Η Τουρκία θα χρειαστεί ένα τεράστιο πρόγραμμα προσαρμογής και ένα αξιόπιστο άνοιγμα των θεσμών και των αγορών της για την προσέλκυση κεφαλαίων και την αποκατάσταση της ανάπτυξης
του Daniel Lacalle
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής
Εισαγωγή
Η κατάρρευση της τουρκικής λίρας δεν θα έπρεπε να είχε εκπλήξει κανέναν. Ωστόσο, σε αυτήν την αγορά που δικαιολογεί τις φούσκες, το έκανε. Πρώτα απ’ όλα, η πτώση της λίρας συνεχίζεται εδώ και αρκετό καιρό και δεν έχει καμία σχέση με τη δύναμη του δολαρίου το 2018
Τουρκία, μία ακόμη μονεταριστική αποτυχία
Είναι ακόμη μια ένδειξη για το ατύχημα που προκαλούν οι μονεταριστές στις οικονομίες. Εκείνοι που λένε ότι «μια χώρα με νομισματική κυριαρχία μπορεί να εκδώσει όλο το νόμισμα που θέλει χωρίς κίνδυνο χρεοκοπίας» αποδεικνύονται λάθος για άλλη μια φορά. Όπως στην Αργεντινή, τη Βραζιλία, το Ιράν, τη Βενεζουέλα, η νομισματική κυριαρχία δεν σημαίνει τίποτα χωρίς ισχυρά βασικά στοιχεία για την υποστήριξη του νομίσματος. Η Τουρκία έκανε όλες τις ενέργειες που οι λάτρεις της MMT επικροτούν. Η κυβέρνηση του Ερντογάν άρπαξε τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας και αποφάσισε να τυπώσει χρήμα και να διατηρήσει εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια για να «ενισχύσει την οικονομία» χωρίς κανένα μέτρο ή έλεγχο.
Η προσφορά χρήματος της Τουρκίας τριπλασιάστηκε σε επτά χρόνια και τα επιτόκια μειώθηκαν μαζικά στο 4,5%.
Ωστόσο, η υποτίμηση της λίρας ήταν κάτι που όχι απλά έγινε ανεκτό από την κυβέρνηση, αλλά ενθαρρύνθηκε. Οι διανομές φρεσκοτυπωμένων λιρών στους συνταξιούχους, προκειμένου να αυξηθούν οι ψήφοι για την σημερινή κυβέρνηση, οι επιδοτήσεις σε ραγδαία υποτιμημένη λίρα αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 20% (γεωργία, καύσιμα, τουριστική βιομηχανία) καθώς η κυβέρνηση προσπάθησε να αντισταθμίσει την απώλεια τουριστικών εσόδων λόγω ανησυχιών σχετικά με την ασφάλεια με επιδοτήσεις και επιχορηγήσεις.
Υποτίμηση λίρας και αύξηση χρέους
Η απώλεια των συναλλαγματικών αποθεμάτων ακολούθησε, αλλά η κυβέρνηση κατέληξε στην προώθηση του υπερβολικού χρέους και του δανεισμού. Τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξήθηκαν και η ραγδαία υποτίμηση της λίρας οδήγησε σε αύξηση των τιμών των δανείων σε δολάρια ΗΠΑ.
Αυτό είναι το τυπικό ελάττωμα των μονεταριστών, πιστεύουν ότι η νομισματική κυριαρχία προστατεύει τη χώρα από εξωτερικούς κλυδωνισμούς και τα δάνεια σε ξένα νομίσματα αυξάνονται, επειδή κανείς δεν θέλει να δανείσει σε ένα σταθερά υποτιμημένο νόμισμα σε προσιτές τιμές. Στη συνέχεια, η κεντρική τράπεζα αυξάνει τα επιτόκια, αλλά η νομισματική τρύπα εξακολουθεί να μεγεθύνεται, καθώς η προσφορά χρήματος καλπάζει ασταμάτητη για να πληρώσει τις επιδοτήσεις σε τοπικό νόμισμα.
Το ρίσκο αυξάνεται για όλη την Ευρώπη
Από τη μία πλευρά, η έκθεση των τραπεζών της ευρωζώνης όπως η BBVA, η BNP, η Unicredit στην Τουρκία είναι πολύ σημαντική. Μεταξύ 15% και 20% όλων των περιουσιακών τους στοιχείων.
Από την άλλη πλευρά, η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι εμφανής. Τα δάνεια της Τουρκίας σε δολάρια ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του ΑΕΠ, σύμφωνα με την Washington Post, αλλά τα δάνεια σε ευρώ θα μπορούσαν να φθάσουν το 20%. Οι δανειστές και οι κυβερνήσεις της Τουρκίας έβαλαν το ίδιο λανθασμένο στοίχημα όπως με την Αργεντινή ή τη Βραζιλία, στοιχηματίζοντας σε ένα σταθερά αποδυναμωμένο δολάριο ΗΠΑ και στο ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν θα αυξήσει τα επιτόκια όπως ανακοινώθηκε. Ήταν – προφανώς λάθος. Αλλά αυτό το λανθασμένο στοίχημα προσθέτει μόνο στις ήδη υπάρχουσες νομισματικές και δημοσιονομικές ανισορροπίες.
Η προσφορά χρήματος συνεχίζει να αυξάνεται με σχεδόν διψήφιους ρυθμούς, οι δαπάνες της κυβέρνησης υπερβαίνουν τα μειωμένα αποθέματα και η φυγή κεφαλαίων αρχίζει να είναι εμφανής, καθώς οι αποταμιευτές και οι επενδυτές φοβούνται ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν προτιμά να επιλέξει τον έλεγχο κεφαλαίων, από την αποκατάσταση της οικονομικής αξιοπιστίας με πολιτικές υγιούς χρήματος.
Η αύξηση των επιτοκίων δεν αποτελεί λύση από μόνη της
Όπως και πριν από την Αργεντινή, η αύξηση των επιτοκίων όταν είναι πολύ αργά δεν ηρεμεί την αγορά όταν ο κίνδυνος είναι έλεγχοι κεφαλαίου και τραπεζικοί πανικοί. Η αύξηση των επιτοκίων στο 18% δεν ενθαρρύνει κανέναν στην Τουρκία να κρατήσει χρήματα στην τράπεζα, όταν ο κίνδυνος είναι να χάσει όλα τα χρήματα του. Τα επιτόκια αυξήθηκαν από 8 σε 17,5% και η κρίση επιδεινώθηκε. Δεν θα σταματήσει λόγω ελαφρώς υψηλότερων επιτοκίων.
Επειδή το πρόβλημα της Τουρκίας είναι νομισματικό και δημοσιονομικό, η χώρα θα χρειαστεί ένα τεράστιο πρόγραμμα προσαρμογής και ένα αξιόπιστο άνοιγμα των θεσμών και των αγορών της για την προσέλκυση κεφαλαίων και την αποκατάσταση της ανάπτυξης. Δυστυχώς, η διαδρομή φαίνεται να είναι περισσότερος κυβερνητικός έλεγχος των θεσμών, λιγότερη ασφάλεια των επενδύσεων και εμβάθυνση της κρίσης ρίχνοντας την ευθύνη στον ανύπαρκτο εξωτερικό εχθρό.
Θα έπρεπε να διασώσει η Ευρώπη την Τουρκία;
Για την Ευρώπη, αυτή είναι η εναλλακτική λύση του διαβόλου. Η διάσωση της Τουρκίας θα δώσει περαιτέρω έλεγχο στον Ερντογάν και θα αυξήσει τις ανισορροπίες της οικονομίας επιβάλλοντας ταυτόχρονα υψηλότερους περιορισμούς στην ελευθερία.
Η μη-διάσωση της Τουρκίας, από την άλλη πλευρά, θα προκαλούσε μια πολύ μεγαλύτερη κρίση από αυτήν της Ελλάδας. Επειδή πάρα πολλά κεφάλαια της ευρωζώνης και οι επενδύσεις των τραπεζών έχουν στραφεί προς την Τουρκία ως ένας τρόπος να αποκτήσουν πρόσβαση σε κάποια αύξηση και πληθωρισμό. Αυτό που κατάφεραν ήταν ο κίνδυνος ελέγχου κεφαλαίων και η υποτίμηση του νομίσματος.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη θα είναι να προσπαθήσει να καλύψει αυτό το χάος με κάποια βοήθεια σε αντάλλαγμα για τη στήριξη των προσφύγων και των συνόρων. Επειδή αυτό που είναι ήδη ένας σχετικός κίνδυνος, αλλά υπό έλεγχο, πιθανό είναι να μεγιστοποιηθεί σε μη διαχειρίσιμες διαστάσεις.
***
-
Δημοσιευμένο αρχικά στην ιστοσελίδα του Daniel Lacalle με τίτλο Turkey Could Create A Larger Crisis Than Greece
