Ludwig von Mises: Ο Σοσιαλισμός είναι ένα δόγμα της αριστοκρατίας

Από
Ευθύμης Μαραμής
-
0
1821
Σοσιαλισμός

Στη ρίζα του γενεαλογικού δένδρου του σύγχρονου σοσιαλισμού συναντάμε το όνομα του κατεστραμμένου απογόνου μιας από τις πιο διακεκριμένες αριστοκρατικές οικογένειες της βασιλικής Γαλλίας. Σχεδόν όλοι οι πατέρες του σοσιαλισμού ήταν μέλη της ανώτερης μεσαίας τάξης ή επαγγελμάτων

του Ludwig von Mises
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής

Εισαγωγή

Μεταξύ των άπειρων παραπλανητικών δηλώσεων και των πραγματικών σφαλμάτων που σχηματίζουν τη δομή της φιλοσοφίας του Μαρξισμού, υπάρχουν δύο που είναι ιδιαιτέρως απαράδεκτα. Ο Μαρξ ισχυρίζεται ότι ο καπιταλισμός προκαλεί αυξανόμενη εξασθένιση των μαζών και με στόμφο διατείνεται ότι οι προλετάριοι είναι διανοητικά και ηθικά ανώτεροι από τη στενόμυαλη, διεφθαρμένη και εγωιστική αστική τάξη. Δεν αξίζει τον κόπο να χάνουμε χρόνο με μια κατάρριψη αυτών των μύθων.

Μείωση των ανισοτήτων στα επίπεδα διαβίωσης

Οι υπερασπιστές μιας επιστροφής σε ολιγαρχική κυβέρνηση βλέπουν τα πράγματα από μια εντελώς διαφορετική οπτική γωνία. Είναι γεγονός, λένε, ότι ο καπιταλισμός παρείχε ένα κέρας αφθονίας για τις μάζες, οι οποίες δεν ξέρουν γιατί γίνονται πιο ευημερούσες από μέρα σε μέρα. Οι προλετάριοι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εμποδίσουν ή να επιβραδύνουν το ρυθμό των τεχνικών καινοτομιών – έχουν καταστρέψει ακόμη και τις μηχανές που έχουν επινοηθεί πρόσφατα. Τα σωματεία τους εξακολουθούν να αντιτίθενται σε κάθε βελτίωση των μεθόδων παραγωγής. Οι επιχειρηματίες και οι καπιταλιστές έπρεπε να ωθήσουν τις διστακτικές και απροκάλυπτες μάζες προς ένα σύστημα παραγωγής που καθιστά τη ζωή τους πιο άνετη.

Μέσα σε μια ανεμπόδιστη κοινωνία της αγοράς, αυτοί οι υποστηρικτές της αριστοκρατίας συνεχίζουν να λένε ότι υπάρχει επικρατούσα τάση προς την ελάττωση της ανισότητας των εισοδημάτων. Ενώ ο μέσος πολίτης γίνεται πλουσιότερος, οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες σπάνια αποκτούν πλούτο που τους ανεβάζει πολύ πάνω από το μέσο επίπεδο. Υπάρχει μόνο μια μικρή ομάδα υψηλών εισοδημάτων και η συνολική κατανάλωση αυτής της ομάδας είναι πολύ ασήμαντη για να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην αγορά. Τα μέλη της ανώτερης μεσαίας τάξης απολαμβάνουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από ό,τι οι μάζες, αλλά οι απαιτήσεις τους είναι επίσης ασήμαντες στην αγορά. Ζουν πιο άνετα από την πλειοψηφία των συμπολιτών τους, αλλά δεν είναι αρκετά πλούσιοι, ώστε να μπορούν να πληρώσουν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής. Τα φορέματά τους είναι ακριβότερα από αυτά των κατώτερων στρωμάτων, αλλά έχουν τα ίδια σχέδια και προσαρμόζονται στις ίδιες τάσεις. Τα μπάνια και τα αυτοκίνητά τους είναι πιο κομψά, αλλά η υπηρεσία που παρέχουν είναι ουσιαστικά η ίδια. Οι παλιές αποκλίσεις στη διαβίωση έχουν συρρικνωθεί στις διαφορές που είναι ως επί το πλείστον θέμα διακοσμήσεως. Η ιδιωτική ζωή ενός σύγχρονου επιχειρηματία ή στελέχους διαφέρει πολύ λιγότερο από εκείνη των υπαλλήλων του, από ό,τι πριν από αιώνες, η ζωή ενός φεουδάρχη ιδιοκτήτη διέφερε από εκείνη των δουλοπάροικων.

Οι μάζες είναι κοντόφθαλμες;

Είναι, στα μάτια αυτών των κριτικών υπέρ της αριστοκρατίας, μια επαίσχυντη συνέπεια αυτής της τάσης προς την εξισορρόπηση και την άνοδο των μαζικών προτύπων διαβίωσης που οι μάζες συμμετέχουν πιο ενεργά στις ψυχικές και πολιτικές δραστηριότητες του έθνους. Δεν θέτουν μόνο καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά πρότυπα. Είναι υπέρτατες και στην πολιτική. Τώρα έχουν την άνεση και τον ελεύθερο χρόνο για να διαδραματίσουν αποφασιστικό ρόλο στα κοινά θέματα. Αλλά είναι πολύ στενόμυαλες για να κατανοήσουν την ουσία των υγειών πολιτικών. Εκτιμούν όλα τα οικονομικά προβλήματα από την άποψη της δικής τους θέσης στη διαδικασία παραγωγής. Για αυτές, οι επιχειρηματίες και οι καπιταλιστές, και μάλιστα τα περισσότερα από τα στελέχη, είναι απλά αδρανείς άνθρωποι των οποίων οι υπηρεσίες θα μπορούσαν εύκολα να παρασχεθούν από «όποιον μπορεί να διαβάσει και να γράψει».1 Οι μάζες είναι γεμάτες φθόνο και δυσαρέσκεια. Θέλουν να απαλλοτριώσουν τους καπιταλιστές και τους επιχειρηματίες των οποίων το λάθος είναι ότι τους εξυπηρετούσαν πάρα πολύ καλά. Είναι απολύτως ακατάλληλες για να αντιληφθούν τις μετέπειτα συνέπειες των μέτρων που υποστηρίζουν.

Ως εκ τούτου, έχουν την τάση να καταστρέφουν τις πηγές από τις οποίες πηγάζει η ευημερία τους. Η πολιτική των δημοκρατιών είναι αυτοκτονική. Οι ταραγμένοι όχλοι απαιτούν πράξεις που είναι αντίθετες προς το συμφέρον της κοινωνίας και του καλύτερου ενδιαφέροντός τους. Ξαναβάζουν στο Κοινοβούλιο διεφθαρμένους δημαγωγούς, τυχοδιώκτες και τσαρλατάνους που επαινούν τα φάρμακα με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και τις ανόητες θεραπείες. Η δημοκρατία έχει οδηγήσει σε άνοδο των εγχώριων βαρβάρων ενάντια στη λογική, τις ορθές πολιτικές και τον πολιτισμό. Οι μάζες έχουν εδραιώσει σταθερά τους δικτάτορες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Μπορεί να πετύχουν πολύ σύντομα και στην Αμερική. Το μεγάλο πείραμα του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας έχει αποδειχθεί αυτοκαταστροφικό. Έχει επιφέρει τη χειρότερη από όλες τις τυραννίες.

Όχι για χάρη της ελίτ αλλά για τη σωτηρία του πολιτισμού και προς όφελος των μαζών απαιτείται μια ριζική μεταρρύθμιση. Τα εισοδήματα των προλετάριων, λένε οι υποστηρικτές μιας αριστοκρατικής επανάστασης, πρέπει να μειωθούν. H δουλειά τους πρέπει να γίνει πιο σκληρή και πιο κουραστική. Ο εργάτης πρέπει να είναι τόσο κουρασμένος μετά την εκπλήρωση του καθημερινού του καθήκοντος, ώστε να μην μπορεί να βρει αναψυχή για επικίνδυνες σκέψεις και δραστηριότητες. Πρέπει να στερηθεί το franchise αυτό. Όλες οι πολιτικές δυνάμεις πρέπει να ανήκουν στις ανώτερες τάξεις. Τότε ο λαός θα γίνει αβλαβής. Θα είναι δουλοπάροικοι, αλλά ως δουλοπάροικοι ευχαριστημένοι, ευγνώμονες και υποτακτικοί. Αυτό που χρειάζονται οι μάζες είναι να κρατηθούν υπό αυστηρό έλεγχο. Αν παραμείνουν ελεύθερες, θα πέσουν εύκολο θήραμα στις δικτατορικές επιδιώξεις κακοποιών. Σώστε τους εγκαθιστώντας εγκαίρως την ολιγαρχική πατρική κυριαρχία των άριστων, της ελίτ, της αριστοκρατίας.

Αυτές είναι οι ιδέες που πολλοί από τους συγχρόνους μας έχουν προέλθει από τα γραπτά των Burke, Dostoievsky, Nietzsche, Pareto, και Michels, και από την ιστορική εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών. Έχετε την επιλογή, λένε, ανάμεσα στην τυραννία των εγκληματιών και στην καλοσύνη των σοφών βασιλιάδων και αριστοκρατών. Δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία ένα διαρκές δημοκρατικό σύστημα. Οι αρχαίες και μεσαιωνικές δημοκρατίες δεν ήταν γνήσιες δημοκρατίες. Οι μάζες – δούλοι και μέτοικοι – δεν συμμετείχαν ποτέ στην κυβέρνηση. Εν πάση περιπτώσει, αυτές οι δημοκρατίες κατέληξαν επίσης σε δημαγωγία και αποσύνθεση. Αν η διακυβέρνηση του Μεγάλου Ιεροεξεταστή είναι αναπόφευκτη, ας είναι καλύτερα Ρωμαίος καρδινάλιος, πρίγκιπας Βορβόνος ή Βρετανός άρχοντας παρά ένας σαδιστής τυχοδιώκτης χαμηλής ανατροφής.

Αριστοκρατία και σοσιαλισμός

Το κύριο μειονέκτημα αυτής της συλλογιστικής είναι ότι υπερβάλλει σε μεγάλο βαθμό ως προς τον ρόλο που διαδραματίζουν τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας στην εξέλιξη προς τις επιζήμιες σημερινές πολιτικές. Είναι παράδοξο να υποθέτουμε ότι οι μάζες που περιγράφουν οι φίλοι της ολιγαρχίας ως άξεστες θα έπρεπε να μπορούν κατακτήσουν τις ανώτερες τάξεις, την ελίτ των επιχειρηματιών, των καπιταλιστών και των διανοουμένων, και να τους επιβάλουν τη δική τους νοοτροπία.

Ποιος είναι υπεύθυνος για τα αξιοθρήνητα γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών; Μήπως οι κατώτερες τάξεις, οι προλετάριοι, εξέλιξαν τα νέα δόγματα; Καθόλου. Κανένας προλετάριος δεν συνέβαλε τίποτα στην κατασκευή των αντι-φιλελεύθερων διδασκαλιών. Στη ρίζα του γενεαλογικού δένδρου του σύγχρονου σοσιαλισμού συναντάμε το όνομα του κατεστραμμένου απογόνου μιας από τις πιο διακεκριμένες αριστοκρατικές οικογένειες της βασιλικής Γαλλίας. Σχεδόν όλοι οι πατέρες του σοσιαλισμού ήταν μέλη της ανώτερης μεσαίας τάξης ή επαγγελμάτων. Ο Βέλγος Henri de Man, κάποτε ένας ριζοσπαστικός αριστερός σοσιαλιστής, σήμερα ένας όχι λιγότερο ριζοσπαστικός υπέρ-ναζιστικός σοσιαλιστής, είχε δίκιο να ισχυρίζεται:

«Αν δεχτούμε την παραπλανητική μαρξιστική έκφραση που αποδίδει κάθε κοινωνική ιδεολογία σε μια ορισμένη τάξη, πρέπει να πούμε ότι ο σοσιαλισμός ως δόγμα, ακόμη και ο μαρξισμός, είναι αστικής καταγωγής».2

 

Ούτε ο παρεμβατισμός και ο εθνικισμός προέρχονται από την «πλέμπα». Είναι επίσης προϊόντα των ευκατάστατων. Η συντριπτική επιτυχία αυτών των δογμάτων που αποδείχθηκαν τόσο επιζήμια για την ειρηνική κοινωνική συνεργασία και τώρα κλονίζουν τα θεμέλια του πολιτισμού μας δεν είναι αποτέλεσμα της κατώτερης τάξης δραστηριοτήτων. Οι προλετάριοι, οι εργαζόμενοι και οι αγρότες σίγουρα δεν είναι ένοχοι. Μέλη των ανώτερων τάξεων ήταν οι συντάκτες αυτών των καταστρεπτικών ιδεών. Οι διανοούμενοι προσηλύτισαν τις μάζες σε αυτή την ιδεολογία. Δεν την υιοθέτησαν από αυτές. Εάν η υπεροχή αυτών των σύγχρονων δογμάτων είναι απόδειξη πνευματικής αποσύνθεσης, δεν αποδεικνύει ότι τα κατώτερα στρώματα έχουν κατακτήσει τα ανώτερα. Δείχνει μάλλον τη φθορά των διανοουμένων και της μπουρζουαζίας. Οι μάζες, ακριβώς επειδή είναι άμορφες και διανοητικά αδρανείς, ποτέ δεν έχουν δημιουργήσει νέες ιδεολογίες. Αυτό ήταν πάντα το προνόμιο της ελίτ.

Η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίζουμε έναν εκφυλισμό μιας ολόκληρης κοινωνίας και όχι ένα κακό που περιορίζεται σε ορισμένα μέρη της.

Όταν οι φιλελεύθεροι (σ.σ. κλασικοί φιλελεύθεροι) συστήνουν τη δημοκρατική κυβέρνηση ως το μοναδικό μέσο για τη διατήρηση της μόνιμης ειρήνης τόσο στο εσωτερικό όσο και στις διεθνείς σχέσεις, δεν υποστηρίζουν την ηγεσία των κακών, των εκφυλισμένων, των ηλίθιων και των εγχώριων βαρβάρων, όπως ορισμένοι κριτικοί της δημοκρατίας πιστεύουν. Είναι φιλελεύθεροι και δημοκράτες, ακριβώς επειδή επιθυμούν κυβέρνηση από ανθρώπους που ταιριάζουν καλύτερα για τον σκοπό. Υποστηρίζουν ότι εκείνοι που διαθέτουν τα καλύτερα προσόντα πρέπει να αποδείξουν τις ικανότητές τους, πείθοντας τους συμπολίτες τους, ώστε να τους εμπιστευθούν εκουσίως. Δεν προσκολλώνται στο στρατιωτικό δόγμα, κοινό για όλους τους επαναστάτες, ότι η απόδειξη προσόντων είναι η κατάληψη του αξιώματος με πράξεις βίας ή απάτης. Κανένας κυβερνήτης που στερείται το δώρο της πειθούς δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία για πολύ. Είναι η απαραίτητη προϋπόθεση της διακυβέρνησης. Θα ήταν παράλογη ψευδαίσθηση να υποθέσουμε ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση, ανεξάρτητα από το πόσο καλή, θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να κάνει χωρίς τη συγκατάθεση του κοινού. Εάν η κοινότητά μας δεν γεννά ανθρώπους που έχουν την εξουσία να κάνουν γενικά αποδεκτές τις υγιείς κοινωνικές αρχές, ο πολιτισμός είναι χαμένος, ανεξάρτητα από το σύστημα διακυβέρνησης.

Δεν είναι αλήθεια ότι οι κίνδυνοι για τη διατήρηση της ειρήνης, της δημοκρατίας, της ελευθερίας και του καπιταλισμού είναι αποτέλεσμα μιας «εξέγερσης των μαζών». Πρόκειται για ένα επίτευγμα ακαδημαϊκών και διανοουμένων, γιων ευκατάστατων οικογενειών, συγγραφέων και των καλλιτεχνών που τους περιποιείται η υψηλή κοινωνία. Σε όλες τις χώρες του κόσμου οι δυναστείες και οι αριστοκράτες συνεργάστηκαν με τους σοσιαλιστές και τους παρεμβατιστές κατά της ελευθερίας. Σχεδόν όλες οι χριστιανικές εκκλησίες και αιρέσεις υιοθέτησαν τις αρχές του σοσιαλισμού και του παρεμβατισμού. Σε σχεδόν κάθε χώρα ο κλήρος ευνοεί τον εθνικισμό. Παρά το γεγονός ότι ο καθολικισμός είναι παγκόσμιος, ακόμη και η Ρωμαϊκή Εκκλησία δεν προσφέρει καμία εξαίρεση. Ο εθνικισμός των Ιρλανδών, των Πολωνών και των Σλοβάκων είναι σε μεγάλο βαθμό ένα επίτευγμα του κλήρου. Ο γαλλικός εθνικισμός βρήκε την πιο αποτελεσματική υποστήριξη στην Εκκλησία.

Θα ήταν μάταιο να προσπαθήσουμε να θεραπεύσουμε αυτό το κακό με μια επιστροφή στην κυριαρχία των αυτοκρατόρων και των ευγενών. Η αυτοκρατορία των τσάρων στη Ρωσία ή η αυτοκρατορία των Bourbons στη Γαλλία, την Ισπανία και τη Νάπολη δεν ήταν μια διασφάλιση της χρηστής διοίκησης. Οι Hohenzollerns και οι Πρώσοι Junkers στη Γερμανία και οι βρετανικές κυβερνητικές ομάδες έχουν αποδείξει σαφώς την ανικανότητά τους να διαχειρίζονται μια χώρα.

Κλείνοντας

Αν οι άχρηστοι και ανίκανοι ελέγχουν τις κυβερνήσεις πολλών χωρών, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διακεκριμένοι διανοούμενοι πρότειναν την κυριαρχία τους. Οι αρχές σύμφωνα με τις οποίες ασκούν τις εξουσίες τους έχουν πλαισιωθεί από δόγματα από τις ανώτερες τάξεις και πλαισιώνονται με την έγκριση διανοουμένων. Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος δεν είναι η συνταγματική μεταρρύθμιση αλλά οι υγιείς ιδεολογίες. Είναι προφανές ότι κάθε συνταγματικό σύστημα μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά όταν οι κυβερνήτες είναι ίσοι με το έργο τους. Το πρόβλημα είναι να βρείτε τους άνδρες που ταιριάζουν για τις θέσεις τους.

Ούτε μια εκ των προτέρων συλλογιστική, ούτε η ιστορική εμπειρία έχει διαψεύσει τη βασική ιδέα του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας ότι η συγκατάθεση των κυβερνώντων είναι η βασική προϋπόθεση της κυβέρνησης. Ούτε οι καλοπροαίρετοι βασιλιάδες ούτε οι φωτισμένες αριστοκρατίες ούτε οι ανιδιοτελείς ιερείς ή φιλόσοφοι μπορούν να πετύχουν όταν στερούνται αυτής της συγκατάθεσης. Όποιος θέλει διαρκώς την εγκαθίδρυση καλής κυβέρνησης πρέπει να ξεκινήσει προσπαθώντας να πείσει τους συμπολίτες του και να τους προσφέρει υγιείς ιδεολογίες. Επιδεικνύει μόνο τη δική του ανικανότητα, όταν καταφεύγει στη βία, τον εξαναγκασμό και τον καταναγκασμό αντί για την πειθώ. Μακροπρόθεσμα η βία και η απειλή δεν μπορούν να εφαρμοστούν επιτυχώς κατά των πλειοψηφιών. Δεν υπάρχει ελπίδα για έναν πολιτισμό, όταν οι μάζες ευνοούν τις βλαβερές πολιτικές. Η ελίτ πρέπει να είναι υπέρτατη λόγω της πειθούς, όχι με τη βοήθεια ομάδων εκτελέσεων.

***

Αυτό το άρθρο είναι αποσπάσματα από το Omnipotent Government, μέρος 2, κεφάλαιο πέντε, τμήμα 3, «Aristocratic Doctrine» (1944).

Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.





Διαβάστε περισσότερα:

  1. Δείτε τις χαρακτηριστικές ιδέες του Λένιν για τα προβλήματα της επιχειρηματικότητας και της διαχείρισης στο φυλλάδιο του Κράτoς και Επανάσταση (Νέα Υόρκη, 1917), σελ. 83-84.
  2. De Man, Die Psychology des Sozialismus (εκδ. Jena, 1927), σελ. 16-17. Ο Μan έγραψε αυτό σε μια εποχή που ήταν αγαπημένος του γερμανικού αριστερού σοσιαλισμού.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟ