Ένα μάτσο σοσιαλιστές: Στο μυαλό του Ludwig von Mises

Από
Συντακτική Ομάδα
-
0
4132
Ακόμη και οι πιο πεισματάρηδες σοσιαλιστές δεν μπορούν παρά να παραδεχτούν πως υπάρχουν διάφορα μοντέλα για την κατασκευή της ουτοπίας τους
Ακόμη και οι πιο πεισματάρηδες σοσιαλιστές δεν μπορούν παρά να παραδεχτούν πως υπάρχουν διάφορα μοντέλα για την κατασκευή της ουτοπίας τους

Όλοι οι σοσιαλιστές, έχουν ένα «εξαιρετικό» σχέδιο για την «δικαιοσύνη» και την αναδιανομή του πλούτου κατά τις επιταγές του δικού τους, «εκλεπτυσμένου», οράματος κεντρικής διαχείρισης.

Του Ευθύμη Μαραμή

Εισαγωγή

Τι ήταν και πως ερμηνευόταν ο σοσιαλισμός από την Αυστριακή σχολή; Ο Ludwig von Mises, ήταν ο πρώτος οικονομολόγος που κατέδειξε την ματαιότητα των σοσιαλιστικών σχημάτων το 1920 με την πραγματεία του «economic calculation in the socialist commonwealth». Ο von Mises δεν σταμάτησε ποτέ να θεωρεί ως σοσιαλισμό κάθε απόπειρα εμπλοκής του κράτους στις επιλογές των συμμετεχόντων στην αγορά. Μπορεί σήμερα να αναφερόμαστε με πιο ήπιους χαρακτηρισμούς στο φαινόμενο αυτό, όπως «κρατισμός» η «κεντρικός σχεδιασμός», όμως είναι καλό να θυμόμαστε πως ονομαζόταν αυτά τα συστήματα μερικές δεκαετίες πριν.

Το 1951 ο von Mises επανέρχεται στο θέμα με το βιβλίο: Socialism. An Economic and Sociological Analysis, 1951, από το οποίο εξήχθη η πραγματεία «Planned chaos», κάνοντας σχετικές αναφορές 30 χρόνια μετά την αρχική του εργασία:

«Ακόμη και οι πιο πεισματάρηδες σοσιαλιστές δεν μπορούν παρά να παραδεχτούν πως υπάρχουν διάφορα μοντέλα για την κατασκευή της ουτοπίας τους, τα οποία δεν συμβιβάζονται το ένα με το άλλο. Υπάρχει το Σοβιετικό πρότυπο της ολόπλευρης «κοινωνικοποίησης» των επιχειρήσεων και της ολοκληρωτικής γραφειοκρατικής διαχείρισης τους. Υπάρχει το γερμανικό πρότυπο Zwangswirtschaft, το οποίο υιοθέτησαν οι αγγλοσαξονικές χώρες. Υπάρχει ο συντεχνιακός σοσιαλισμός, υπό την διεθνή ονομασία corporativism που εξακολουθεί να είναι πολύ δημοφιλής σε ορισμένες καθολικές χώρες.»1

 

Η τραγωδία της Ευρώπης εμπεριέχει σοσιαλισμό στον πυρήνα της. Η Ευρώπη φλερτάρει με τον σοσιαλισμό από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Ο Μπισμαρκιανός σοσιαλισμός προκάλεσε δύο παγκόσμιους πολέμους. Ο λενινιστικός σοσιαλισμός σφαγίασε και υποδούλωσε εκατοντάδες εκατομμύρια μέχρι να καταρρεύσει, ευτυχώς χωρίς έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Ωστόσο, για να μην αποθαρρυνθούν, πάνω στις στάχτες του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, οι σοσιαλιστές της Ευρώπης ξεκίνησαν ένα νέο σοσιαλιστικό όραμα. Εάν ο σοσιαλισμός αποτυγχάνει σε μια χώρα, ίσως να επιτύχει αν ολόκληρη η Ευρώπη ενταχθεί σε έναν υπερεθνικό σοσιαλιστικό οργανισμό. Βεβαίως, δεν αποκαλούν αυτό που έχει προκύψει εξ αυτού του οράματος «σοσιαλισμό», αλλά είναι σοσιαλισμός.

Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο von Mises:

«Υπάρχουν πολλές άλλες ποικιλίες. Οι υποστηρικτές των περισσότερων αυτών ανταγωνιστικών μεταξύ τους συστημάτων κεντρικού σχεδιασμού, ισχυρίζονται ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα που αναμένονται από το δικό τους πλάνο θα αποκαλυφθούν μόνο όταν όλα τα έθνη θα έχουν υιοθετήσει το σχέδιο τους. Απορρίπτουν το ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να επιφέρει σε μία μόνο χώρα την ευλογία που του αποδίδουν. Οι Μαρξιστές δηλώνουν ότι η ευδαιμονία του σοσιαλισμού θα προκύψει μόνο κατά την «ανώτερη φάση» η οποία, όπως υπαινίσσονται, θα εμφανιστεί μόνο εφόσον η εργατική τάξη, θα έχει περάσει «μέσα από πολύχρονους αγώνες», από μια σειρά ιστορικών διαδικασιών, κατά το τέλος των οποίων θα μετασχηματιστούν οι καταστάσεις και οι άνθρωποι».2

 

Όλες οι σοσιαλιστικές ποικιλίες συμφωνούν σε ένα σημείο.

Προσαθώντας να εκτιμήσουμε βάσει των ανωτέρω γραπτών του von Mises την σημερινή κατάσταση, θα μπορούσαμε να πούμε πως oι σοσιαλιστές του Γερμανικού μοντέλου Zwangswirtschaft, πιστεύουν πως η πειθαρχία του «πολίτη» και η συμμόρφωση στις φορολογικές «υποχρεώσεις» θα επιφέρουν τον παράδεισο του «κοινωνικού κράτους».

Οι σοσιαλιστές του κορπορατισμού, ισχυρίζονται πως οι εξαγωγικές και πολύ μεγάλες επιχειρήσεις πρέπει να επιδοτούνται και να απαλλάσσονται από τις «υποχρεώσεις» οι οποίες επιβαρύνουν τους υπόλοιπους επαγγελματίες και εργαζόμενους. Θεωρούν απαραίτητο για τις κυβερνήσεις να διασώζουν τράπεζες με χρήματα των φορολογούμενων διότι αυτές είναι «πολύ μεγάλες για να αποτύχουν» μετατρέποντας τες σε ακόμα μεγαλύτερες και λιγότερες αριθμητικά κ.ο.κ. Όλοι οι σοσιαλιστές, έχουν ένα «εξαιρετικό» σχέδιο για την «δικαιοσύνη» και την αναδιανομή του πλούτου κατά τις επιταγές του δικού τους, «εκλεπτυσμένου», οράματος κεντρικής διαχείρισης.

Πολλές φορές δε, παρατηρείται σήμερα ταυτόχρονη εφαρμογή όλων των ανωτέρω σχημάτων που περιγράφει ο von Mises το 1950, σε διάφορες δόσεις, εκφάνσεις και παραλλαγές.

Όλοι οι σοσιαλιστές συμφωνούν πάντως σε κάτι κοινό. Η κεντρική εξουσία πρέπει να έχει, σύμφωνα με τους κεντρικούς σχεδιαστές, μονοπωλιακό προνόμιο στην έκδοση fiat χρήματος και απόλυτο έλεγχο του τραπεζικού συστήματος. Εδώ ακριβώς είναι και το σημείο όπου η Αυστριακή σχολή ξεχώριζε και ξεχωρίζει με συνέπεια ώστε να γίνει ιδιαίτερα ενοχλητική και αντιπαθής σε κάθε σοσιαλιστική σέκτα. Οι κεντρικές νομισματικές αρχές (κεντρικές τράπεζες) δεν συνάδουν σε καμία περίπτωση με τον καπιταλισμό και την ελευθερία της αγοράς. Πως μπορούν εξάλλου να συμβιβάζονται η ελευθερία και ο καπιταλισμός με την μονοπωλιακή παραγωγή και διανομή του πιο σημαντικού προϊόντος της αγοράς – ήτοι το συναλλακτικό της μέσο – από κυβερνήσεις και ειδικές ομάδες συμφερόντων; Είναι αντιφατικός ένας τέτοιος συμβιβασμός στην καλύτερη περίπτωση.

Προχωράει ο Αυστριακός:

«Η θεμελιώδης ένσταση κατά της πρακτικότητας του σοσιαλισμού έγκειται στην αδυναμία οικονομικού υπολογισμού. Έχει αποδειχθεί αδιάσειστα πως μια σοσιαλιστική κοινοπολιτεία δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει οικονομικούς υπολογισμούς. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν τιμές αγοράς για τους συντελεστές της παραγωγής, διότι αυτοί δεν αγοράζονται ούτε πωλούνται, είναι αδύνατον να επιτευχθεί υπολογισμός μελλοντικών δράσεων και προσδιορισμός αποτελέσματος παρελθόντων δράσεων. Μια σοσιαλιστική διαχείριση παραγωγής δεν μπορεί να γνωρίζει αν αυτό που σχεδιάζει και εκτελεί είναι το καταλληλότερο για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων. Λειτουργεί στο σκοτάδι. Θα σπαταλά τους συντελεστές της παραγωγής είτε της ύλης είτε της ανθρώπινης εργασίας. Θα προκύψει χάος και φτώχεια για όλους αναπόφευκτα. Οι πρώτοι σοσιαλιστές ήταν πολύ στενόμυαλοι ώστε να διακρίνουν αυτό το ουσιαστικό στοιχείο. Ούτε αρχικά οι οικονομολόγοι είχαν συλλάβει την πλήρη σημασία του.»3

Παρατηρούμε εδώ μια συνάφεια με την εξέλιξη της μονοπωλιακής και ανελεύθερης διαμόρφωσης τιμών και αξιών στον Ελληνικό «δημόσιο» τομέα. Ένα σκοτάδι αυθαίρετης διατίμησης χωρίς  οικονομική πληροφορία με συνέπεια την ανάποδη, σοσιαλιστική αποτίμηση. Το κράτος αξιολογεί τον εαυτό του βάσει των δικών του επιθυμιών και όχι των δρώντων στην οικονομία. Και να ήθελαν πάντως, οι ‘Ελληνες σοσιαλιστές δεν μπορούν να κάνουν λογικό οικονομικό υπολογισμό, δεδομένης της απώλειας επιλογής εκ μέρους των καταναλωτών. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος ορθολογικού οικονομικού υπολογισμού και ως εκ τούτου αξιολόγησης του «δημοσίου», πέραν της αμοιβαία επωφελούς  εθελοντικής συναλλαγής.

Το κράτος και οι παράγοντες του δεν υπόκεινται σε πραγματική αξιολόγηση μέσω της διαδικασίας της ελεύθερης επιλογής των καταναλωτών. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτό το γεγονός αποτελεί επίσης ένα ευδιάκριτο παράδειγμα εφαρμογής της σοσιαλιστικής (διατιμημένης) θεωρίας της αξίας. Οι σοσιαλιστές υποστήριξαν και υποστηρίζουν, ότι η τιμή μπορεί να προσδιοριστεί ανεξάρτητα από τις δράσεις των δρώντων κατά την συναλλαγή, εξετάζοντας το κόστος παραγωγής, την “εγγενή” χρησιμότητα του ανταλλάξιμου αγαθού, τις υποτιθέμενες ατομικές προτιμήσεις. Μια θεωρία χρεοκοπημένη, όπως χρεοκοπημένα είναι και τα σοσιαλιστικά κράτη που την εφάρμοσαν εντατικά με εξαναγκασμό.

To Ελληνικό σοσιαλιστικό κράτος, αν και χρεοκόπησε, εξακολουθεί να αμείβει τους παράγοντες του με διπλάσια ποσά από αυτά του ιδιωτικού τομέα ακόμα και σήμερα. Είναι ένας από τους λόγους – μεταξύ άλλων σοσιαλιστικών παρεμβάσεων – για τους οποίους η Ελληνική οικονομία δεν μπορεί να ορθοποδήσει. Η συνεχιζόμενη διάσωση των Ελληνικών κυβερνήσεων από τους Ευρωπαίους σοσιαλιστές, είναι ακριβώς η αιτία της συνεχιζόμενης λεηλασίας του πλούτου των Ελλήνων. Και είναι ο φόβος για την κατάρρευση του ουτοπικού οράματος της σοσιαλιστικής αυτής ένωσης, που οδηγεί τις αποφάσεις των Βρυξελλών.

Γράφει ο von Mises:

«Όταν ο γράφων το 1920 ανέδειξε την αδυναμία οικονομικού υπολογισμού στον σοσιαλισμό, οι απολογητές του ξεκίνησαν την αναζήτηση μίας μεθόδου που θα μπορούσε να ισχύσει σε ένα τέτοιο σύστημα. Έχουν αποτύχει παταγωδώς σε αυτές τις προσπάθειες. Η ματαιότητα των σχημάτων που επινόησαν μπορούσε εύκολα να αποδειχθεί. Η σοβιετική ένωση λειτουργεί ξεκάθαρα παίρνοντας πληροφορίες τιμών από τις διεθνείς αγορές, όπου υπάρχουν σχετικά πιο ελεύθερα διαμορφωμένες τιμές. Κομμουνιστές, οι οποίοι δεν τρομοκρατήθηκαν εξ ολοκλήρου από τους Σοβιετικούς δημίους, για παράδειγμα ο Τρότσκι, ξεκάθαρα παραδέχθηκαν πως η οικονομική λογιστική είναι αδιανόητη χωρίς σχέσεις αγοράς. Η χρεοκοπία της σοσιαλιστικής θεωρίας δεν μπορεί πλέον να αποκρυφτεί. Παρά την πρωτοφανή δημοτικότητα του, ο σοσιαλισμός είναι πρακτικά τελειωμένος. Κανείς οικονομολόγος δεν μπορεί πλέον να αμφισβητήσει το ανεφάρμοστο του. Οι ισχυρισμοί των σοσιαλιστών είναι τόσο μάταιοι, όσο αυτοί των αστρολόγων και των μάγων.»4

 

Θα ήταν ενδιαφέρον να είχε κοντά του σήμερα τον Ludwig von Mises ο οικονομικός κόσμος. Δεν πρόλαβε να ζήσει την κατάρρευση της σοβιετικής ένωσης καθώς πέθανε το 1973, αν και ήταν ανέκαθεν βέβαιος για αυτήν την αναπόφευκτη έκβαση. Θα ήταν πολύ χρήσιμο να μπορούσαμε να ακούσουμε την άποψη του για την πορεία που έχει πάρει η παγκόσμια οικονομία υπό το καθεστώς των κεντρικών τραπεζών, των κρατικών επενδύσεων και του αυτοαποκαλούμενου «κοινωνικού κράτους».

Ο Ludwig von Mises στα τέλη της δεκαετίας του 1960

Πόσο ελεύθερα διαμορφώνονται σήμερα οι τιμές στις αγορές, όταν το τραπεζικό σύστημα αψηφά εντελώς την ύπαρξη η μη αποταμιεύσεων, καθορίζει αυθαίρετα τις τιμές ενδιαφέροντος και «τραβά» τεχνητά όλο και περισσότερη ζήτηση και προσφορά από το μέλλον προς το παρόν; Πόσο θα αντέξει ο κόσμος την αποπληρωμή αποτυχημένων, κυβερνητικά επιδοτημένων επενδύσεων, όπως οι ανεμογεννήτριες στην Ευρώπη, ή οι νεκρές πόλεις φαντάσματα στην Κίνα; Πόσο βάρος σηκώνει ο κόσμος στις πλάτες του από τις αυθαίρετα διαμορφωμένες τιμές μονοπωλιακών προϊόντων και υπηρεσιών επιβεβλημένων δια της βίας του νόμου από τους διάφορους σοσιαλιστές;

Τιμές συντελεστών της παραγωγής που προκύπτουν άνευ αξιολόγησης από τους καταναλωτές: Ο ορισμός του σοσιαλισμού. 

Οι ελεύθερα διαμορφωμένες τιμές βασισμένες στην προσφορά και στην ζήτηση και στην εθελοντική συναλλαγή, αποτελούν για τον άνθρωπο ότι ακριβώς αποτελεί για τα ζώα η όσφρηση. Είναι οι πληροφορίες για τις επιλογές τους και για τα αποτελέσματα των επιλογών τους όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο von Mises.

Όταν οι τιμές ορίζονται αυθαίρετα από μια κεντρική αρχή, είτε κυβέρνηση είτε κεντρική τράπεζα, ο κόσμος βρίσκεται στο σκοτάδι. Όλος ο κύκλος εργασιών και οι συντελεστές της παραγωγής γύρω από την αυθαίρετη αυτή πράξη, έχει αυτομάτως παραπληροφορηθεί. Η αυθαίρετα διαμορφωμένη τιμή, που συνεπάγεται έλλειψη πραγματικής ζήτησης, θα οδηγήσει σε λάθος επιλογές, σε στρέβλωση της αγοράς, σε παραγωγή αζήτητων προϊόντων, σε καταστροφή υγιών επιχειρήσεων που θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν την λάθος πληροφορία.

Συνοπτικά

Είναι κρίμα που τόσα χρόνια μετά, η σοφία του von Mises αγνοήθηκε τόσο εμφατικά από τον οικονομικό κόσμο. Ακόμα και το 2016, ελάχιστοι οικονομολόγοι φαίνεται να έχουν συλλάβει πλήρως την σημασία των ελεύθερα διαμορφωμένων τιμών. Ακόμα πιο ελάχιστοι έχουν κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι να απομακρυνθεί το κράτος από τις οικονομικές επιλογές των ανθρώπων.

Ο καπιταλισμός δεν «εφαρμόζεται». Πρόκειται για σύστημα κοινωνικής οργάνωσης βασισμένο αποκλειστικά στην εθελοντική συναλλαγή η οποία και θα διαμορφώσει την προσφορά και την ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Σήμερα παρακολουθώντας την εξέλιξη ειδικά του χρηματοπιστωτικού τομέα, είμαστε σε θέση να βγάλουμε και τα πρώτα συμπεράσματα για τον σφετερισμό του χρήματος από τις κυβερνήσεις το 1971 . Διότι κανένας δεν ρώτησε τους ανθρώπους όταν αποσυνδέθηκε το πολιτικό χαρτονόμισμα από τον κανόνα του χρυσού. Πρόκειται για αυθαίρετη απόφαση του κεντρικού σοσιαλιστικού σχεδιασμού που ουδεμία σχέση έχει με εθελοντική επιλογή των μελών της αγοράς.

Να διαπιστώσουμε δηλαδή πόσο «βάρβαρο λείψανο» ήταν ο χρυσός ως χρήμα και πόσο «προοδευτικός εκσυγχρονισμός» είναι το fiat πολιτικό χρήμα. Να παρατηρήσουμε το δυσθεώρητο παγκόσμιο χρέος, τα αρνητικά επιτόκια που συνεπάγονται απώλεια καταθέσεων, τα μαζικά bailouts κυβερνήσεων, τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων και τις σκέψεις για κατάργηση ακόμα και του παραστατικού χαρτονομίσματος. Μπορούμε με ασφάλεια να σημειώσουμε  πως ο von Mises ήταν εξαιρετικά διορατικός όταν τόνιζε πως ο σοσιαλισμός είναι ένα σύστημα κατανάλωσης το, οποίο δεν έχει να μας πει τίποτα για τα οικονομικά. Ο ολοκληρωτισμός είναι το κύριο εγγενές χαρακτηριστικό του σοσιαλισμού.

***

Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.





Διαβάστε περισσότερα:

  1. planned chaos, An excerpt from: Socialism. An Economic and Sociological Analysis, 1951,  σελ 36
  2. planned chaos, An excerpt from: Socialism. An Economic and Sociological Analysis, 1951, σελ, 36/37
  3. planned chaos, An excerpt from: Socialism. An Economic and Sociological Analysis, 1951, σελ, 36/37
  4. planned chaos, An excerpt from: Socialism. An Economic and Sociological Analysis, 1951, σελ, 36/37

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ