οι φορολογούμενοι, οι αποταμιευτές, οι χρήστες του νομίσματος τελούν υπό εκμετάλλευση ώστε να μειωθούν τα χρέη και να τεθεί το νόμισμα σε μια πιο σταθερή βάση. Ένας φόρος περιουσίας, μια νομισματική μεταρρύθμιση ή ένα bail-in δεν είναι πολύ δημοφιλείς επιλογές πολιτικής, όμως είναι σίγουρα κάποια από τις πληγές, η συνδυασμός πληγών που έχουμε ήδη αποκτήσει.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη σελίδα μας τον Οκτώβριο του 2017
Του Philipp Bagus
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Ένα σύστημα πολιτικού – παραστατικού χρήματος περιέχει τους σπόρους της δικής του καταστροφής. Ο πειρασμός για τον μονοπωλιακό παραγωγό χρήματος να προβεί σε αύξηση της προσφοράς είναι σχεδόν ακαταμάχητος. Σε ένα τέτοιο σύστημα, με συνεχώς αυξανόμενη προσφορά χρήματος και, κατά συνέπεια, συνεχώς αυξανόμενες τιμές, δεν έχει και πολύ νόημα να αποταμιεύσετε σε μετρητά για να αγοράσετε περιουσιακά στοιχεία αργότερα. Μια καλύτερη στρατηγική, δεδομένης αυτής της κατάστασης, είναι να χρεωθείτε για την αγορά περιουσιακών στοιχείων και να ξεπληρώσετε τα χρέη αργότερα με ένα υποτιμημένο νόμισμα. Επιπλέον, είναι λογικό να αγοράσεις περιουσιακά στοιχεία που μπορεί αργότερα να ενεχυριάσεις ως εξασφαλίσεις για τη λήψη περαιτέρω τραπεζικών δανείων. Ένα σύστημα πολιτικού – παραστατικού χρήματος οδηγεί σε υπερβολικό χρέος.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους παίκτες που μπορούν να αναμένουν ότι θα διασωθούν (bail out) με φρέσκο πολιτικό χρήμα, όπως οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι τράπεζες, και οι κυβερνήσεις.
Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που μοιάζει με αδιέξοδο για το σύστημα του πολιτικού – παραστατικού χρήματος.
Μετά τον τελευταίο οικονομικό κύκλο, οι κυβερνήσεις διέσωσαν και καθάρισαν τις κακές επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα και αύξησαν τις δημόσιες δαπάνες για το «κοινωνικό κράτος». Ελλείμματα και χρέη έχουν εκτιναχθεί στα ύψη. Οι κεντρικές τράπεζες εξέδωσαν χρήμα για να αγοράσουν δημόσιο χρέος (ή το αποδέχτηκαν ως εγγύηση των δανείων προς το τραπεζικό σύστημα) σε πρωτοφανή ποσά. Τα επιτόκια μειώθηκαν κοντά στο μηδέν. Τα ελλείμματα παραμένουν μεγάλα. Καμία ουσιαστική πραγματική ανάπτυξη δεν διαφαίνεται. Ταυτόχρονα, τα τραπεζικά συστήματα και άλλοι χρηματοπιστωτικοί παίκτες κάθονται σε μεγάλες σωρούς δημόσιου χρέους. Μια δημόσια χρεοκοπία θα προκαλέσει αμέσως την πτώχευση του τραπεζικού τομέα.
Η αύξηση των επιτοκίων σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα, είτε ή πώληση των περιουσιακών στοιχείων που αγοράσθηκαν από τις κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη φερεγγυότητα του τραπεζικού τομέα, τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις. Μοιάζει πως ακόμη και η επιβράδυνση της έκδοσης νέου πολιτικού χρήματος (που σήμερα ονομάζεται «QE» ποσοτική χαλάρωση) θα μπορούσε να προκαλέσει ένα φαύλο κύκλο χρεοκοπίας. Η δραστική μείωση των δημόσιων δαπανών και των ελλειμμάτων δεν φαίνονται πολύ πιθανά σενάρια, δεδομένων των αντικινήτρων για τους πολιτικούς στις δημοκρατίες.
Θα είναι άραγε η έκδοση χρήματος μια σταθερά, με τα επιτόκια κοντά στο μηδέν έως ότου οι άνθρωποι χάσουν την εμπιστοσύνη τους στο πολιτικό χρήμα; Μπορεί να διατηρηθεί στη ζωή το σύστημα του πολιτικού χρήματος, ή θα έχουμε αναγκαστικά έναν υπερπληθωρισμό αργά ή γρήγορα;
Υπάρχουν τουλάχιστον επτά πιθανότητες:
1. Inflate (έκδοση χρήματος) . Οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες μπορούν απλά να προχωρήσουν στον δρόμο του πληθωρισμού. Να εκδώσουν έτσι όλα τα χρήματα που απαιτούνται για να διασωθεί το τραπεζικό σύστημα, οι κυβερνήσεις και άλλοι υπερχρεωμένοι συντελεστές. Αυτό θα αυξήσει περαιτέρω τον ηθικό κίνδυνο. Αυτή η επιλογή οδηγεί τελικά σε υπερπληθωρισμό. Οι οφειλέτες κερδίζουν, οι αποταμιευτές χάνουν. Ο πλούτος του πολιτικού – παραστατικού χρήματος το οποίο οι άνθρωποι έχουν αποταμιεύσει κατά τη διάρκεια ζωής τους, δεν θα είναι σε θέση να εξασφαλίσει το βιοτικό επίπεδο που είχαν οραματιστεί.
2. Default on Entitlements. (αθέτηση υποχρεώσεων απέναντι στους πολίτες) Οι κυβερνήσεις μπορούν να βελτιώσουν την οικονομική τους θέση, απλά μην τηρώντας τις υποσχέσεις τους. Οι κυβερνήσεις μπορούν, για παράδειγμα, να μειώσουν δραστικά τις δημόσιες συντάξεις, την κοινωνική ασφάλιση και τα επιδόματα ανεργίας ώστε να εξαλείψουν τα ελλείμματα και να πληρώσουν τα συσσωρευμένα χρέη. Πολλά δικαιώματα που οι άνθρωποι είχαν αρχικά υπολογίσει πως θα τους αποδοθούν (για τα οποία πλήρωσαν μάλιστα διαχρονικά εισφορές), θα αποδειχθούν πλάνη.
3) Repudiate Debt. (αποκήρυξη χρέους) Οι κυβερνήσεις μπορούν επίσης να αποκηρύξουν τα χρέη τους. Αυτό οδηγεί σε απώλειες για τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες που έχουν επενδύσει τις αποταμιεύσεις των πελατών τους σε κρατικά ομόλογα. Οι άνθρωποι βλέπουν την αξία των αμοιβαίων κεφαλαίων τους, τα επενδυτικά κεφάλαια και την ασφάλιση τους να βυθίζονται αποκαλύπτοντας έτσι τις ήδη υπαρκτές απώλειες. Η επιλογή αυτή των κυβερνήσεων θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Ο φαύλος κύκλος πτώχευσης των υπερχρεωμένων θα είναι ένας οικονομικός Αρμαγεδδών. Ως εκ τούτου, οι πολιτικοί μέχρι τώρα έχουν κάνει τα πάντα για να αποφύγουν αυτήν την επιλογή.
4) Financial Repression. (χρηματοοικονομική καταστολή) Ένας άλλος τρόπος για να βγούμε από την παγίδα του χρέους είναι η χρηματοοικονομική καταστολή. Η χρηματοοικονομική καταστολή είναι ένας τρόπος διοχέτευσης περισσότερων κονδυλίων προς την κυβέρνηση διευκολύνοντας έτσι τη δημόσια εκκαθάριση του χρέους. Η χρηματοοικονομική καταστολή μπορεί να προκύψει είτε από νομοθεσία που καθιστά λιγότερο ελκυστικές τις εναλλακτικές επενδύσεις, ή πιο άμεσα από ρύθμιση που ωθεί τους επενδυτές να αγοράσουν κρατικά ομόλογα. Μαζί με την πραγματική ανάπτυξη και τις περικοπές δαπανών, η χρηματοοικονομική καταστολή μπορεί να λειτουργήσει για να μειώσει ουσιαστικά τα φορτία του δημόσιου χρέους.
5) Pay Off Debt. (αποπληρωμή) Το πρόβλημα της υπερχρέωσης μπορεί επίσης να λυθεί μέσω φορολογικών μέτρων. Ο στόχος είναι η εξάλειψη των κυβερνητικών χρεών και η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω της φορολογίας. Με τη μείωση της υπερχρέωσης, η ανάγκη για την κεντρική τράπεζα να κρατήσει το επιτόκιο χαμηλά και να συνεχίσει την έκδοση χρήματος ανακουφίζεται. Το νόμισμα θα μπορούσε να τεθεί σε υγιέστερη βάση και πάλι. Προς το σκοπό αυτό, η κυβέρνηση κατάσχει πλούτο σε μαζική κλίμακα για να ξεπληρώσει τα χρέη της. Η κυβέρνηση αυξάνει απλώς τους υφιστάμενους συντελεστές φόρων ή μπορεί να επιβάλει άμεση κατάσχεση πλούτου. Χρησιμοποιεί αυτές τις εισπράξεις για να πληρώσει τα χρέη της και να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες. Πράγματι, το ΔΝΤ πρότεινε πρόσφατα έναν εφάπαξ 10 τοις εκατό φόρο επί της περιουσίας στην Ευρώπη, προκειμένου να μειωθούν τα υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους.
Μεγάλες περικοπές κλίμακας των δαπανών θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή των χρεών.
Μετά το Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ κατάφεραν να μειώσουν την αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ από το 130 τοις εκατό το 1946 στο 80 τοις εκατό το 1952. Ωστόσο, φαίνεται απίθανο ότι μια τέτοια μείωση του χρέους μέσω περικοπών των δαπανών θα μπορούσε να λειτουργήσει και πάλι. Αυτή τη φορά οι ΗΠΑ δεν στέκονται στο τέλος ενός κερδισμένου πολέμου. Οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν στο μισό από 118 δισεκατομμύρια δολάρια το 1945 σε 58 δισεκατομμύρια δολάρια το 1947 , κυρίως μέσω περικοπών στις στρατιωτικές δαπάνες. Παρόμοιες περικοπές δαπανών σήμερα δεν φαίνεται πιθανό να συμβούν, χωρίς να προκύψει μεγάλη πολιτική αντίδραση καθώς θα χρεοκοπήσουν υπερχρεωμένοι παράγοντες που χρηματοδοτούνται από τις στρατιωτικές δαπάνες των κυβερνήσεων.
6) Currency Reform. (νομισματική μεταρρύθμιση). Υπάρχει η δυνατότητα μιας μεταρρύθμισης στο νόμισμα, συμπεριλαμβανομένης της (μερικής) αθέτησης πληρωμής του δημόσιου χρέους. Η επιλογή αυτή είναι επίσης πολύ ελκυστική, αν κάποιος θέλει να εξαλείψει την υπερχρέωση, χωρίς να ασκήσει ισχυρό πληθωρισμό τιμών. Είναι σαν να πατήσουν το κουμπί reset και να συνεχίσουν το καθεστώς του πολιτικού – παραστατικού χρήματος. Μια τέτοια μεταρρύθμιση συνέβη στη Γερμανία μετά το Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο (μετά τον τελευταίο πόλεμο η χρηματοοικονομική καταστολή δεν ήταν επιλογή), όταν το παλιό χαρτονόμισμα, το Reichsmark, αντικαταστάθηκε από ένα νέο χαρτονόμισμα, το γερμανικό μάρκο. Σε αυτή την περίπτωση, οι αποταμιευτές οι οποίοι κατέχουν μεγάλες ποσότητες του παλιού νομίσματος θα χάσουν τις αποταμιεύσεις τους, αλλά τα φορτία του χρέους για πολλούς ανθρώπους θα μειωθούν.
7) Bail-in . Θα μπορούσε να υπάρξει ένα bail-in .Σε ένα bail-in, όπως συνέβη στην Κύπρο, πιστωτές (αποταμιευτές) μετατρέπονται σε μετόχους των τραπεζών. Τα τραπεζικά χρέη μειώνονται και αυξάνεται το μετοχικό κεφάλαιο. Η προσφορά χρήματος μειώνεται. Ένα bail-in ανακεφαλαιοποιεί το τραπεζικό σύστημα, και εξαλείφει τις επισφάλειες (bad depts.) ταυτόχρονα. To ενεργητικό (μετοχικό κεφάλαιο) μπορεί να αυξηθεί τόσο πολύ, ώστε μια μερική αθέτηση των κρατικών ομολόγων δεν θα απειλήσει τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. Οι αποταμιευτές θα υποστούν ζημίες. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που επένδυσαν σε ασφάλειες ζωής που με τη σειρά τους αγόρασαν τραπεζικές μετοχές ή κρατικά ομόλογα θα υποστούν απώλειες. Ως αποτέλεσμα, η υπερχρέωση των τραπεζών και της κυβέρνησης μειώνεται.
Συνοπτικά
Οποιαδήποτε από τις επτά επιλογές, ή συνδυασμού δύο ή περισσότερων επιλογών, μπορεί να βρίσκονται σε εξέλιξη. Σε κάθε περίπτωση θα αποκαλυφθεί η ζημιά που θα υποστούμε και θα σταματήσει η ψευδαίσθηση πλούτου . Βασικά, οι φορολογούμενοι, οι αποταμιευτές, οι χρήστες του νομίσματος τελούν υπό εκμετάλλευση ώστε να μειωθούν τα χρέη και να τεθεί το νόμισμα σε μια πιο σταθερή βάση.
Ένας φόρος περιουσίας, μια νομισματική μεταρρύθμιση ή ένα bail-in δεν είναι πολύ δημοφιλείς επιλογές πολιτικής, γιατί κάνουν τις απώλειες βάναυσα εμφανείς αμέσως. Η πρώτη επιλογή του πληθωρισμού είναι πολύ πιο δημοφιλής με τις κυβερνήσεις να κρύβουν το κόστος της διάσωσης των υπερχρεωμένων παραγόντων. Ωστόσο, υπάρχει ο κίνδυνος ότι ο πληθωρισμός σε κάποιο σημείο ξεφεύγει από τον έλεγχο. Και ο μονοπωλιακός παραγωγός χρήματος δεν θέλει να χάσει το προνόμιο του απο μια νομισματική κατάρρευση. Πριν φτάσουν στο σημείο ενός ξέφρενου πληθωρισμού, οι κυβερνήσεις θα αναλογίζονται ολοένα και περισσότερο τις άλλες επιλογές, καθώς αυτές οι εναλλακτικές επιλογές θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επαναφορά του συστήματος.
***
