Η πολυτέλεια που απολαμβάνουν οι πλούσιες ελίτ, μετατρέπεται πάντα σε βασικό αγαθό για τον μέσο άνθρωπο μέσω της καπιταλιστικής διαδικασίας.
Του Bradley Thomas
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Το «θάψιμο» των πλουσίων είναι πολύ της μόδας αυτές τις μέρες. Επιχειρώντας ξεκάθαρα να εγείρουν τον φθόνο των πολιτών, οι ηγέτες του δημοκρατικού κόμματος των ΗΠΑ προσπαθούν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον, κάνοντας προσφορές σε μια άτυπη δημοπρασία για το πόσο πλούτο πρέπει να κλέψει η κυβέρνηση από τους πλούσιους.
Σε ένα tweet, η γερουσιαστής και προεδρική υποψήφια Elizabeth Warren, επιτέθηκε σε έναν δισεκατομμυριούχο ιδιοκτήτη ποδοσφαιρικής ομάδας της NFL, ο οποίος πλήρωσε 100 εκατομμύρια δολάρια για ένα σκάφος αναψυχής. Αντί αυτού, σύμφωνα με την Warren, θα έπρεπε να πληρώσει τον «φόρο εκατομμυριούχων» που έχει προτείνει η ίδια, ώστε «να δοθούν τα χρήματα στους φτωχούς».
Η αγορά ειδών πολυτελείας εκ μέρους των πλουσίων προκαλεί την αντίδραση των κρατιστών, οι οποίοι θέλουν να φορολογήσουν τον πλούτο τους και εξοργίζει εκείνους που πιστεύουν ότι τέτοιες «περιττές υπερβολές» αποτελούν άξεστο καταναλωτισμό.
Πως τα προϊόντα πολυτελείας ευνοούν τους πάντες
Όμως, η αγορά «πολυτελών προϊόντων» εκ μέρους των πλούσιων, εξυπηρετεί έναν κοινωνικό σκοπό.
Για αρχάριους, οι σημερινές πολυτέλειες μετατρέπονται σε βασικά αγαθά στο μέλλον, όπως έγραψε ο Ludwig von Mises.
Πράγματι, πριν από χρόνια, οι άνθρωποι έλεγαν πως «κανείς δεν χρειάζεται τέτοιες πολυτέλειες» για πράγματα όπως ο κλιματισμός, τα αεροπορικά ταξίδια, τα τηλέφωνα, η έγχρωμη τηλεόραση, τα ψυγεία και άλλα είδη που είναι βασικά αντικείμενα τα οποία διαθέτουν σήμερα σχεδόν όλα τα νοικοκυριά. Πόσο μάλλον τα σύγχρονα προϊόντα, όπως το διαδίκτυο, οι φορητοί υπολογιστές και τα smartphones που δεν θα μπορούσαν να συλλάβουν ούτε στην πιο τρελή φαντασία τους οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας πριν από μια γενιά. Σήμερα, όλα αυτά θεωρούνται δεδομένα και ουσιαστικά αποτελούν βασικά αγαθά για τον μέσο άνθρωπο.
Όπως αναφέρει ο von Mises σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του 1962 Economic Freedom and Interventionism :
Πριν περίπου 60 χρόνια, ο Gabriel Tarde (1843-1904) ο μεγάλος Γάλλος κοινωνιολόγος, ασχολήθηκε με το πρόβλημα της εκλαΐκευσης της πολυτελείας. Μια βιομηχανική καινοτομία, όπως επισήμανε, εισέρχεται στην αγορά ως υπερβολή της πλούσιας ελίτ πριν τελικά μετατραπεί, βήμα προς βήμα, σε βασικό αγαθό για τον καθένα και θεωρηθεί απαραίτητη. Αυτό που κάποτε θεωρούταν πολυτέλεια, γίνεται με την πάροδο του χρόνου βασικό αγαθό.
Με την πρόοδο που επέφερε ο καπιταλισμός, η διαδικασία με την οποία οι πολυτέλειες μετατρέπονται σε βασικά αγαθά μειώνεται δραστικά. Όπως γράφει ο von Mises:
Στο παρελθόν υπήρχε μια σημαντική χρονική καθυστέρηση μεταξύ της εμφάνισης κάτι ανήκουστου πριν και του να μετατραπεί σε χρηστικό αντικείμενο για όλους. Μερικές φορές χρειάστηκαν αρκετοί αιώνες για να γίνει γενικά αποδεκτή μια καινοτομία, τουλάχιστον στη σφαίρα του δυτικού πολιτισμού. Πέρασαν αιώνες πριν το πιρούνι μετατραπεί από ένα εργαλείο «αδύναμων θηλυπρεπών», σε εργαλείο όλων των ανθρώπων.
Συγκρίνετε το αυτό με τις πιο σύγχρονες εποχές, όταν η εξέλιξη του αυτοκινήτου χρειάστηκε πάνω από 20 χρόνια για να μετατραπεί από παιχνίδι αργόσχολων πλούσιων, σε ένα παγκοσμίως χρησιμοποιούμενο μέσο μεταφοράς, καταλήγει ο von Mises.
Η ζήτηση που δημιουργούν οι πλούσιοι για αυτά τα «πολυτελή προϊόντα», προσελκύει πρόσθετες επενδύσεις στην παραγωγή τους, με αποτέλεσμα να γίνονται πολύ πιο εύκολα διαθέσιμα για τον κοινό άνθρωπο.
Επιπλέον, μεγάλο μέρος της κριτικής εναντίον των ειδών πολυτελείας, προέρχεται από την πλάνη της «δεδομένης πίτας», η οποία θεωρεί ότι ο πλούτος είναι μια δεδομένη πίτα σε μέγεθος και ποιότητα. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με αυτή την πλάνη, όσο περισσότερα χρήματα δαπανούν οι πλούσιοι για πολυτέλειες, τόσο λιγότερα χρήματα απομένουν στους άλλους για τις βασικές ανάγκες τους.
Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι ο πλούτος σαφώς δεν είναι μια «δεδομένη πίτα». Αρκεί να σκεφτεί κάποιος πως σήμερα υπάρχουν πολλά περισσότερα αγαθά αξίας για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας, από ο, τι υπήρχαν 100, 50 ή ακόμα και 25 χρόνια πριν.
Για παράδειγμα, πριν από 50 χρόνια, τα σημερινά κοινά είδη οικιακής χρήσης, όπως τα πλυντήρια πιάτων, ο κλιματισμός και οι τηλεοράσεις, ήταν πολύ σπάνια και τα έβρισκε κάποιος σε περίπου 10-20% των νοικοκυριών. Αυτά θεωρούνταν είδη πολυτελείας, καθώς μόνο τα νοικοκυριά με υψηλά εισοδήματα μπορούσαν να τα αντέξουν οικονομικά.
Ο εκδημοκρατισμός της πολυτέλειας
Σήμερα, όχι μόνο ουσιαστικά όλα τα νοικοκυριά διαθέτουν αυτά τα αγαθά, αλλά το μέσο νοικοκυριό διαθέτει και πολλά άλλα, όπως τα κινητά τηλέφωνα, τους προσωπικούς υπολογιστές και άλλα.
Τα αγαθά αυτά υπάρχουν σε τόσο μεγάλη αφθονία, ώστε ακόμη και τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος τα κατέχουν σήμερα σε υψηλά ποσοστά. Σαφώς, με την πάροδο του χρόνου, η αύξηση της παραγωγικότητας επέτρεψε την παραγωγή περισσότερων προϊόντων αξίας, καθιστώντας τα προσβάσιμα σε περισσότερα νοικοκυριά. Οι πλούσιοι δεν «συσσώρευσαν» αυτά τα οικιακά αντικείμενα στερώντας τα από τους φτωχούς. Αντίθετα, με την πάροδο του χρόνου, ο πλούτος της κοινωνίας (δηλαδή τα αγαθά οικονομικής αξίας) αυξήθηκε έτσι ώστε οι φτωχοί να μπορούν να αντέξουν οικονομικά τον αυξανόμενο αριθμό οικιακών προϊόντων.
Τέλος, οι επικριτές των πολυτελών προϊόντων τυφλωμένοι από το μίσος τους για τους πλούσιους, αγνοούν το γεγονός ότι πολλοί από τους γείτονές τους, μέλη της εργατικής τάξης, απασχολούνται στον τομέα παραγωγής ειδών πολυτελείας.
Στις ΗΠΑ, είχε επιβληθεί ο περίφημος «φόρος στα κότερα» το 1990. Σε μια προσπάθεια να τιμωρήσει τους πλούσιους που θα αγόραζαν κάποιο ακριβό σκάφος, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση επέβαλε φόρο 10% για την αγορά πλεούμενων αξίας άνω των 100.000 δολαρίων. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πωλήσεις τέτοιων σκαφών μειώθηκαν κατακόρυφα και χάθηκαν πάνω από 100.000 θέσεις απασχόλησης. Οι πλούσιοι παρέμειναν πλούσιοι, αλλά πολλοί άνθρωποι της εργατικής τάξης οδηγήθηκαν στην ανεργία.
Συμπέρασμα
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από φθόνο, επιτρέπουν στον εαυτό τους να εξοργίζεται από τον «άξεστο καταναλωτισμό» της αγοράς ειδών πολυτελείας. Αλλά οι σημερινές πολυτέλειες, καθίστανται τα βασικά αγαθά του αύριο, όταν δεν καταπνίγεται η πρόοδος από τον κρατικό παρεμβατισμό. Αν παρεμποδιστούν οι πλούσιοι από το να αγοράζουν είδη πολυτελείας, θα ανασταλεί η διαδικασία με την οποία αυτά τα είδη πολυτελείας μετατρέπονται σε αγαθά που απολαμβάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι όλων των εισοδημάτων.
Ας μην επιτρέψουμε στον φθόνο να στερήσει την πρόσβαση σε μεγαλύτερη αφθονία αγαθών που βελτιώνουν τη ζωή των μέσων ανθρώπων.
***
Ο Bradley Thomas είναι δημιουργός της ιστοσελίδας Erasethestate.com. Είναι αναρχοκαπιταλιστής και συγγραφέας με σχεδόν 15 χρόνια εμπειρίας στην έρευνα και τη γραφή στην πολιτική φιλοσοφία και την οικονομία.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Mises Institute
