Ο κυβερνητικός έλεγχος ενός μέρους των τιμών οδηγεί μόνο σε μια κατάσταση πραγμάτων που – χωρίς καμία εξαίρεση – θεωρεί ο καθένας ως παράλογη και αντίθετη προς το σκοπό για τον οποίο ο έλεγχος εφαρμόστηκε εξ αρχής. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμά της είναι το χάος και η κοινωνική αναταραχή.
(Ο Ludwig von Mises μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1940, μια εποχή οικονομικού σχεδιασμού κατά τη διάρκεια του πολέμου, κατά την οποία σχεδιάστηκε η παραγωγή, οι τιμές και οι μισθοί ελέγχονταν και η διανομή κυριαρχούσε στην αγορά καταναλωτικών αγαθών. Τα κείμενά του κατά της παρέμβασης έγιναν έτσι εξαιρετικά σημαντικά, ιδίως κατά τη δημόσια συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον και σε ποιο βαθμό οι έλεγχοι αυτοί πρέπει να μειωθούν μετά τον πόλεμο. Αυτό το άρθρο εμφανίστηκε στο Commercial and Financial Chronicle, στις 20 Δεκεμβρίου 1945, και αργότερα εκτυπώθηκε στο Planning For Freedom)
του Ludwig von Mises
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής
Εισαγωγή
Στον σοσιαλισμό η παραγωγή κατευθύνεται εξ ολοκλήρου από τις εντολές του κεντρικού συμβουλίου διαχείρισης της παραγωγής. Το σύνολο του έθνους είναι ένας «βιομηχανικός στρατός» (όρος που χρησιμοποιείται από τον Καρλ Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο) και κάθε πολίτης είναι υποχρεωμένος να υπακούσει στις εντολές του ανώτερου του. Όλοι πρέπει να συνεισφέρουν το μερίδιό τους στην εκτέλεση του συνολικού σχεδίου που εγκρίθηκε από την κυβέρνηση.
Η κυριαρχία των καταναλωτών κατευθύνει την αγορά
Στην ελεύθερη οικονομία κανένας τσάρος δεν λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν. Ο καθένας σχεδιάζει και ενεργεί για τον εαυτό του. Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων των διαφόρων ατόμων και η ένταξή τους σε ένα αρμονικό σύστημα για την παροχή στους καταναλωτές των αγαθών και υπηρεσιών που ζητούν, οφείλεται στη διαδικασία της αγοράς και στη διάρθρωση των τιμών που παράγει.
Η αγορά κατευθύνει την καπιταλιστική οικονομία. Κατευθύνει τις δραστηριότητες κάθε ατόμου σε εκείνες τις δράσεις με τις οποίες εξυπηρετούνται καλύτερα οι επιθυμίες των συνανθρώπων μας. Μόνο η αγορά θέτει ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και την ελευθερία των επιχειρήσεων σε τάξη και του παρέχει νόημα και περιεχόμενο.
Δεν υπάρχει τίποτα μυστήριο στη λειτουργία της αγοράς
Δεν υπάρχει τίποτα αυτόματο ή μυστήριο στη λειτουργία της αγοράς. Οι μόνες δυνάμεις που καθορίζουν τη διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση της αγοράς, είναι οι εκτιμήσεις περί αξίας των διαφόρων ατόμων και οι ενέργειές τους, όπως καθοδηγούνται από αυτές τις εκτιμήσεις. Ο απώτερος παράγοντας στην αγορά είναι η προσπάθεια κάθε ατόμου να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η κυριαρχίας στην αγορά ισοδυναμεί με την κυριαρχία των καταναλωτών. Με τις αγορές τους και με την αποχή τους από την αγορά, οι καταναλωτές καθορίζουν, όχι μόνο τη διάρθρωση των τιμών, αλλά τουλάχιστον και τι πρέπει να παράγεται και σε ποια ποσότητα και ποιότητα και από ποιον. Καθορίζουν τα κέρδη ή τις ζημίες κάθε επιχειρηματία και επομένως ποιος πρέπει να είναι κύριος του κεφαλαίου του και να διαχειρίζεται τα μέσα παραγωγής. Κάνουν τους φτωχούς ανθρώπους πλούσιους και πλούσιους φτωχούς.
Το σύστημα κέρδους είναι ουσιαστικά η παραγωγή αγαθών προς χρήση, καθώς τα κέρδη μπορούν να κερδηθούν μόνο με επιτυχία στην παροχή των καλύτερων και φθηνότερων προϊόντων στους καταναλωτές.
Οι συνέπειες του κρατικού παρεμβατισμού
Από αυτό γίνεται σαφές τι σημαίνει όταν η κυβέρνηση παρεμβαίνει στη δομή των τιμών της αγοράς. Αποτρέπει την παραγωγή από τις διεξόδους στις οποίες οι καταναλωτές θέλουν να την κατευθύνουν. Σε μια αγορά που δεν χειραγωγείται από κρατικές παρεμβάσεις, επικρατεί η τάση να επεκτείνεται η παραγωγή κάθε αγαθού σε σημείο που μία περεταίρω επέκταση παραγωγής δε θα αποφέρει κέρδος, επειδή η επιτεύξιμη τιμή δεν θα υπερβαίνει το κόστος. Εάν το κράτος καθορίσει μια ανώτατη τιμή για ορισμένα προϊόντα κάτω από το επίπεδο που η αμερόληπτη αγορά θα είχε καθορίσει γι ‘αυτά και καταστήσει παράνομη την πώληση στην πιθανή τιμή αγοράς, η παραγωγή συνεπάγεται ζημία για τους οριακούς παραγωγούς. Οι παραγωγοί με το υψηλότερο κόστος εξέρχονται από την βιομηχανία και αφιερώνουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής τους στην παραγωγή άλλων βασικών προϊόντων που δεν επηρεάζονται από ανώτατα όρια τιμών.
Η παρέμβαση της κυβέρνησης στην τιμή ενός εμπορεύματος περιορίζει την προσφορά για κατανάλωση. Αυτό το αποτέλεσμα είναι αντίθετο με τις προθέσεις που είχαν όσοι πρότειναν το ανώτατο όριο των τιμών. Η κυβέρνηση ήθελε να διευκολύνει τους ανθρώπους να αποκτήσουν το σχετικό αγαθό. Ωστόσο, η παρέμβασή της οδηγεί σε συρρίκνωση της προσφοράς που παράγεται και προσφέρεται προς πώληση.
Ο έλεγχος τιμών πετυχαίνει τα αντίθετα από αυτά που υπόσχεται
Εάν αυτή η δυσάρεστη εμπειρία δεν διδάξει στις αρχές ότι ο έλεγχος των τιμών είναι μάταιος και ότι η καλύτερη πολιτική θα ήταν να απέχουν από κάθε προσπάθεια ελέγχου των τιμών, θα είναι απαραίτητο να προστεθεί στο πρώτο μέτρο που περιόριζε απλά την τιμή ενός ή περισσότερων καταναλωτικών αγαθών, και περαιτέρω μέτρα. Θα γίνει αναγκαίο να καθοριστούν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής που απαιτούνται για την παραγωγή των σχετικών καταναλωτικών αγαθών. Στη συνέχεια, η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται σε ένα πιο απομακρυσμένο επίπεδο. Η προσφορά εκείνων των παραγωγικών παραγόντων, των οποίων οι τιμές έχουν ελεγχθεί, θα συρρικνωθεί. Και πάλι η κυβέρνηση πρέπει να επεκτείνει τη σφαίρα επιβολής των ανώτατων τιμών της. Πρέπει να καθορίζει τις τιμές των δευτερευόντων συντελεστών παραγωγής που απαιτούνται για την παραγωγή των πρωτογενών αυτών παραγόντων.
Ο «τρίτος δρόμος» οδηγεί στον σοσιαλισμό
Επομένως, η κυβέρνηση πρέπει να πάει μακρύτερα και μακρύτερα. Πρέπει να καθορίζει τις τιμές όλων των καταναλωτικών αγαθών και όλων των παραγόντων παραγωγής, τόσο των υλικών παραγόντων όσο και της εργασίας, και πρέπει να υποχρεώνει κάθε επιχειρηματία και κάθε εργαζόμενο να συνεχίσει την παραγωγή σε αυτές τις τιμές και μισθούς. Κανένας κλάδος παραγωγής δεν πρέπει να παραλείπεται από αυτόν τον γενικό καθορισμό των τιμών και των μισθών και αυτή από τη γενική εντολή να συνεχιστεί η παραγωγή. Εάν κάποια τμήματα αφεθούν ελεύθερα, το αποτέλεσμα θα είναι η μετατόπιση του κεφαλαίου και της εργασίας προς αυτά και η αντίστοιχη πτώση της προσφοράς των αγαθών των οποίων οι τιμές έχουν καθοριστεί από την κυβέρνηση. Ωστόσο, ακριβώς αυτά τα αγαθά είναι που θεωρεί η κυβέρνηση ως ιδιαίτερα σημαντικά για την ικανοποίηση των αναγκών των μαζών.
Αλλά όταν επιτυγχάνεται μια τέτοια κατάσταση ελέγχου των επιχειρήσεων, η οικονομία της αγοράς έχει αντικατασταθεί από ένα σύστημα συγκεντρωτικού σχεδιασμού, από τον σοσιαλισμό. Δεν είναι πλέον οι καταναλωτές, αλλά η κυβέρνηση που αποφασίζει τι πρέπει να παραχθεί και σε ποια ποσότητα και ποιότητα. Οι επιχειρηματίες δεν είναι πλέον επιχειρηματίες. Έχουν μειωθεί στο καθεστώς των διαχειριστών καταστημάτων – ή της Betriebsführer, όπως δήλωσαν οι Ναζί – και είναι υποχρεωμένοι να υπακούσουν στις εντολές που εκδίδει το κεντρικό διοικητικό συμβούλιο διαχείρισης της παραγωγής. Οι εργαζόμενοι είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται στα εργοστάσια στα οποία τους έχουν αναθέσει οι αρχές. Οι μισθοί τους καθορίζονται με αυταρχικά διατάγματα. Η κυβέρνηση είναι υπέρτατη. Καθορίζει το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο κάθε πολίτη. Είναι ολοκληρωτική.
Κλείνοντας
Ο έλεγχος των τιμών είναι αντίθετος προς τον σκοπό του, εάν περιορίζεται σε ορισμένα προϊόντα μόνο. Δεν μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά σε μια οικονομία της αγοράς. Οι προσπάθειες για να λειτουργήσει πρέπει να διευρύνουν τη σφαίρα των εμπορευμάτων υπό τον έλεγχο των τιμών έως ότου οι τιμές όλων των προϊόντων και υπηρεσιών ρυθμίζονται με αυταρχικό διάταγμα και η αγορά παύει να λειτουργεί.
Κάθε παραγωγή μπορεί να κατευθύνεται από τις τιμές που καθορίζονται στην αγορά από την αγορά ή την αποχή από την αγορά από το κοινό. Ή μπορεί να διοικείται από τα γραφεία της κυβέρνησης. Δεν υπάρχει τρίτη διαθέσιμη λύση. Ο κυβερνητικός έλεγχος ενός μέρους των τιμών οδηγεί μόνο σε μια κατάσταση πραγμάτων που – χωρίς καμία εξαίρεση – θεωρεί ο καθένας ως παράλογη και αντίθετη προς το σκοπό για τον οποίο ο έλεγχος εφαρμόστηκε εξ αρχής. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμά της είναι το χάος και η κοινωνική αναταραχή.
***
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Διαβάστε περισσότερα:
- Η κυριαρχία των καταναλωτών: Στο μυαλό του Ludwig von Mises
- Von Mises: Η φορολογία ως μέσο καταστροφής της καπιταλιστικής οικονομίας
- Ludwig von Mises: Πληθωρισμός, πολιτική και τιμές αγαθών
- Ludwig von Mises: Μαρξισμός και ταξική πάλη – Από την παράνοια στην καταστροφή
- Von Mises: Πόσο θετικισμό «σηκώνουν» οι κοινωνικές επιστήμες;
- Ludwig von Mises: Ο αποταμιευτής ως ψηφοφόρος
- Von Mises και Keynes. Ένα μάθημα από τα παλιά για την Ελληνική οικονομική συμφορά.
- Ludwig von Mises: Κολεκτιβισμός, η λατρεία του θανάτου
