Σε μία ανταλλαγή, τα μέρη που εξαναγκάζονται από τις κυβερνήσεις να πληρώνουν για αγαθά που δεν επιθυμούν, στην πραγματικότητα είναι δυσαρεστημένα. Αν ήθελαν πραγματικά να πληρώσουν για αυτά τα αγαθά, δεν θα ήταν απαραίτητος ο κυβερνητικός εξαναγκασμός.
Του Ευθύμη Μαραμή
Η βασική μονάδα όλης της οικονομικής δραστηριότητας είναι η ελεύθερη μη εξαναγκασμένη ανταλλαγή ενός οικονομικού αγαθού για κάποιο άλλο αγαθό. Επιπλέον, η απόφαση για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας ανταλλαγής, βασίζεται στις υποκειμενικές, σειριακές/τακτικές προτιμήσεις κάθε συμβαλλόμενου μέρους της. Για να επιτευχθεί η μέγιστη ικανοποίηση από την ανταλλαγή, κάθε μέρος πρέπει να έχει πλήρη κυριότητα και έλεγχο του αγαθού που επιθυμεί να ανταλλάξει, ώστε να γνωρίζει την ωφέλεια/χρησιμότητα που στερείται, έναντι κάποιας άλλης. Μπορεί ως εκ τούτου να διαθέσει την ιδιωτική περιουσία του χωρίς παρεμβάσεις κάποιου τρίτου μέρους, όπως για παράδειγμα του κράτους.
Η ανταλλαγή θα πραγματοποιηθεί όταν κάθε συμβαλλόμενο μέρος εκτιμά το αγαθό που αποκτά περισσότερο από το αγαθό που προσφέρει. Το αναμενόμενο – αλλά σε καμία περίπτωση και εγγυημένο – αποτέλεσμα, είναι μία κατάσταση συνολικής, μεγαλύτερης ικανοποίησης και για τα δύο μέρη. Κάθε μεταγενέστερη ικανοποίηση ή δυσαρέσκεια σχετικά με την ανταλλαγή πρέπει να αφορά αποκλειστικά τα εμπλεκόμενα μέρη. Η αναμενόμενη ικανοποίηση που προσδοκάται από το ένα ή το άλλο μέρος, δεν μπορεί να βασίζεται στην ζημία ενός τρίτου μέρους σε αυτή τη διαδικασία.
Κανένα τρίτο μέρος δεν μπορεί να δημιουργήσει αξία, εξαιρώντας την ελεύθερη συναλλαγή
Μπορούν να παρατεθούν πολλές παρατηρήσεις σχετικά με την παραπάνω παρουσίαση, η οποία είναι μια σύντομη περιγραφή του πυρήνα της Αυστριακής οικονομικής σκέψης για τις συναλλαγές. Δεν είναι δυνατό για ένα τρίτο μέρος να κατευθύνει αυτή την ανταλλαγή προκειμένου να δημιουργήσει ένα πιο ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Κανένα τρίτο μέρος δεν έχει την κυριότητα των αγαθών που ανταλλάσσονται. Επομένως, κανένας τρίτος δεν μπορεί να έχει θεμιτή υποκειμενική προτίμηση, πάνω στην οποία θα βασίζεται κάποια υποθετική αξιολόγηση, ως προς κάποιον υποθετικό υψηλότερο βαθμό ικανοποίησης, που προσδοκάται να αποκτηθεί από τα μέρη της συναλλαγής.
Η ταξινόμηση υφίσταται ως σειρά προτεραιότητας: κάτι έναντι κάτι άλλου και κατόπιν προκύπτει ποσοτικοποίηση κατά την οριακότητα – οριακή ωφελιμότητα: τόσο έναντι τόσου.
Αυτό κάνει ευδιάκριτη και την διαφορά της υποκειμενικότητας από την οριακή ωφέλεια. Το τελικό συνεκτικό συστατικό της θεωρίας της υποκειμενικής αξίας στο πραξεολογικό concept, είναι η ανθρώπινη, σκόπιμη και ελεύθερη δράση, κατά τη συναλλαγή. Για τους μελετητές που εργάζονται στην παράδοση του von Mises, όλα τα ανωτέρω δεν μπορούν να θεωρηθούν ως υποκειμενική ατομική προτίμηση, αν δεν πραγματωθούν κατά τη διάρκεια της δράσης στην ανταλλαγή και παραμείνουν απλά προθέσεις, σκέψεις η επιθυμίες.
Αντιφατικός ο φιλελευθερισμός με τις «κοινές κλίμακες αξιών» επιβεβλημένες δια εξαναγκασμού
H κλασική φιλελεύθερη πραξεολογική προσέγγιση, αποκλείει όλες τις ωφελιμιστικές μετρήσεις βαθμών ικανοποίησης και κλίμακας αντικειμενικών αξιών, στις οποίες βασίζονται οι κρατικές παρεμβάσεις. Είναι εξαιρετικά αντιφατικό να διενεργηθούν παρεμβατικές οικονομικές πολιτικές βασισμένες στην πραξεολογική ερμηνεία της υποκειμενικής αξίας. Οποιαδήποτε παρέμβαση (φορολογία, κανονιστικές ρυθμίσεις, επιδοτήσεις) υπονοεί τον περιορισμό της δυνατότητας ενός ατόμου να επιλέξει ελεύθερα τα μέσα και τους στόχους που θα ήθελε να ακολουθήσει. Μια πολιτική προσανατολισμένη στην ελεύθερη αγορά, δεν συνίσταται ούτε στην έμφαση της ασαφούς και αυθαίρετης «κοινής ωφέλειας» ως συστατικό αξίας, ούτε στην πρόταση για καθορισμό αξιών μέσω κοινής κλίμακας προτεραιοτήτων/προτιμήσεων
Παράδειγμα κρατικά επιβεβλημένης ανταλλαγής: Οι ανεμογεννήτριες
Κάθε ανταλλαγή είναι ένας δικός μας οικονομικός κόσμος. Η κατάρτιση στατιστικών για τον αριθμό και τα χρηματικά ποσά πολλών διαφορετικών ανταλλαγών δεν έχει κανένα νόημα, πέραν της ιστορικής καταγραφής. Πρώτον, επειδή τα χρήματα που εμπλέκονται δεν είναι αντιπροσωπευτικά των προτιμήσεων και της ικανοποίησης άλλων ατόμων που δεν συμμετέχουν στην ανταλλαγή. Δεύτερον, επειδή ο όγκος και τα χρήματα μελλοντικών ανταλλαγών, είναι ανεξάρτητα των παρελθουσών ανταλλαγών.
Ας εξετάσουμε μια πρόσφατη τυπική περίπτωση ανταλλαγής, η οποία παραβιάζει τον ορισμό της αληθινής ανταλλαγής, αλλά δικαιολογείται από τους κυβερνητικούς παρεμβατιστές: Τις επιδοτούμενες και εξαιρετικά αμφιλεγόμενες ανεμογεννήτριες.
Η χρήση των ανεμογεννητριών επιβάλλεται δια του εξαναγκασμού. Δηλαδή, η κυβέρνηση απαιτεί τη χρήση τους. Το κράτος δεν είναι ιδιοκτήτης των ανεμογεννητριών, οπότε δεν μπορεί να κατέχει μια έγκυρη υποκειμενική προτίμηση. Τα μέρη που εξαναγκάζονται να πληρώνουν τις ανεμογεννήτριες, στην πραγματικότητα είναι δυσαρεστημένα η και εξοργισμένα. Αν ήθελαν πραγματικά να πληρώσουν για τις ανεμογεννήτριες, δεν θα ήταν απαραίτητος ο κυβερνητικός εξαναγκασμός. Επιπλέον, στερούνται αυτούς τους πόρους. Τους αποσπούνται βίαια τα μέσα, τα οποία δεν μπορούν να κατευθύνουν σε σκοπούς σχετικούς με την ευημερία την δική τους και των δικών τους ανθρώπων.
Όσοι εμπλέκονται στην καταναγκαστική ανταλλαγή, δεν επιθυμούσαν τις ανεμογεννήτριες εξ αρχής, συμπεριλαμβανομένης της χρηματικής αξίας της χρήσης ανεμογεννητριών. Αυτές οι χρηματικές αξίες, με τις οποίες οι στατιστικές αποσκοπούν να μετρήσουν την κοινωνική αξία των αγαθών που ανταλλάσσονται στην οικονομία, δεν έχουν κανένα απολύτως νόημα. Ωστόσο, τα κράτη συμπεριλαμβάνουν όλες τις καταναγκαστικές ανταλλαγές ως πηγή «αξίας» στους δικούς τους υπολογισμούς. Έτσι καταρτίζουν και τις περίφημες αντικειμενικές ωφελιμιστικές κλίμακες προτιμήσεων: one size fits all
Πρόκειται μόνο για ένα εξοργιστικό παράδειγμα πολλών ανάλογων μετρήσεων. Αυτές περιλαμβάνονται στις στατιστικές του ΑΕΠ, με σκοπό να μας πείσουν πως έτσι καταγράφεται η οικονομική ανάπτυξη και ευημερία.
Ένα άλλο παράδειγμα: η σοβιετική οικονομία
Η λανθασμένη αντίληψή ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να βελτιώσουν τις προτιμήσεις και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του κοινού, οδήγησε τις Η.Π.Α. στην παραγνώριση της στρατιωτικής απειλής της Σοβιετικής Ένωσης για δεκαετίες. Η CIA έθεσε τις αξίες του δυτικού δολαρίου επί των στατιστικών δεδομένων των γραφειοκρατικών οργανισμών της σοβιετικής παραγωγής. Έτσι, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οικονομία της ΕΣΣΔ αναπτύσσεται ταχύτερα από εκείνη των ΗΠΑ. Η πεποίθηση ήταν πως θα ξεπεράσει το αμερικανικό ΑΕΠ σε κάποια στιγμή στο κοντινό μέλλον.
Εκτός από πολύ λίγες εξαιρέσεις, όλοι οι οικονομικοί παραγωγικοί πόροι στη Σοβιετική Ένωση ανήκαν στο κράτος. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το κράτος θα μπορούσε να κατέχει έγκυρες υποκειμενικές προτιμήσεις.
Η κρατική ιδιοκτησία δεν είναι πραγματική ιδιοκτησία. Αυτοί που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας έχοντας ευθύνη για τους οικονομικούς πόρους, κατέχουν την θέση τους για δεδομένο χρονικό διάστημα και έχουν ελάχιστη ικανότητα να μεταβιβάσουν τη θέση τους στους κληρονόμους τους. Έτσι, οι πόροι τελικά είναι καταδικασμένοι από τον νόμο της τραγωδίας των κοινών και λεηλατούνται σε βαθμό εξαφάνισης. Παρ’ όλα αυτά, η καταστροφική σπατάλη της κοινής αυτής ιδιοκτησίας πόρων της Σοβιετικής Ένωσης, υπολογίστηκε από τη CIA ως λειτουργία μιας κανονικής οικονομίας, η οποία εξυπηρετεί την πραγματική ζήτηση των καταναλωτών.
Ο καθηγητής Yuri Maltsev έζησε από πρώτο χέρι την πλήρη καταστροφή της σοβιετικής οικονομίας. Στο βιβλίο του Ρέκβιεμ για τον Μαρξ, παρουσιάζει μια συνταρακτική απεικόνιση των δεινών που υπέστη ο ρωσικός λαός, όπως αυτά προέκυψαν από τον κρατικό και ανορθολογικό κεντρικό σχεδιασμό. Αυτός ο σχεδιασμός δεν είχε καμία επαφή με τις υποκειμενικές προτιμήσεις και ανάγκες των ανθρώπων. Όλα αυτά συνέβησαν ενώ η CIA συνέχιζε να διαστρεβλώνει τις ψευδο-επιστημονικές στατιστικές της υποτιθέμενης δύναμης της Σοβιετικής οικονομίας, στην οποία στήριξε τις πρωτοφανείς, για καιρό ειρήνης, δαπάνες πολεμικών εξοπλισμών η κυβέρνηση Reagan.
Ειρηνική και εθελοντική συναλλαγή και αποκήρυξη της καταναγκαστικής συναλλαγής.
Με την προϋπόθεση ότι καμία ανταλλαγή δεν πρέπει να βλάπτει μια άλλη ανταλλαγή, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι κανένας εξωτερικός οργανισμός δεν μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη οικονομική ικανοποίηση από ό, τι η ελεύθερη μη εξαναγκασμενη ανταλλαγή. Τα στατιστικά στοιχεία που υποστηρίζουν τέτοιες παρεμβάσεις δεν έχουν νόημα και είναι ψευδο-επιστημονικά, καθώς δεν μπορούν να αντανακλούν την ικανοποίηση που αποκομίζεται από τις πραγματικές υποκειμενικές προτιμήσεις.
Μόλις αναγνωριστεί και γίνει αποδεκτή η κατανόηση των οικονομικών με αυτόν τον τρόπο, τα οφέλη και η βελτίωση της απόλυτης ικανοποίησής μας θα είναι τεράστια. Η οικονομία μπορεί και πρέπει να αποκολληθεί από τις καταναγκαστικές ανταλλαγές και κανονισμούς που επιβάλουν τα κράτη. Η πραξεολογική μέθοδος της Αυστριακής σχολής οικονομικής σκέψης, είναι πολύ πιο χρήσιμο και έγκυρο εργαλείο, από τις ψευδο-επιστημονικές, μάταιες θετικιστικές μεθόδους των καθεστωτικών, κρατιστών οικονομολόγων.
Περισσότερα και λεπτομερέστερα για την υποκειμενική θεωρία της αξίας, μπορείτε να διαβάσετε εδώ: οριακή ωφέλεια υποκειμενική αξία και ανθρώπινη δράση. Για την πραξεολογική προσέγγιση των οικονομικών επιστημών, μπορείτε να διαβάσετε τον Ludwig von Mises. Ταξινομεί επαρκώς τα όρια της κοινωνικής επιστήμης και του επιστημολογικού θετικισμού.
Όσον αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνει για εμάς χωρίς την συγκατάθεση μας ο κεντρικός σχεδιασμός, χωρίς να ρισκάρει τίποτα, τότε πρέπει να διαβάσετε για τον εξαιρετικό επιστήμονα Nicolas Nassim Taleb
***
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
