαλιστική κοινωνία θα σφετεριστεί την ατομικότητα κάθε πολίτη και θα προκύψει κεντρικός σχεδιασμός. Η δημοκρατία μπορεί να χρησιμεύσει μόνο ως μέσο προς τον σοσιαλισμό, έναν κατά τα άλλα μη δημοκρατικό στόχο.
Του Aaron Banks
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Στην πρόσφατη ιστορία έχουμε δει την άνοδο και πτώση πολλών σοσιαλιστικών κρατών. Αν και τα υπάρχοντα αυτοανακηρυγμένα σοσιαλιστικά κράτη διατηρούνται ζωντανά από τον πενιχρό προσανατολισμό τους σε κανόνες της αγοράς ή την υποστήριξη γειτονικών εθνών, ωστόσο διατηρούν δεσποτικό έλεγχο και χαμηλό επίπεδο διαβίωσης. Πρέπει να ρωτήσουμε τι προκάλεσε την ανάπτυξη αυτών των κρατών και κατόπιν μεταλλάχτηκαν τόσο γρήγορα. Συγκεκριμένα, τι έχει κοινό το κάθε κράτος; Κάθε έθνος ποικίλλει στο πλαίσιο της πολιτικής και οικονομικής οργάνωσής του, αλλά όλα μοιράζονται τη συγκεντρωτική λήψη αποφάσεων, γνωστή και ως κεντρικό σχεδιασμό.
Αυτή η θεμελιώδης ιδιότητα των μεγάλων βιομηχανικών και αγροτικών κρατών, μπορεί να αποτυπωθεί σε ένα απλό πείραμα σκέψης, το οποίο υπογραμμίζει την υφιστάμενη σύγκρουση μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας.
Το μεμονωμένο άτομο αφανίζεται
Για να δείξουμε τη σχέση αυτή, ας δημιουργήσουμε τη δική μας φανταστική κεντρικά σχεδιασμένη κοινωνία. Φανταστείτε ότι είστε ο επικεφαλής της χώρας σας. Είστε υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων που θα οδηγήσουν στο μέγιστο όφελος του έθνους σας. Αυτό μπορεί να είναι απλό να επιτευχθεί με λίγους μόνο ανθρώπους, αλλά τα πραγματικά έθνη δεν αποτελούνται από λίγους ομοϊδεάτες. Στην πραγματικότητα περιέχουν μερικά εκατομμύρια άτομα με στόχους και επιθυμίες, που μπορεί να μην συμπίπτουν με εκείνες της κεντρικής σας εξουσίας. Όταν οι αποφάσεις είναι συγκεντρωτικές, δεν θα υπάρξει ουσιαστική συμμετοχή και συμβολή από όσους επηρεάζονται από τυχόν πολιτικές που δημιουργούνται. Αυτό θα οδηγήσει σε διαδεδομένη διαφωνία και δυσαρέσκεια μεταξύ των πολιτών. Λόγω της έλλειψης πληροφοριών και της ικανότητας ικανοποίησης όλων των συνθηκών, θα είναι σχεδόν αδύνατο να σχεδιάσετε επιτυχώς κεντρικά, όπως ακριβώς συνέβη και με όσες χώρες προσπάθησαν να το πράξουν.
Αυτή η πιο εγγενής και παρατηρήσιμη αποτυχία στη σοσιαλιστική θεωρία, αφορά την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Η πιο ελκυστική πτυχή του σοσιαλισμού για πολλούς, είναι ο ισχυρισμός ότι υπό τον σοσιαλισμό, η ιδιωτική ιδιοκτησία θα καταργηθεί ή θα ανήκει συλλογικά για να επιτευχθεί δίκαιη κατανομή των πόρων. Αυτή η πρόταση είναι πολύ γνωστή από τον Karl Marx ότι οι πόροι πρέπει να διανέμονται από έναν κεντρικό σχεδιαστή «στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.» Αυτό θέτει το ερώτημα: πώς θα επιτύχει ο κεντρικός αρμόδιος διαχειριστής αυτή την ισότιμη κατανομή με την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας; Όταν παύσει να υπάρχει η ιδιωτική ιδιοκτησία, δεν υπάρχει τίποτα για αγορά και πώληση. Όταν δεν υπάρχει τίποτα να αγοραστεί και να πωληθεί, τα καθολικά μέσα για την πραγματοποίηση προσφορών ανταλλαγής αναγκαστικά ακολουθούν την τάση. Τα χρήματα θα καταστούν παρωχημένα σε μια τέτοια κοινωνία και, ως εκ τούτου, η κοινωνία δεν θα διαθέτει συμφωνημένους όρους εμπορικών σχέσεων. Όταν δεν υπάρχουν συμφωνημένοι όροι εμπορίου, δεν θα υπάρχουν τιμές για την αναμετάδοση της σχετικής αξίας αγαθών και υπηρεσιών.
Εδώ είναι όπου η σοσιαλιστική θεωρία καταρρέει σε όλες τις πρακτικές της εφαρμογές. Οι τιμές αποτελούν το μέσο αντανάκλασης όλων των διαθέσιμων πληροφοριών στην αγορά. Οι τιμές αποτελούν το σήμα κάθε μεμονωμένου παραγωγού και καταναλωτή για να ενημερώνει ο ένας τον άλλο σχετικά με τις προτιμήσεις ή τις ελλείψεις οποιουδήποτε και όλων μαζί των διαθέσιμων αγαθών και υπηρεσιών. Όταν η κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας οδηγεί στην κατάργηση των τιμών, κάθε παράγοντας στην αγορά, συμπεριλαμβανομένου του υποτιθέμενου παντογνώστη κεντρικού σχεδιαστή, χάνει μια ζωτική υπολογιστική συσκευή που υπαγορεύει τον πιο αποτελεσματικό τρόπο εφαρμογής των μέσων παραγωγής σε εναλλακτικές χρήσεις, με στόχο την ευημερία της κοινωνίας. Αυτό με τη σειρά του, καθιστά αδύνατο τον στόχο του κεντρικού σχεδιαστή να προγραμματίσει οικονομικά με τη μέγιστη αποτελεσματικότητα και σε συνάρτηση με την ευημερία της κοινωνίας.
Με αυτό το σφάλμα στη σοσιαλιστική θεωρία, την απουσία διαδικασίας που θα εκκινήσει την λήψη αποφάσεων, σε ένα έθνος με τόσες διαφορετικές απόψεις, πρέπει πρώτα να τεθεί ένας στόχος στην κατεύθυνση του οποίου θα οδηγηθεί η κοινωνία. Με αυτό το στόχο κατά νου πρέπει να αποδοθεί αξία σε κάθε μία από τις πολλές διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες των πολιτών, αναδεικνύοντας μόνο εκείνες που προωθούν τα συμφέροντα της «κοινωνίας». Αυτές οι «αξίες» μπορεί να λάβουν τη μορφή αυξημένης αμοιβής για επιθυμητές βιομηχανίες, ειδικά προνόμια και ακόμη και τιμωρία για εκείνους που ενεργούν σε αντίθεση με αυτόν τον στόχο. Κανένας στόχος δεν έχει την πιθανότητα να επιτευχθεί, αν δεν κινητοποιηθεί ολόκληρη η κοινωνία για να τον επιτύχει. Για παράδειγμα, ο χαρακτηρισμός της δολοφονίας ως παράνομης μπορεί να αποφέρει επιθυμητά αποτελέσματα μόνο αν ο νόμος επιβάλλεται παντού. Αυτή η κινητοποίηση, όπως οι νόμοι για την πρόληψη της δολοφονίας, είναι βιώσιμη μόνο όταν ασκείται με την απειλή βίας και τιμωρίας.
Καν’ το για την «κοινωνία»
Το θεμελιώδες σφάλμα στο πλαίσιο αυτής της μεθόδου διακυβέρνησης, είναι ότι όταν η κοινωνία οργανώνεται με τη βία και όχι με την ελεύθερη επιλογή, οι ηγέτες πρέπει να θυσιάζουν αναγκαστικά τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις ελευθερίες εκείνων που αποκλίνουν από την κατεύθυνσή της εξουσίας. Αυτή η μοίρα όλων των σοσιαλιστικών κοινωνιών είναι το αποτέλεσμα της λανθασμένης κατανομής των πόρων που συμβαίνει ελλείψει αποκεντρωμένης λήψης αποφάσεων. Αυτή η αναποτελεσματικότητα θα προωθήσει τους ηγέτες να προσπαθήσουν να το διορθώσουν ανακατευθύνοντας αυτούς τους στόχους σε στόχους που διαφορετικά δεν θα ήταν μέρος της πρόθεσης και της επιθυμίας του ατόμου. Αυτό σημαίνει ότι κάθε πολίτης θα πρέπει να θυσιάσει τους δικούς του στόχους, προκειμένου να προωθήσει εκείνους των κεντρικών σχεδιαστών. Αν ο κεντρικός σχεδιασμός θέλει να δημιουργήσει μια βιομηχανική κοινωνία, πρέπει να θυσιαστούν τα προϊόντα των ζωγράφων, των μουσικών και των γλυπτών. Αν θέλει μια κοινωνία βασισμένη στα πλεονεκτήματα και τα οφέλη της γεωργίας, πρέπει να είστε διατεθειμένοι να θυσιάσετε την πολυτέλεια που προέρχεται από τη βιομηχανία.
Ανεξάρτητα από το πόσο «ενάρετος» θα ήταν ο στόχος, ποτέ δεν θα είναι σε θέση να συσπειρώσει πλήρως μια κοινωνία πίσω από τον κεντρικό σχεδιαστή για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα με τη χρήση βίας, καθώς η βία θα δημιουργήσει αντιστάθμιση προς οποιαδήποτε αρχή και ο σχεδιασμός θα καταλήξει με πολλούς μεμονωμένους ατομικούς στόχους να θυσιάζονται. Μόνο με την καταστροφή της ατομικότητας μπορεί να υπάρχει ελπίδα ότι θα επιτευχθεί οποιοσδήποτε προκαθορισμένος κεντρικά σχεδιασμένος στόχος.
Η πιο δημοφιλής εσφαλμένη αντίληψη σήμερα, είναι ότι αυτές οι παραβιάσεις των ελευθεριών των πολιτών δεν μπορούν να συμβούν υπό τον σοσιαλισμό, διότι υποτίθεται ότι θεσπίζονται δημοκρατικά. Αυτό είναι παράλογο, καθώς ο σοσιαλισμός τελικά καταλήγει να είναι θεμελιωδώς μη δημοκρατικός. Ο σκοπός οποιασδήποτε σοσιαλιστικής κοινωνίας, είναι να φτάσει σε κάποιο βέλτιστο σημείο σύμφωνα με το οποίο θα μπορεί να λειτουργήσει η κοινωνία. Αυτός είναι ο «στόχος» που δημιουργείται. Είτε πρόκειται για ισότητα, βιομηχανία, είτε για ελεύθερο χρόνο αναψυχής, δεν αλλάζει το σύστημα που θα εγκατασταθεί για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Εκτός από τον προφανή και τεκμηριωμένο κίνδυνο της κυριαρχίας της πλειοψηφίας, οποιαδήποτε δημοκρατική απόφαση θα πρέπει να επιβληθεί από κάποια κεντρική αρχή. Χωρίς κεντρική αρχή δεν θα υπήρχε καμία πιθανότητα να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Όταν υλοποιηθεί η κεντρική αρχή, η κολεκτιβιστική κοινωνία θα σφετεριστεί την ατομικότητα κάθε πολίτη και θα προκύψει κεντρικός σχεδιασμός. Η δημοκρατία μπορεί να χρησιμεύσει μόνο ως μέσο προς τον σοσιαλισμό, έναν κατά τα άλλα μη δημοκρατικό στόχο.
Η δίκαιη κοινωνία δεν είναι κάποιο παιχνίδι σκακιού όπου μπορούμε να μετακινούμε κάθε άτομο σαν να υπάρχει για να πραγματοποιήσει τη «θέληση του λαού». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην πραγματική ζωή τα «πιόνια» κινούνται σύμφωνα με τους δικούς τους στόχους. Αν απομακρυνθούμε από την ιδέα ότι κάθε άτομο αποτελεί ένα πρόσωπο με τις δικές του μοναδικές ιδιότητες και στόχους, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι θα ακολουθήσουν σύντομα μόνο η δυστυχία και ο δεσποτισμός.
***
Αρχική δημοσίευση στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises: Want a Socialist Society? First, Abandon Your Hopes and Dreams
