Από τις αρχές της δεκαετίας του 1900 μέχρι τη δεκαετία του 1960, η Βενεζουέλα διέθετε υψηλούς βαθμούς οικονομικής ελευθερίας – χαμηλές κανονιστικές ρυθμίσεις, χαμηλούς φόρους, υγιή δικαιώματα ιδιοκτησίας και σταθερή νομισματική πολιτική
Του José Niñο
Απόδοση: Ευθύμης Μαραμής
Η πορεία προς την καταστροφή
Οι διεθνείς αναλυτές δεν μας λένε την πλήρη ιστορία για τη Βενεζουέλα. Οι πολιτικοί σχολιαστές έχουν δώσει το στίγμα τους στο θέμα της οικονομικής κρίσης της Βενεζουέλας. Μερικοί από αυτούς πιστώνονται πάντως την σωστή ανάλυση των λεπτομερειών που κρύβονται κάτω από την επιφάνεια όσον αφορά τους παράγοντες που συνέβαλαν στην κατάρρευση της Βενεζουέλας: καταστροφή των πολιτικών ελευθεριών και των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων.
Ωστόσο, οι αναφορές στις κρατικοποιήσεις των πετρελαϊκών πηγών από τον Hugo Chávez, ενώ είναι σωστές, αγνοούν ένα βασικό ιστορικό στοιχείο – η Βενεζουέλα είχε μια κρατικοποιημένη πετρελαϊκή βιομηχανία πριν ο έρθει στην εξουσία Chávez. Η πετρελαϊκή βιομηχανία της Βενεζουέλας κρατικοποιήθηκε το 1976 από την κυβέρνηση του τότε προέδρου Carlos Andrés Pérez. Ο Chávez επέκτεινε απλώς τις προηγούμενες κρατικές παρεμβάσεις οι οποίες είχαν διαρρυθμιστεί πριν αναλάβει αυτός την εξουσία.
Αυτές οι λεπτομέρειες είναι πολύ σημαντικές. Για να κατανοήσουμε την τρέχουσα κατάρρευση της Βενεζουέλας, πρέπει να έχουμε μια σαφή εικόνα των τελευταίων 60 χρόνων της πολιτικής ιστορίας της Βενεζουέλας.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Βενεζουέλα ήταν πιο σταθερή τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά οι σπόροι της αποδιοργάνωσης της φυτεύτηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων σταθερότητας. Τελικά, η δημιουργία του πετρελαιο-κράτους διευκόλυνε αυτή η παρακμή.
Από την ελεύθερη αγορά πετρελαίου στην κρατικοποίηση
Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, η προηγηθείσα ευημερία της Βενεζουέλας δεν βασιζόταν μόνο στα πετρελαϊκά της χαρίσματα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1900 μέχρι τη δεκαετία του 1960, η Βενεζουέλα διέθετε υψηλούς βαθμούς οικονομικής ελευθερίας – χαμηλές κανονιστικές ρυθμίσεις, χαμηλούς φόρους, υγιή δικαιώματα ιδιοκτησίας και σταθερή νομισματική πολιτική. Αυτοί οι παράγοντες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της κατάστασης της Βενεζουέλας ως μια από τις πλουσιότερες χώρες τη δεκαετία του 1950 με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα.
Ωστόσο, αρκετές προβληματικές τάσεις προέκυψαν μετά το 1958, όταν η Βενεζουέλα επέστρεψε στη δημοκρατία. Πρώτον, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας δημιούργησε ένα νέο σύνταγμα το οποίο χορήγησε στο κράτος σημαντικές εξουσίες για τις οικονομικές υποθέσεις. Αυτή η πολιτική τάξη εδραιώθηκε μέσω του Συμφώνου Punto Fijo – μιας διμερούς συμφωνίας μεταξύ των δύο πολιτικών κομμάτων Acción Democrática (Δημοκρατική Δράση) και COPEI (Χριστιανοδημοκράτες).
Και τα δύο κόμματα, πίστευαν ότι το κράτος μπορούσε να αποκομίσει τα πετρελαϊκά έσοδα και να τα διοχετεύσει σε γενναιόδωρα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Για αυτούς, η Βενεζουέλα δεν θα ήταν μια πραγματικά ανεξάρτητη χώρα έως ότου η κυβέρνηση αποκτούσε τον πλήρη έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου της.
Κρατικοποίηση πετρελαίου: Η αρχή του τέλους
Οι πετρελαιο-εθνικιστές πραγματοποίησαν τελικά την επιθυμία τους στη δεκαετία του ’70. Η κυβέρνηση του Carlos Andrés Pérez εκμεταλλεύτηκε την ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970 και έλαβε συγκεκριμένα μέτρα για την εθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Αυτό επιτεύχθηκε τελικά το 1975, όταν η κυβέρνηση του Pérez υπέγραψε νόμο που κρατικοποιούσε τον πετρελαϊκό τομέα. Έτσι ολοκληρώθηκε η δημιουργία του πετρελαιο-κράτους και έκτοτε οι θεσμικές βάσεις της Βενεζουέλας δεν θα ήταν ποτέ ίδιες.
Αντί να στηρίζεται στους πολίτες οι οποίοι θα πλήρωναν φόρους για την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και των πολιτικών ελευθεριών, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας θα δωροδοκούσε τους πολίτες της με κυβερνητικές παροχές προερχόμενες από τα πετρελαϊκά έσοδα για να διατηρήσει την εξουσία της. Ο Pérez δεν έχασε χρόνο και χρησιμοποίησε αυτή τη δύναμη ξεκινώντας ένα ξεφάντωμα κρατικών δαπανών. Ενώ ήταν πολιτικά δημοφιλές, το πρόγραμμα υπέρογκων δαπανών του Pérez είχε ως αποτέλεσμα μια εξαιρετική συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας και μια άνευ προηγουμένου εδραίωση της γραφειοκρατικής επιρροής στην κοινωνία.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του πετρελαιο-κράτους ήταν ο κρατικοδίαιτος καπιταλισμός. Το Κράτος συχνά παρείχε πετρελαϊκά μισθώματα σε πολιτικά δικτυωμένες επιχειρήσεις. Όταν το κράτος επιλέγει ενεργά τους νικητές και τους ηττημένους, οι επιχειρήσεις δαπανούν περισσότερο χρόνο στο να ασκούν επιρροή στην κυβέρνηση, αντί στην πραγματικότητα να παράγουν αγαθά που επιθυμεί η αγορά.
Ντόμινο δυσμενών εξελίξεων
Αν και η κρατικοποίηση του πετρελαίου δεν οδήγησε σε άμεση κατάρρευση, άνοιξε ωστόσο την πόρτα για την οικονομική παρακμή της Βενεζουέλας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το πάρτι τελείωσε. Με την οικονομία σε στασιμότητα και το αυξημένο δημόσιο χρέος που προκλήθηκε από την κραιπάλη των κρατικών δαπανών της προηγούμενης δεκαετίας, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας θεώρησε ότι έπρεπε να αναλάβει δράση για να επανεκκινήσει η οικονομία.
Στις 18 Φεβρουαρίου του 1983 (γνωστή ως Μαύρη Παρασκευή στη Βενεζουέλα), η κυβέρνηση εφάρμοσε τη μεγαλύτερη υποτίμηση του εθνικού της νομίσματος μέχρι εκείνη τη στιγμή. Αυτό σηματοδότησε την αρχή της επονομαζόμενης «χαμένης δεκαετίας» της Βενεζουέλας, μιας δεκαετίας γεμάτης οικονομικές κακουχίες.
Λογικές αλλά ανεπαρκείς μεταρρυθμίσεις
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Carlos Andrés Pérez επέστρεψε στην εξουσία, δίνοντας την προεκλογική υπόσχεση πως θα επαναφέρει τις κρατικές δαπάνες της δεκαετίας του 1970. Αλλά η ρητορική της προεκλογικής εκστρατείας άλλαξε απότομα μόλις ανέλαβε καθήκοντα το 1989. Ο Pérez αναγνώρισε ότι η Βενεζουέλα ήταν υπερβολικά χρεωμένη όσο και οικονομικά εξαρτημένη από την κυβέρνησή της.
Ο Pérez στράφηκε αρχικά στο ΔΝΤ για βοήθεια – συνιστώντας αρκετές λογικές μεταρρυθμίσεις, όπως ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές κρατικών δαπανών και μειώσεις των εμπορικών δασμών. Δυστυχώς, αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν εφαρμόστηκαν πλήρως χάρη στη μαζική αντιπολίτευση προερχόμενη από το ίδιο το κόμμα του Pérez, τη Δημοκρατική Δράση. Καθώς προχώρησε η δεύτερη κυβερνητική θητεία του Pérez, η πολιτική ένταση κορυφώθηκε, όπως φάνηκε με την αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος του Αντισυνταγματάρχη Hugo Chavez το 1992.
Ο Pérez τελικά θα καθαιρεθεί μετά από κατηγορίες περί διαφθοράς το 1993, αφήνοντας την πολιτική τάξη της Βενεζουέλας στο χάος.
Ο Chávez τα έκανε ακόμα χειρότερα
Ο πολιτικός συνασπισμός του Hugo Chávez είχε κάθε δικαίωμα να διαμαρτύρεται στη δεκαετία του 1990. Η πολιτική τάξη του δικομματισμού στη Βενεζουέλα από το 1958 έως το 1988, είχε άσχημα αποτελέσματα. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Βενεζουέλας αυξήθηκε κατά 0,13%, γεγονός που σημαίνει ότι ο πληθυσμός της Βενεζουέλας αυξήθηκε γρηγορότερα από τον πλούτο που παρήχθη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Ο Charles Jones συγγραφέας του βιβλίου Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάπτυξη, ταξινόμησε τη Βενεζουέλα στην κατηγορία «ανάπτυξη της συμφοράς». Μόνο μια χούφτα υποσαχάριων χωρών και η Νικαράγουα, μια χώρα υπό σοσιαλιστική κυριαρχία και θύμα ενός αιματηρού εμφυλίου πολέμου, κατατάχθηκαν σε αυτή την κατηγορία της ντροπής. Δυστυχώς, ο Chávez χρησιμοποίησε την ίδια πετρελαιο-κρατική δομή για τους δικούς του τυραννικούς σκοπούς. Διπλασίασε τα λάθη των προηγούμενων δεκαετιών και γονάτισε τη χώρα με πολιτικές εύκολου χρήματος, οικονομικούς ελέγχους, κατασχέσεις γης και επιχειρήσεων καθώς και εξαγορά ψήφων. Παρόλο που ο Chávez επέκτεινε ταχέως ο, τι είχε θεσπίσει η κυβέρνηση Pérez στη δεκαετία του 1970, αυτό το ιστορικό γεγονός μας υπενθυμίζει ότι οι καλοπροαίρετες κρατικές παρεμβάσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον επόμενο κύκλο πολιτικών υπευθύνων για φαύλους σκοπούς.
-
Δείτε σχετικά: Ο «νεοφιλελευθερισμός» στη Χιλή τα πάει περίφημα
Οι γραφειοκρατίες δεν είναι ελαττωματικές επειδή δεν είναι εκλεγμένες ή επειδή δεν διαθέτουν ειδικευμένους ανθρώπους. Το πρόβλημα έγκειται στα ίδια τα θεσμικά όργανα, τα οποία καταστρέφουν το κίνητρο κέρδους και στερούνται κάθε ουσιαστικού συστήματος όπου μπορούν να γίνουν οι κατάλληλοι οικονομικοί υπολογισμοί. (Δείτε μια εμπεριστατωμένη ανάλυση για τις οικονομικές συνέπειες της γραφειοκρατίας εδώ).
Όλες οι αυθεντικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να αρχίζουν και να τελειώνουν με σχέδια για τη μείωση και τελικά την άρση της κυβερνητικής ανάμειξης από όλους τους τομείς της οικονομίας. Ο καρκινικός όγκος της κρατικής παρεμβατικότητας δεν χρειάζεται τσιρότα. Χρειάζεται πλήρη αφαίρεση.
***
-
Αρχικά δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του Ludwig von Mises Institute
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
Διαβάστε περισσότερα:
- Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για τον υπερπληθωρισμό στη Βενεζουέλα προκαλούν γέλιο
- Γιατί η Βενεζουέλα διαφέρει από άλλα σοσιαλιστικά καθεστώτα;
- Στη Βενεζουέλα πλέον ζυγίζουν τα χαρτονομίσματα κατά τις συναλλαγές και δεν τα μετρούν
- Μετρώντας τον πληθωρισμό στη Βενεζουέλα, ένα φλιτζάνι καφέ τη φορά
- Ζωή χαρισάμενη για την σοσιαλιστική ελίτ στη Βενεζουέλα πάνω στα συντρίμια της χώρας
- Η κατάσταση στη Βενεζουέλα δικαιώνει τον F. A. Hayek
- Δεν είναι οι τιμές του πετρελαίου. Είναι ο σοσιαλισμός, ηλίθιε.
