Ludwig von Mises: Γίνεται να υπάρξει ένας «Τρίτος Δρόμος»;

Από
Ευθύμης Μαραμής
-
0
1657
Παρεμβατισμός

Το βασικό χαρακτηριστικό της κυβέρνησης είναι η επιβολή των διαταγμάτων της με τη βία, τη δολοφονία και τη φυλάκιση. Εκείνοι που ζητούν περισσότερη κυβερνητική παρέμβαση ζητούν τελικά περισσότερο καταναγκασμό και λιγότερη ελευθερία

του Ludwig von Mises
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής

Εισαγωγή

Η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής (οικονομία της αγοράς ή του καπιταλισμού) και η κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής (σοσιαλισμός ή κομμουνισμός ή «κεντρικός σχεδιασμός») μπορεί να διακριθεί εύκολα. Κάθε ένα από τα δύο αυτά συστήματα οικονομικής οργάνωσης της κοινωνίας είναι ανοικτό σε μια ακριβή και ξεκάθαρη περιγραφή και ορισμό. Δεν μπορούν ποτέ να συγχέονται μεταξύ τους. Δεν μπορούν να αναμειχθούν ή να συνδυαστούν. Καμία σταδιακή μετάβαση δεν οδηγεί από το ένα στο άλλο. Η αντιστροφή τους είναι αντιφατική. Όσον αφορά τους ίδιους τους συντελεστές, μπορεί να υπάρχει μόνο ιδιωτικός έλεγχος ή δημόσιος έλεγχος.

Σοσιαλισμός παράλληλα με καπιταλισμό

Εάν στο πλαίσιο ενός συστήματος κοινωνικής συνεργασίας μόνο ορισμένα μέσα παραγωγής υπόκεινται σε δημόσια ιδιοκτησία, ενώ τα υπόλοιπα ελέγχονται από ιδιώτες, αυτό δεν δημιουργεί ένα μικτό σύστημα που συνδυάζει τον σοσιαλισμό και την ιδιωτική ιδιοκτησία. Το σύστημα παραμένει μια κοινωνία της αγοράς, υπό την προϋπόθεση ότι ο κοινωνικοποιημένος τομέας δεν θα διαχωριστεί πλήρως από τον μη κοινωνικοποιημένο τομέα και θα οδηγήσει σε αυστηρή αυταρχική ύπαρξη. (Στην τελευταία αυτή περίπτωση υπάρχουν δύο συστήματα που συνυπάρχουν ανεξάρτητα παράλληλα – ένα καπιταλιστικό και ένα σοσιαλιστικό). Οι δημόσιες επιχειρήσεις, που λειτουργούν σε ένα σύστημα στο οποίο υπάρχουν ιδιωτικές επιχειρήσεις και μια αγορά, και οι σοσιαλιστικές χώρες, ανταλλάσσουν αγαθά και υπηρεσίες με μη σοσιαλιστικές χώρες, ενσωματώνονται σε ένα σύστημα οικονομίας της αγοράς. Υποβάλλονται στο δίκαιο της αγοράς και έχουν την ευκαιρία να καταφύγουν σε οικονομικούς υπολογισμούς.

Αν κάποιος εξετάσει την ιδέα να τοποθετηθεί δίπλα σε αυτά τα δύο συστήματα ή μεταξύ τους ένα τρίτο σύστημα ανθρώπινης συνεργασίας στο πλαίσιο του καταμερισμού της εργασίας, μπορεί πάντα να ξεκινήσει μόνο από την έννοια της οικονομίας της αγοράς, ποτέ από εκείνη του σοσιαλισμού. Η ιδέα του σοσιαλισμού με τον άκαμπτο μονισμό και τον κεντρισμό που δίνει την εξουσία επιλογής και δράσης σε μία αποκλειστική βούληση δεν θα επιτρέψει κανένα συμβιβασμό ή παραχώρηση. Αυτή η κατασκευή δεν μπορεί να προσαρμοστεί ή να τροποποιηθεί.

Υπάρχει τρίτος δρόμος;

Αλλά είναι διαφορετικό από το σχήμα της οικονομίας της αγοράς. Εδώ ο δυϊσμός της αγοράς και η δύναμη της κυβέρνησης του εξαναγκασμού και του καταναγκασμού υποδηλώνουν διάφορες ιδέες. Είναι πραγματικά βιαστικό ή σκόπιμο, ρωτάνε συχνά, να παραμείνει η κυβέρνηση εκτός της αγοράς; Δεν πρέπει να είναι καθήκον της κυβέρνησης να παρεμβαίνει και να διορθώνει τη λειτουργία της αγοράς; Είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστεί η εναλλακτική λύση του καπιταλισμού ή του σοσιαλισμού; Δεν υπάρχουν ακόμα άλλα υλοποιήσιμα συστήματα κοινωνικής οργάνωσης τα οποία δεν είναι ούτε κομμουνισμός αλλά ούτε καθαρή και ανεμπόδιστη οικονομία της αγοράς;

Έτσι, οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει μια ποικιλία τρίτων λύσεων, συστημάτων, τα οποία, όπως υποστηρίζεται, απέχουν τόσο πολύ από τον σοσιαλισμό, όπως και από τον καπιταλισμό. Οι συγγραφείς τους ισχυρίζονται ότι τα συστήματα αυτά είναι μη σοσιαλιστικά επειδή αποσκοπούν στη διατήρηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και ότι δεν είναι καπιταλιστικά επειδή εξαλείφουν τις «ελλείψεις» της οικονομίας της αγοράς.

Για μια επιστημονική αντιμετώπιση των σχετικών προβλημάτων, η οποία αναγκαστικά είναι ουδέτερη σε σχέση με όλες τις εκτιμήσεις αξίας και ως εκ τούτου δεν καταδικάζει οποιαδήποτε χαρακτηριστικά του καπιταλισμού ως ελαττωματικά, επιζήμια ή άδικα, αυτή η συναισθηματική σύσταση για παρεμβατισμό δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Ο στόχος των οικονομικών είναι να αναλύουν και να αναζητούν την αλήθεια. Δεν καλούνται να επαινέσουν ή να απορρίψουν οποιοδήποτε πρότυπο προκατασκευασμένων ισχυρισμών και προκαταλήψεων. Όσον αφορά τον παρεμβατισμό, υπάρχει μόνο ένα ερώτημα να απαντηθεί: Πώς λειτουργεί;

Παρεμβατισμός

Υπάρχουν δύο μοτίβα για την υλοποίηση του σοσιαλισμού.Το πρώτο μοτίβο (ας αποκαλούμε Λενινιστικό ή ρωσικό πρότυπο) είναι καθαρά γραφειοκρατικό. Όλα τα εργοστάσια, τα καταστήματα και οι φάρμες είναι τυπικά εθνικοποιημένες (verstaatlicht). Είναι τμήματα της κυβέρνησης που διαχειρίζονται δημόσιοι υπάλληλοι. Κάθε μονάδα του μηχανισμού παραγωγής βρίσκεται στην ίδια σχέση με την ανώτερη κεντρική οργάνωση, όπως και ένα ταχυδρομείο στο γραφείο του γενικού διευθυντή.

Ο μύθος του Ναζιστικού καπιταλισμού

Το δεύτερο μοτίβο (μπορεί να το ονομάσουμε το μοντέλο Hindenburg ή γερμανικό μοτίβο) διατηρεί την κατοχή των μέσων παραγωγής και διατηρεί επιφανειακά την παρουσία των συνήθων αγορών, των τιμών, των μισθών και των επιτοκίων. Δεν υπάρχουν όμως πλέον επιχειρηματίες, αλλά μόνο διαχειριστές καταστημάτων (Betriebsführer στην ορολογία της ναζιστικής νομοθεσίας). Αυτοί οι υπεύθυνοι των καταστημάτων είναι φαινομενικά καθοριστικοί για τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων που τους έχουν ανατεθεί. Αγοράζουν και πωλούν, μισθώνουν και απολύουν τους εργαζομένους και αμείβουν τις υπηρεσίες τους, χρεώνουν συμβόλαια και καταβάλλουν τόκους και αποσβέσεις χρεών. Όμως σε όλες τις δραστηριότητές τους υποχρεούνται να υπακούσουν άνευ όρων τις εντολές που εκδίδονται από το ανώτατο γραφείο διαχείρισης της παραγωγής της κυβέρνησης.

Αυτό το γραφείο (το Reichswirtschaftsministerium στη Ναζιστική Γερμανία) λέει στους διαχειριστές των καταστημάτων τι και πώς να παράγουν, σε ποιες τιμές και από ποιον να αγοράσουν, σε ποιες τιμές και σε ποιον να πουλήσουν. Αναθέτει σε κάθε εργαζόμενο τη δουλειά του και καθορίζει τους μισθούς του. Δηλώνει σε ποιους και υπό ποιους όρους οι καπιταλιστές πρέπει να αναθέτουν τα κεφάλαιά τους. Η ανταλλαγή της αγοράς είναι απλώς μια απάτη. Όλοι οι μισθοί, οι τιμές και τα επιτόκια καθορίζονται από την κυβέρνηση. είναι μισθοί, τιμές και επιτόκια κατ’ επίφαση και μόνο. Στην πραγματικότητα είναι απλώς ποσοτικοί όροι στις εντολές της κυβέρνησης που καθορίζουν την εργασία, το εισόδημα, την κατανάλωση και το βιοτικό επίπεδο κάθε πολίτη.

Η κυβέρνηση κατευθύνει όλες τις δραστηριότητες παραγωγής. Οι διαχειριστές των καταστημάτων υπόκεινται στην κυβέρνηση, όχι στη ζήτηση των καταναλωτών και στη διάρθρωση των τιμών της αγοράς. Αυτός είναι ο σοσιαλισμός υπό την ενδυμασία της ορολογίας του καπιταλισμού. Ορισμένες ετικέτες της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας της αγοράς διατηρούνται, αλλά σημαίνουν κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που εννοούν στην οικονομία της αγοράς.

Η διαφορά σοσιαλισμού και παρεμβατισμού

Είναι απαραίτητο να επισημάνουμε αυτό το γεγονός προκειμένου να αποφευχθεί μια σύγχυση του σοσιαλισμού και του παρεμβατισμού. Το σύστημα παρεμβατισμού ή της παρεμπόδισης της οικονομίας της αγοράς διαφέρει από το γερμανικό πρότυπο του σοσιαλισμού από το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι μια οικονομία της αγοράς. Η αρχή παρεμβαίνει στη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς, αλλά δεν θέλει να εξαλείψει συνολικά την αγορά. Επιθυμεί να αναπτυχθεί η παραγωγή και η κατανάλωση σε γραμμές διαφορετικές από εκείνες που προβλέπονται από μια ανεμπόδιστη αγορά και θέλει να επιτύχει το στόχο της εισάγοντας στη λειτουργία της αγοράς εντολές και απαγορεύσεις για τις οποίες η αστυνομική εξουσία και ο μηχανισμός βίαιου καταναγκασμού και εξαναγκασμού είναι έτοιμοι.

Αλλά αυτές είναι μεμονωμένες πράξεις παρέμβασης. Δεν είναι ο στόχος της κυβέρνησης να τις συνδυάσει σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα το οποίο καθορίζει όλες τις τιμές, τους μισθούς και τα επιτόκια και θέτοντας έτσι τον έλεγχο της παραγωγής και της κατανάλωσης στα χέρια των αρχών.

Το σύστημα της παρακωλυμένης οικονομίας της αγοράς ή του παρεμβατισμού αποσκοπεί στη διατήρηση του δυϊσμού των ξεχωριστών τομέων των κυβερνητικών δραστηριοτήτων αφενός και της οικονομικής ελευθερίας υπό το σύστημα της αγοράς αφετέρου. Αυτό που το χαρακτηρίζει είναι το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν περιορίζει τις δραστηριότητές της στη διατήρηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής και στην προστασία της από βίαιες καταπατήσεις. Η κυβέρνηση παρεμβαίνει στη λειτουργία των επιχειρήσεων μέσω εντολών και απαγορεύσεων.

Κλείνοντας

Ο παρεμβατισμός είναι ένα διάταγμα που εκδίδεται, άμεσα ή έμμεσα, από την αρχή που είναι υπεύθυνη για τη διοικητική οργάνωση του εξαναγκασμού και καταναγκασμού, η οποία αναγκάζει τους επιχειρηματίες και τους καπιταλιστές να χρησιμοποιήσουν μερικούς από τους συντελεστές παραγωγής με τρόπο διαφορετικό από αυτόν με τον οποίο θα είχαν πράξει, αν υπάκουαν μόνο στις υπαγορεύσεις της αγοράς. Ένα τέτοιο διάταγμα μπορεί να είναι είτε μια εντολή να γίνει κάτι είτε μια εντολή να μην γίνει κάτι.

Δεν απαιτείται να εκδίδεται το διάταγμα απευθείας από την καθιερωμένη και γενικά αναγνωρισμένη αρχή. Μπορεί να συμβεί ότι μερικοί άλλοι οργανισμοί αναθέτουν στον εαυτό τους την εξουσία να εκδίδουν τέτοιες διαταγές ή απαγορεύσεις και να τις επιβάλλουν με τον δικό τους βίαιο εξαναγκασμό και καταπίεση. Εάν η αναγνωρισμένη κυβέρνηση ανεχθεί τέτοιες διαδικασίες ή και τις στηρίξει με την απασχόληση της κυβερνητικής αστυνομίας, τότε είναι σαν να είχε ενεργήσει η ίδια η κυβέρνηση. Αν η κυβέρνηση αντιταχθεί στη βίαιη δράση άλλων οργανισμών, αλλά δεν καταφέρνει να την καταστείλει με τις δικές της ένοπλες δυνάμεις, παρόλο που θα ήθελε να την καταστείλει, προκύπτει χάος.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η κυβερνητική παρέμβαση σημαίνει πάντα είτε βίαιη καταστολή είτε απειλή τέτοιας καταστολής. Η κυβέρνηση είναι στην έσχατη λύση η χρήση ένοπλων ανδρών, αστυνομικών, χωροφυλάκων, στρατιωτών, φρουρών φυλακών και δημίων. Το βασικό χαρακτηριστικό της κυβέρνησης είναι η επιβολή των διαταγμάτων της με τη βία, τη δολοφονία και τη φυλάκιση. Εκείνοι που ζητούν περισσότερη κυβερνητική παρέμβαση ζητούν τελικά περισσότερο καταναγκασμό και λιγότερη ελευθερία.

***

Απόσπασμα από το Human Action (1949) μέρος 6ο, κεφάλαιο 23

Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.





Διαβάστε περισσότερα:

 

 

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ