Σε αντίθεση με το πολιτικό fiat χρήμα, ο χρυσός δεν μπορεί να υποτιμηθεί από τη νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας. Έχει ανοσία στην έκδοση ολοένα και περισσότερου πολιτικού χρήματος
του Thorsten Polleit
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής και Μιχάλης Γκουντής
Εισαγωγή
Στις 4 και 5 Μαΐου 2018, ο Warren E. Buffett (γεννημένος το 1930) και ο Charles T. Munger (γεννημένος το 1924), και οι δύο επενδυτικοί θρύλοι, πραγματοποίησαν την ετήσια συνάντηση των μετόχων της Berkshire Hathaway Inc. Περίπου 42.000 επισκέπτες συγκεντρώθηκαν στην Omaha, Nebraska, για να παρακολουθήσουν την συνάντηση Q & A των αστέρων επενδυτών. Ο ενθουσιασμός του επενδυτικού κόσμου είναι κατανοητός: Από το 1965 έως το 2017, η μετοχή της Buffett Berkshire πέτυχε μέση ετήσια απόδοση 20,9% (μετά των φόρων), ενώ η S & P 500 είχε απόδοση μόλις 9,9% (πριν από τους φόρους). Εάν είχατε επενδύσει στην Berkshire το 1965, σήμερα θα βλέπατε ευτυχείς μια συνολική απόδοση 2,404,784 τοις εκατό: μια επένδυση 1.000 δολαρίων να μετατρέπεται σε περισσότερα από 24 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (24.048.480 δολάρια, για την ακρίβεια).
Στην εισαγωγική του ομιλία, ο Buffett επεσήμανε πόσο σημαντική είναι η μακροπρόθεσμη οπτική για την επιτυχία της επένδυσης. Για παράδειγμα, εάν είχατε επενδύσει 10.000 δολάρια ΗΠΑ το 1942 (το έτος που ο Buffett αγόρασε την πρώτη του μετοχή) σε ένα ευρύ καλάθι αμερικανικών μετοχών και είχατε επιμείνει υπομονετικά στην απόφαση σας αυτή, θα είχατε πλέον μετοχές αξίας 51 εκατομμυρίων δολαρίων. Με αυτό το παράδειγμα, ο Buffett υπενθύμισε επίσης στο κοινό ότι οι επενδύσεις σε παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία, όπως σε μετοχές, μπορούν να κερδίσουν σημαντική αξία με την πάροδο του χρόνου, επειδή σε μια οικονομία της αγοράς, οι επιχειρήσεις δημιουργούν συνήθως θετική απόδοση των χρησιμοποιούμενων κεφαλαίων. Τα κέρδη μεταφέρονται στους μετόχους είτε ως μερίσματα είτε επανεπενδύονται από την εταιρεία, οπότε ο μέτοχος επωφελείται από το αποτέλεσμα των σύνθετων τόκων (ανατοκισμού).
Ο χρυσός ως μέσο αποθήκευσης αξίας
Ο Buffett συνέκρινε τις επενδυτικές επιδόσεις των εταιρικών μετοχών (παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία) με εκείνες του χρυσού (που αντιπροσωπεύουν μη παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία). Τα 10.000 δολάρια ΗΠΑ που επενδύθηκαν σε χρυσό το 1942 θα είχαν εκτιμηθεί σε μόλις 400.000 δολάρια, δήλωσε ο Buffett – σημαντικά χαμηλότερα από μια επένδυση σε μετοχές. Τι καταλαβαίνουμε από αυτή τη σύγκριση;
Για να απαντήσουμε σε αυτήν την ερώτηση, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι είναι ο χρυσός από την άποψη του επενδυτή. Ο χρυσός μπορεί να ταξινομηθεί ως (Ι) περιουσιακό στοιχείο, (II) εμπόρευμα ή (III) χρήμα. Εάν θεωρήσετε ότι ο χρυσός είναι περιουσιακό στοιχείο ή εμπόρευμα, ίσως τίθεται όντως το ερώτημα αν αξίζει να διατηρήσετε το κίτρινο μέταλλο στο επενδυτικό σας χαρτοφυλάκιο.
Αλλά, όταν ο χρυσός θεωρείται ως μια μορφή χρημάτων, η σύγκριση του Buffett με την απόδοση των μετοχών έναντι του χρυσού χάνει το νόημα. Για να το εξηγήσω καλύτερα, κάθε επενδυτής πρέπει να πάρει τις ακόλουθες αποφάσεις: (1) Έχω επενδυτικά κεφάλαια και πρέπει να αποφασίσω πόσο εγώ επενδύω (π.χ. σε μετοχές, ομόλογα, ακίνητα κλπ.) και πόσα από αυτά να διατηρήσω σε ρευστά περιουσιακά στοιχεία (μετρητά). (2) Μόλις αποφασίσω να διατηρήσω το X τοις εκατό σε μετρητά, θα πρέπει να καθορίσω ποιο νόμισμα θα επιλέξω: δολάρια ΗΠΑ, ευρώ, γιεν Ιαπωνίας, ελβετικό φράγκο – ή «χρυσό». Εάν συμφωνούμε με αυτές τις σκέψεις, μπορούμε να καταλήξουμε τώρα σε δύο συμπεράσματα: (1) Δεν κρατώ μετρητά, επειδή οι μετοχές προσφέρουν υψηλότερη απόδοση από τα μετρητά. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι είναι απίθανο να ακολουθήσουν μια τέτοια σύσταση. Διατηρούν τουλάχιστον κάποια ρευστότητα επειδή έχουν οικονομικές υποχρεώσεις να εκπληρώσουν.
Ο χρυσός ως ρευστό χρήμα
Οι άνθρωποι τυπικά επίσης επιθυμούν να διατηρούν ρευστό με τη μορφή χρημάτων ως αποταμίευση για ώρα ανάγκης για απρόβλεπτα γεγονότα. Τα χρήματα είναι πιο ρευστά, το πιο εμπορεύσιμο «αγαθό». Όποιος έχει χρήματα μπορεί να τα ανταλλάξει ανά πάσα στιγμή – και έτσι να επωφεληθεί από τις επενδυτικές ευκαιρίες που εμφανίζονται στην πορεία.
(2) Αποφασίζω να κρατήσω τουλάχιστον κάποια μετρητά. Οποιοσδήποτε έχει δεσμεύσεις για βραχυπρόθεσμες πληρωμές, για παράδειγμα, σε δολάρια ΗΠΑ, συνιστάται να διατηρεί επαρκείς πόρους σε δολάρια ΗΠΑ. Όσοι επιλέγουν να κρατούν χρήματα για απροσδόκητες απαιτήσεις ρευστότητας ή για πιο μακροπρόθεσμες ανάγκες ρευστότητας πρέπει να αποφασίσουν ποιο είδος χρημάτων είναι κατάλληλο για το σκοπό αυτό. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να διαμορφωθεί μια άποψη για την αγοραστική δύναμη του αντίστοιχου νομίσματος.
Εάν ο Buffett δεχόταν αυτή την άποψη, μια σύγκριση μεταξύ της αγοραστικής δύναμης του δολαρίου και του χρυσού θα ήταν η σωστή προσέγγιση. Αυτή η άσκηση θα έδειχνε ότι ο χρυσός – σε έντονη αντίθεση με το αμερικανικό δολάριο – δεν έχει μόνο διατηρήσει την αγοραστική του δύναμη τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και την αύξησε. Η αγοραστική δύναμη του δολαρίου υποχώρησε κατά 84% από τον Ιανουάριο του 1972 έως τον Μάρτιο του 2018. Ακόμα και λαμβάνοντας υπόψη ένα βραχυπρόθεσμο επιτόκιο, η αγοραστική δύναμη του δολαρίου θα παρουσίαζε αύξηση όχι παραπάνω από 47%. Η αγοραστική δύναμη του χρυσού, αντίθετα, έχει αυξηθεί κατά 394%.
Το κίτρινο μέταλλο έχει επίσης μια αξιόλογη ιδιότητα που έχει καταστεί όλο και πιο σημαντική για τους επενδυτές τα τελευταία χρόνια: Το διεθνές σύστημα του πολιτικού fiat χρήματος εισέρχεται σε όλο και πιο επικίνδυνα ύδατα – κυρίως επειδή το ήδη εξαιρετικά υψηλό επίπεδο του παγκόσμιου χρέους συνεχίζει να αυξάνεται. Ένας επενδυτής εκτίθεται σε κινδύνους που δεν υπήρχαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Ο χρυσός μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. Σε αντίθεση με το πολιτικό fiat χρήμα, ο χρυσός δεν μπορεί να υποτιμηθεί από τη νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας. Έχει ανοσία στην έκδοση ολοένα και περισσότερου πολιτικού χρήματος. Επιπλέον, ο χρυσός δεν φέρει τον κίνδυνο χρεοκοπίας ή τον κίνδυνο αντισυμβαλλομένου: Οι τραπεζικές καταθέσεις και τα βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα μπορούν να καταστραφούν από πτωχεύσεις ή από την ελάφρυνση χρέους. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν ισχύει με τον χρυσό: η αξία του στην αγορά δεν μπορεί να πέσει στο μηδέν.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά – η προστασία από την υποτίμηση του νομίσματος και την αθέτηση πληρωμής – εξηγούν γιατί οι άνθρωποι επέλεγαν, όποτε είχαν την ελευθερία να επιλέξουν, το χρυσό ως το προτιμώμενο χρήμα τους. Μια άλλη σημαντική πτυχή σε αυτό το σημείο: Σε περιόδους κρίσης, ο κάτοχος χρυσού – αν δεν τον έχει αγοράσει σε υπερβολικά υψηλή τιμή – μπορεί να έχει την ελπίδα ότι η αξία του χρυσού είναι πιθανό να αυξηθεί και μπορεί να ανταλλάξει χρυσό, για παράδειγμα, με μετοχές σε σημαντικά μειωμένη τιμή. Με αυτόν τον τρόπο, ο χρυσός μπορεί να συμβάλει στην τόνωση της απόδοσης της επένδυσης. Εμπνευσμένος από τη σύγκριση των αποθεμάτων και του χρυσού από τον Buffett, και μετά από κάποια περαιτέρω σκέψη, μπορεί κανείς να έχει βάσιμους λόγους να καταλήξει τουλάχιστον στο ακόλουθο συμπέρασμα: Ο χρυσός έχει αποδειχθεί ότι είναι το καλύτερο χρήμα, έχει αποδειχθεί ότι είναι ένα καλύτερο μέσο αποθήκευσης αξίας από το αμερικανικό δολάριο ή άλλα πολιτικά fiat νομίσματα.
Οι δύο διάσημοι επενδυτές συνήθως σιωπούν όταν τους ζητούνται κρίσιμα σχόλια. Για παράδειγμα, ο Buffett είπε για άλλη μια φορά στο κοινό ότι τα αμερικανικά ομόλογα είναι μια φρικτή επένδυση για τους μακροπρόθεσμους επενδυτές. Με απόδοση 3% επί του παρόντος για δεκαετή κυβερνητικά ομόλογα ΗΠΑ, η απόδοση μετά από φόρους είναι περίπου 2,5%. Με τον πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή επί του παρόντος περίπου στο 2%, όταν ενσωματωθεί ο ρυθμός πληθωρισμού, η απόδοση ανέρχεται σε μόλις 0,5%. Το μήνυμα του Buffett ήταν ξεκάθαρο: μην επενδύετε, τουλάχιστον επί του παρόντος, σε ομόλογα. Όσοι ήλπιζαν ότι ο διάσημος επενδυτής θα έκανε περαιτέρω επικριτικά σχόλια για τα βαθιά προβλήματα του δολαρίου ΗΠΑ – το οποίο αντιπροσωπεύει ένα πολιτικό fiat νόμισμα με την προσφορά του να μπορεί να αυξηθεί οποιαδήποτε στιγμή σε οποιοδήποτε ποσό αν αυτό θεωρείται πολιτικά συμφέρον – ήλπιζαν μάταια. Αλλά δεν μπορεί να διαφύγει από τους επενδυτές ότι δεν είναι όλα ζωή και ζάχαρη όταν πρόκειται για το fiat πολιτικό δολάριο ΗΠΑ.
Ο Munger, για παράδειγμα, δήλωσε απροκάλυπτα ότι οι πολιτικές χαμηλών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, ως απάντηση στην οικονομική κρίση του 2008/2009, συνέβαλαν στην τόνωση των τιμών των μετοχών και στην αύξηση των κερδών των μετόχων. Παραθέτω τα λόγια του Munger σε αυτό το πλαίσιο: «Είμαστε όλοι ένα μάτσο ανθρώπων που δεν αξίζουμε αυτά που λαμβάνουμε και ελπίζω να συνεχίσουμε να είμαστε». Οι Buffett και Munger μοιράζονται μια μακροπρόθεσμη προοπτική. Συνεχίζουν να επισημαίνουν την τεράστια αύξηση του εισοδήματος που έχει επιτευχθεί στις ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες. Σε σύγκριση με τις ημέρες στην παιδική ηλικία του Buffett, το κατά κεφαλήν εισόδημα των Αμερικανών έχει αυξηθεί κατά έξι φορές – μια αξιοσημείωτη εξέλιξη (ειδικά εάν υπολογίσουμε ότι ο πληθυσμός των ΗΠΑ αυξήθηκε από 123 εκατομμύρια το 1930 σε 323 εκατομμύρια το 2016).
Από τη σκοπιά του Buffett και του Munger, το αμερικανικό σύστημα λειτουργεί αποδοτικά, τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά: Όλοι έχουν ωφεληθεί, η αύξηση του πλούτου των Αμερικανών ήταν πολύ πιο σημαντική από ότι για τους ανθρώπους αλλού και οι κρίσεις έχουν ξεπεραστεί. Οι δύο επενδυτές σχηματίζουν έτσι την εκτίμησή τους – όπως και σήμερα – σε πραγματικά ευρήματα, με βάση το τι βλέπει το γυμνό μάτι. Αντιφατικά αποτελέσματα – πράγματα που θα είχαν συμβεί εάν είχε επιλεγεί διαφορετική πορεία δράσης – δεν λαμβάνονται υπόψη.
Το ορατό και το αόρατο όσον αφορά το ακάλυπτο χρήμα
Εάν υιοθετήσουμε μια άποψη βασισμένη σε εμπειρικά δεδομένα, ωστόσο, είναι μάλλον δύσκολο να δούμε τη σκοτεινή πλευρά των πολιτικών fiat χρημάτων. Παραδείγματος χάριν, το ακάλυπτο χρήμα συντελεί στην αδιάλειπτη επέκταση του κράτους εις βάρος των πολιτικών ελευθεριών. Η αύξηση των επιθετικών παρεμβάσεων σε όλο τον κόσμο, όλοι οι πόλεμοι που προκαλούν θανάτους εκατομμυρίων, οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις με τις δυσμενείς επιπτώσεις τους στο εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης πολλών ανθρώπων και, τέλος, η κοινωνικά άδικη κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου. Όλα αυτά τα κακά πράγματα θα ήταν αναμφισβήτητα αδιανόητα κάτω από ένα δολάριο ΗΠΑ που υποστηρίζεται από τον χρυσό, τουλάχιστον στην έκταση που έχουν σήμερα. Ο ισχυρισμός ότι η αύξηση του πλούτου των τελευταίων δεκαετιών θα ήταν αδύνατη χωρίς ένα fiat δολάριο ΗΠΑ, δεν στέκεται σε λογική ανάλυση: Από οικονομική άποψη, είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η αύξηση της ποσότητας χρημάτων ή μια πολιτική υποκίνηση της μείωσης των επιτοκίων, θα μπορούσε να δημιουργήσει ευημερία.
Εάν συνέβαινε αυτό, γιατί να μην αυξηθεί η ποσότητα των χρημάτων δέκα, εκατό, ή χιλιάδες φορές τώρα και κατά συνέπεια να εξαλειφθεί η φτώχεια σε όλο τον κόσμο; Εάν το μηδενικό επιτόκιο μπορεί να δημιουργήσει πλούτο, γιατί οι κεντρικές τράπεζες να μην πιέσουν όλα τα επιτόκια αμέσως στο μηδέν; Γιατί να μην θεσπίσουμε νέο νόμο που απαιτεί μηδενικό επιτόκιο ή παντελή κατάργησή του;
Κλείνοντας
Ο Buffett και ο Munger έδωσαν αναμφίβολα στους μετόχους τους μια μεγάλη ευκαιρία να ξεφύγουν από τις ιδιοτροπίες του ακάλυπτου χρηματοπιστωτικού συστήματος, να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από τον πληθωρισμό που προκαλείται από την κεντρική τράπεζα και να γίνουν πλούσιοι. Δυστυχώς, ωστόσο, τα σοβαρά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που επιβάλλουν τα ακάλυπτα πολιτικά fiat χρήματα στις κοινωνίες, δεν μπορούν να λυθούν με αυτόν τον τρόπο.
Για το λόγο αυτό, θα πρέπει κάποιος εσκεμμένα να αναρωτηθεί τη σύγκριση ανάμεσα στις αποδόσεις των μετοχών και του χρυσού που έκανε ο Buffett – και να έχει επίγνωση ότι ο χρυσός μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή χρήματος που αξίζει ακόμη να ονομάζεται «ο υπέρτατος τρόπος πληρωμής». Για τον επενδυτή, δεν υπάρχουν πειστικοί οικονομικοί λόγοι που να αποθαρρύνουν την αποταμίευση του χρυσού ως μορφή μακροπρόθεσμων ρευστών κεφαλαίων – ειδικά εάν η εναλλακτική λύση είναι τα ακάλυπτα πολιτικά fiat χρήματα.
Αυτή η διαχρονική ιδέα προτάθηκε ήδη από τον οικονομολόγο Ludwig von Mises (1881-1973) το 1940:
«O χρυσός ως χρήμα έχει επικριθεί για διάφορους λόγους. Έχει κατηγορηθεί ότι δεν είναι τέλειος. Αλλά κανείς δεν είναι σε θέση να μας πει πώς μπορεί να εφαρμοστεί κάτι πιο ικανοποιητικό από τον νομισματικό χρυσό».
***
Gold Should be Viewed as Money — Not as an Investment Instrument δημοσιευμένο αρχικά στη σελίδα του Ludwig von Mises Institute
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Διαβάστε περισσότερα:
- Βασικά Οικονομικά: Γιατί το χρήμα δεν είναι «ουδέτερο»
- Βασικά Οικονομικά: Περισσότερο χρήμα δεν συνεπάγεται και περισσότερο πλούτο
- Το μονοπώλιο της ΕΚΤ: Πως δημιουργείται χρήμα από το πουθενά
- Νομισματικός χρυσός, πολιτικό ακάλυπτο χρήμα και οι celebrities των οικονομικών.
