Ο καπιταλισμός δεν έχει σχέση με το υπάρχον χρηματοπιστωτικό σύστημα

Εισαγωγή

Ο καπιταλισμός κατηγορείται στις μέρες μας για την τρέχουσα καταστροφική οικονομική και χρηματοοικονομική κατάσταση, καθώς και για ένα ακατάπαυστο ιστορικό οικονομικών κύκλων άνθισης και ύφεσης (boom-bust cycles). Η υποστήριξη προς τον καπιταλισμό βρίσκεται σε πτώση σε όλο τον κόσμο. Σε μια παγκόσμια δημοσκόπηση του 2014, το 25% των ερωτηθέντων θεώρησε την ελεύθερη επιχειρηματικότητα ως «θανατηφόρα που πρέπει να αντικατασταθεί». Ο αριθμός των Ισπανών που είχαν αυτή την άποψη αυξήθηκε από 29% το 2009 σε 42% το 2014, η υψηλότερη αύξηση μεταξύ των ερωτηθέντων. Στην Ινδονησία, το ποσοστό αυξήθηκε από 17% σε 32%.

Οι κρίσεις είναι αποτέλεσμα του χρηματοπιστωτικού τομέα

Οι περισσότεροι οικονομικοί κύκλοι άνθισης-ύφεσης, αν όχι όλοι, προέρχονται από την υπερβολική δημιουργία πιστώσεων από τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι ερωτηθέντες στην δημοσκόπηση, εσφαλμένα, υποθέτουν ότι αυτό το χρηματοπιστωτικό σύστημα που είναι διαρθρωμένο από τράπεζες κλασματικών αποθεματικών, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του καπιταλισμού. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το σύστημα αυτό είναι απάτη, αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως αυτό που είναι: μια απάτη.

Στο παρελθόν, είχαμε τράπεζες καταθέσεων και τράπεζες δανείων. Όσοι τοποθετούσαν τα χρήματά τους σε τράπεζα καταθέσεων, τα χρήματα τους παρέμεναν εκεί για να μπορούν να πληρώνουν το ενοίκιο και τα έξοδα διατροφής τους. Ήταν ασφαλή. Η τραπεζική δανειοδότηση είχε ρίσκο. Όσοι έδιναν τα χρήματα τους σε τράπεζα δανείων, γνώριζαν ότι τα κεφάλαια τους θα ήταν δεσμευμένα για μια χρονική περίοδο και ότι αναλάμβαναν το ρίσκο να μην ξαναδούν αυτά τα χρήματα. Για το λόγο αυτό, ελάμβαναν τόκο ώστε να αντισταθμιστεί το ρίσκο και η αξία της χρονικής προτίμησης. Εκείνη την εποχή, οι τραπεζίτες που έπαιρναν χρήματα από λογαριασμό κατάθεσης και τα μετέτρεπαν σε δάνειο, διέτρεχαν τον κίνδυνο να κρεμαστούν σύντομα από τη μεγάλη βελανιδιά της πλατείας.

Η εμφάνιση των εμπορικών τραπεζών

Κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, η λειτουργία του συστήματος καταθέσεων και δανείων, συγχωνεύτηκε σε μια νέα οντότητα που ονομάστηκε εμπορική τράπεζα. Φυσικά, πολύ γρήγορα αυτές οι νέες εμπορικές τράπεζες, συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να βουτήξουν στους λογαριασμούς καταθέσεων, ώστε να χρηματοδοτήσουν τα δάνεια τους, ουσιαστικά διαπράττοντας απάτη. Οι κυβερνήσεις σύντομα και αυτές συνειδητοποίησαν ότι τέτοιες κακόβουλες δραστηριότητες, ήταν ένας πολύ καλός τρόπος για τη χρηματοδότηση των κυβερνητικών δαπανών και ψήφισαν νόμους που καθιστούν αυτή την απάτη νόμιμη. Μια βασική ερμηνεία του νόμου στο Ηνωμένο Βασίλειο, Foley εναντίον Hill, έθεσε νομικό προηγούμενο στον χρηματοπιστωτικό κόσμο για τους τραπεζικούς νόμους που θα ακολουθηθούν:

Foley εναντίον Hill και άλλων, 1848:

«Τα χρήματα, όταν καταβάλλονται σε μια τράπεζα, παύουν να είναι τα χρήματα του κύριου δικαιούχου. Τα χρήματα είναι τότε του τραπεζίτη, ο οποίος δεσμεύεται ισοδύναμα, να καταβάλλει ένα ανάλογο ποσό με εκείνο που κατατέθηκε σ ‘αυτόν όταν του ζητηθεί. … Τα χρήματα που τίθενται υπό την επιμέλεια ενός τραπεζίτη, αποτελούν με κάθε τρόπο και σκοπό, χρήματα του τραπεζίτη, ώστε να πράξει με αυτά όπως αυτός κρίνει και επιθυμεί. δεν είναι ένοχος καμιάς παραβίασης της εμπιστοσύνης όταν τα χρησιμοποιεί. Δεν είναι υπεύθυνος έναντι του κύριου δικαιούχου εάν τα θέσει σε ρίσκο, αν τα εμπλέξει σε επικίνδυνες πρακτικές κερδοσκοπίας. Δεν είναι υποχρεωμένος να τα κρατήσει ή να τα αντιμετωπίσει ως ιδιοκτησία του εντολέα του. Αλλά, βεβαίως, είναι υπεύθυνος για το ποσό, επειδή έχει συνάψει σύμβαση έχοντας λάβει αυτά τα χρήματα, να επιστρέψει στον κύριο δικαιούχο, όταν του ζητηθεί, ένα ποσό ισοδύναμο με εκείνο που καταβλήθηκε στα χέρια του» ¹. 

 

Με άλλα λόγια, όταν βάζετε τα χρήματά σας σε μια τράπεζα δεν είναι πλέον τα χρήματά σας. Η τράπεζα μπορεί να κάνει ό,τι θέλει με αυτά. Μπορεί να πάει στο καζίνο και να παίξει ρουλέτα. Δεν είναι νόμιμη απάτη και η μόνη απαίτηση για την τράπεζα είναι να εκτελέσει ένα σύστημα πυραμίδα, δίνοντάς σας τα χρήματα που κατέθεσε κάποιος άλλος, εάν χάσει τα δικά σας χρήματά και τύχει να ζητήσετε αυτά τα χρήματά. Αυτή η νομιμοποίηση της απάτης είναι ουσιαστικά ένας από τους κύριους λόγους που κανείς δεν πήγε στη φυλακή μετά τη συντριβή του 2008.

Η κύρια αιτία των τραπεζικών πανικών κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, ήταν αυτή η κακόβουλη φύση του τραπεζικού συστήματος των κλασματικών αποθεματικών. Παρείχε στις τράπεζες τη δυνατότητα να δημιουργήσουν υπερβολική πιστωτική επέκταση, η οποία οδηγούσε σε οικονομικούς κύκλους άνθισης και ύφεσης. Εάν η πίστωση, αντ’ αυτού, αυξανόταν σύμφωνα με τον ρυθμό των εξοικονομημένων  αποταμιεύσεων, οι κύκλοι άνθισης-ύφεσης θα ήταν ένα ξεχασμένο γεγονός του παρελθόντος.

Απέτυχε ο χρυσός ως νομισματικό σύστημα;

Οι επικριτές του νομισματικού χρυσού (Krugman, και άλλοι.), συνήθως επιδεικνύουν αυτούς τους οικονομικούς κύκλους ως απόδειξη πως ο χρυσός απέτυχε ως νομισματικό σύστημα. Συγχέουν την αιτιώδη συνάφεια με την συσχέτιση. Ο κανόνας του χρυσού, δεν προκάλεσε αυτούς τους χρηματοπιστωτικούς πανικούς. Η πραγματική αιτία ήταν το τραπεζικό σύστημα των κλασματικών αποθεματικών, το οποίο είχε διεστραμμένα εισαχθεί στο νομισματικό σύστημα του χρυσού. Το νομισματικό σύστημα του χρυσού, αντίθετα, στην πραγματικότητα περιορίζει την σοβαρότητα αυτών των κρίσεων, περιορίζοντας το μέγεθος του χρηματικού πολλαπλασιαστή.

Γι’ αυτό στις πρώτες μέρες του τραπεζικού τομέα στις ΗΠΑ, κάποιοι ατίθασοι τραπεζίτες εγκαταστάθηκαν στις πιο απρόσιτες θέσεις. Αυτό είχε ως στόχο να εξασφαλίσει ότι λίγοι θα εισέρχονταν και θα μετέτρεπαν τις απαιτήσεις για χρυσό σε πραγματικό χρυσό, αφού οι τράπεζες είχαν δημιουργήσει αξιώσεις που υπερέβαιναν κατά πολύ τον πραγματικό χρυσό στα θησαυροφυλάκια τους. Και, αν τύχαινε ένας καταθέτης να προσπαθήσει να εξαργυρώσει τις απαιτήσεις του (i.e. τραπεζογραμμάτια), θα αντιμετωπίζονταν σαν κλέφτης, σαν να κλέβει την περιουσία της τράπεζας ζητώντας πίσω το χρυσό του.

Το σύστημα της Federal Reserve (Κεντρική Ομοσπονδιακή  Τράπεζα των ΗΠΑ) δημιουργήθηκε μετά από τους πανικούς του 1903 και του 1907 για να αντισταθμίσει τον αρνητικό αντίκτυπο των τραπεζών κλασματικών αποθεματικών. Εκατό χρόνια μετά τη δημιουργία της, η Fed παίρνει βαθμό κάτω από τη βάση. Τα χρήματα δεν αποτελούν πλέον αποθήκευση αξίας και ο κόσμος έχει βιώσει δύο από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις. Αντί για αντιστάθμιση, η κεντρική τράπεζα τροφοδοτεί και επεκτείνει το μέγεθος του θηρίου. Αυτό ήταν αναμενόμενο.

Κλείνοντας

Αυτή η παγκόσμια δημοσκόπηση για τον καπιταλισμό, διαπίστωσε επίσης ότι σχεδόν το ήμισυ (48%) των ερωτηθέντων θεώρησε ότι τα προβλήματα του καπιταλισμού θα μπορούσαν να επιλυθούν με πρόσθετους κανονισμούς και μεταρρυθμίσεις. Η Janet Yellen έχει επίσης αυτή την άποψη και αυτοί οι κανονισμοί, και όχι τα επιτόκια, πρέπει να είναι το κύριο εργαλείο για να αποφευχθεί μια άλλη δαπανηρή άνθιση και αποτυχία στην παγκόσμια βιομηχανία χρήματος. Αυτό είναι εξαιρετικά αφελές. Έχουμε ήδη περισσότερους επιτηρητές υπαλλήλους σε τράπεζες από ότι επιτηρητές δανείων. Η πρόσφατη τραπεζική νομοθεσία, Dodd-Frank, και οι εκθέσεις Vickers και Liikanen πιθανώς θα επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οι τράπεζες θα είναι πάντοτε σε θέση να χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες και νέα χρηματοπιστωτικά μέσα για να παραμείνουν ένα βήμα μπροστά από τους ρυθμιστικούς φορείς. Συνεχίζουμε να βάζουμε κανόνες σε ένα σύστημα που είναι σάπιο στον πυρήνα του.

Το τραπεζικό σύστημα στην παρούσα μορφή του δεν είναι καπιταλισμός. Πρόκειται για ένα παρεοκρατικό σύστημα απάτης και κακοδιαχείρισης, που κρατιέται στη ζωή με όλο και πιο απελπισμένες κρατικές παρεμβάσεις. Πρέπει να αποξηλωθεί. Υπό ένα σύστημα 100% αποθεματικών, οι τράπεζες δανείων (100% επενδυτικά ίδια κεφάλαια) θα ήταν σαν οποιαδήποτε άλλη επιχείρηση και δεν θα χρειάζονταν περισσότερους ρυθμιστικούς κανόνες, από αυτούς στους οποίους υπάγονται όσοι παράγουν γαριδάκια.

***

Αρχικός τίτλος: Confusing Capitalism with Fractional Reserve Banking – Άρθρο δημοσιευμένο αρχικά στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου Ludwig von Mises

Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.

Διαβάστε περισσότερα:

• Ο χρυσός πρέπει να αντιμετωπίζεται ως χρήμα και όχι ως επενδυτικό μέσο
• Η φοροδιαφυγή αποτελεί ευεργεσία προς την κοινωνία
• Τα οικονομικά δεν «μετρούν» ούτε «προβλέπουν», αλλά εξηγούν
• Τα μνημόνια έσωσαν το παρασιτικό κράτος και ρήμαξαν την παραγωγική Ελλάδα
• Αυστριακή Σχολή: Το χρήμα είναι προϊόν της αγοράς και πρέπει να επιστρέψει σε αυτήν
• Βασικά Οικονομικά: Η Προέλευση του Χρήματος και της αξίας του
• Νομισματικός σοσιαλισμός: Η τραγωδία των κοινών στην κοινωνικοποίηση του χρήματος
• Το μονοπώλιο της ΕΚΤ: Πως δημιουργείται χρήμα από το πουθενά

Σημειώσεις:

1. Murray Rothbard, The Mystery of Banking (Auburn, AL: Mises Institute, 2008), σελ. 92.