Οι ΗΠΑ διατήρησαν ζωντανή μια υγιή δευτερογενή αγορά, η οποία εγγυόταν πως δεν θα υπήρχαν τεράστιοι κίνδυνοι κατάρρευσης όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα. Η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ δεν το έκαναν.
Του Daniel Lacalle
Η ΕΚΤ αντιμετωπίζει την «εναλλακτική του διαβόλου» που ανέφερε ο Frederick Forsyth σε ένα από τα βιβλία του. Όλες οι επιλογές είναι δυνητικά επικίνδυνες. Ο Mario Draghi γνωρίζει ότι η διατήρηση των αποκαλούμενων προγραμμάτων stimulus (ποσοτικής χαλάρωσης), συνεπάγεται περισσότερους κινδύνους παρά οφέλη. Αλλά γνωρίζει επίσης ότι η εξάλειψή της ποσοτικής χαλάρωσης, θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση του χάρτινου πύργου της ευρωζώνης.
Παρά τις μαζικές ενέσεις ρευστότητας, γνωρίζει ότι δεν μπορεί να συγκαλύψει πολιτικούς κινδύνους όπως το αποσχιστικό κίνημα στην Καταλονία. Το Ibex αντικατοπτρίζει αυτό το γεγονός, καθιστώντας σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να «εκτυπώσει» την ευημερία, αλλά παρέχει μόνο ένα πάτωμα στις αποτιμήσεις.
Η ΕΚΤ επιθυμεί ένα αδύναμο ευρώ. Αλλά πρόκειται για ένα ζογκλερικό κόλπο, το να προσποιείσαι ένα αδύναμο ευρώ και ταυτόχρονα μια ισχυρή οικονομία. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξάγουν κυρίως προς τον εαυτό τους. Οι χώρες μέλη πωλούν πάνω από τα δύο τρίτα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, στις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Επομένως, όσο περισσότερο εξαγάγουν και οι οικονομίες τους ανακάμπτουν, τόσο ισχυρότερο γίνεται το ευρώ.
Το υποτιμημένο ευρώ δεν βοήθησε στις εξαγωγές εκτός ευρωζώνης
Η ΕΚΤ προσπάθησε να σπάσει τη δύναμη του ευρώ με βελούδινα μηνύματα στις ανακοινώσεις της, αλλά αυτό δεν λειτούργησε, ενώ επανεμφανίστηκε και ο πολιτικός κίνδυνος. Με τις γερμανικές εκλογές και την προοπτική ενός αδύναμου κυβερνητικού συνασπισμού, με τα αποτελέσματα των αυστριακών εκλογών και με την κατάσταση στην Ισπανία, οι φορείς της αγοράς συνειδητοποίησαν – επιτέλους – ότι η ψευδαίσθηση του: «αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση», είναι απλά αυτό που είναι. Μια ψευδαίσθηση.
Το αδύναμο ευρώ δεν βοήθησε την ΕΕ να εξάγει περισσότερο στο εξωτερικό. Οι εξωκοινοτικές εξαγωγές από τις χώρες μέλη έχουν παραμείνει στάσιμες από την έναρξη του προγράμματος της «ποσοτικής χαλάρωσης». Αυτό συμβαίνει παρόλο που το ευρώ είναι πολύ ασθενέστερο σε σύγκριση με το καλάθι των υπόλοιπων νομισμάτων, με ότι ίσχυε όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα. Αυτό δείχνει ότι η αύξηση των εξαγωγών δεν επιτυγχάνεται με τεχνητές επιδοτήσεις, όπως οι νομισματικές υποτιμήσεις, αλλά με προστιθέμενη αξία, κάτι που η Ευρωπαϊκή Ένωση έπαψε να αναζητά.
Η ΕΚΤ αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα που δεν είναι εύκολο να επιλυθεί. Το πρώτο ενδεικτικό στοιχείο, είναι ότι θα έπρεπε να έχει τελειώσει την ποσοτική χαλάρωση πριν από μήνες, σύμφωνα με το δικό της προκαθορισμένο πρόγραμμα, αλλά δεν μπορεί να το κάνει. Το δεύτερο είναι ότι, με περισσότερα από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ πλεονάζουσας ρευστότητας, η ΕΚΤ διατηρεί μια ποσότητα επαναγορών που ήταν σαφώς περιττές και που είχαν ως αποτέλεσμα να πολλαπλασιαστεί κατά περισσότερο από δέκα φορές το ποσό της πλεονάζουσας ρευστότητας. Το τρίτο είναι ότι διεστραμμένα κίνητρα έχουν καταλάβει την ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική.
Η ΕΚΤ παραδέχεται ουσιαστικά την αδυναμία της Ευρωπαϊκής οικονομίας
Οι κίνδυνοι είναι σημαντικοί. Αυτή την εβδομάδα είχα την ευκαιρία να μιλήσω στην Federal Reserve Bank του Houston και εξήγησα ότι το πρόγραμμα επαναγοράς της ΕΚΤ υπερβαίνει τις καθαρές εκδόσεις κρατικών ομολόγων στην ευρωζώνη περισσότερο από επτά φορές. Ολόκληρη η αμερικανική QE (ποσοτική χαλάρωση) της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, δεν έφτασε ποτέ στο 100% των καθαρών εκδόσεων. Τώρα που η ΕΚΤ «μειώνει» αυτές τις επαναγορές στα 30 δισ. Ευρώ το μήνα, θα συνεχίσουν αυτές να βρίσκονται πάνω από το 100% των καθαρών εκδόσεων.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι οι ΗΠΑ διατήρησαν ζωντανή μια υγιή δευτερογενή αγορά, η οποία εγγυόταν πως δεν θα υπήρχαν τεράστιοι κίνδυνοι κατάρρευσης όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα. Σημαίνει ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, αγόρασε λιγότερα από όσα εκδόθηκαν, δίδοντας προσοχή στο αν η αγορά αποδεχόταν τις αποτιμήσεις των ομολόγων και των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Με την επέκταση του προγράμματος επαναγοράς ομολόγων, η ΕΚΤ παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει αν υπάρχει δευτερογενής αγορά που θα αγοράσει τα ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα στις τρέχουσες αποδόσεις.
Ρωτήστε τον εαυτό σας. Θα αγοράζατε ομόλογα από ένα υπερχρεωμένο κράτος που έχει σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις με 10ετή απόδοση μικρότερη από 2%, εάν δεν τα αγόραζε πίσω η ΕΚΤ; Ακριβώς. Όχι.
Με ομόλογα άνω των 8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων με αρνητικές αποδόσεις, ο κίνδυνος φούσκας είναι τεράστιος. Μια ενδεχόμενη διόρθωση, θα οδηγούσε χιλιάδες συνταξιοδοτικά προγράμματα που επενδύουν μόνο σε περιουσιακά στοιχεία χαμηλού κινδύνου και σταθερού εισοδήματος, σε μεγάλες ονομαστικές και πραγματικές απώλειες . Η εξοικονόμηση δαπανών για τους τόκους, για τις οποίες καυχιόνται πολλά κράτη, έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί εις βάρος συνταξιοδοτικών ταμείων και αποταμιευτών. Η ΕΚΤ έπεσε η ίδια στην παγίδα της, καθώς τώρα δεν μπορεί να τηρήσει το όριο που έθεσε, ελλείψει υγιούς δευτερογενούς αγοράς σε αυτές τις τιμές.
Μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν ποτέ
Η παγίδα της Κεντρικής Τράπεζας βρίσκεται επίσης σε μια Ευρώπη που απαιτεί τώρα από τις τράπεζες να καθυστερήσουν και να επιβραδύνουν τον καθαρισμό των ισολογισμών τους. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν συσσωρευμένα πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων και η ΕΚΤ υφίσταται πίεση από πολλά κράτη που δεν πραγματοποίησαν καμία οικονομική μεταρρύθμιση όπως το Ισπανικό. Αυτά τα κράτη απαιτούν μια «μαλακή» αναδιάρθρωση των τοξικών περιουσιακών στοιχείων (σ.σ. κόκκινα δάνεια κλπ). Είναι εκπληκτικό, αλλά κάποιοι δεν έμαθαν τίποτα από την προηγούμενη κρίση.
Επιπλέον, τα μηδενικά επιτόκια επιβαρύνουν την οικονομία.
Ρωτήστε τον εαυτό σας κάτι άλλο. Τι είδους επενδύσεις και επιχειρήσεις έχουν κίνητρα δράσης με τα μηδενικά επιτόκια, όταν δεν ήταν βιώσιμες στο 1,5%; Η παγίδα δεν επιτρέπει στον Draghi να αυξήσει τα επιτόκια, κάτι που είναι επείγον όταν η ΕΚΤ είναι σχεδόν 200 μονάδες βάσης πίσω από την καμπύλη, επειδή η οικονομία θα υποφέρει. Τι είδους οικονομία είναι τόσο αδύναμη ώστε να μην μπορεί να αντέξει μια αύξηση επιτοκίων του 0,5%; Είναι μια οικονομία όπου οι εταιρείες ζόμπι αυξάνονται δραματικά – εκείνες που δεν μπορούν να πληρώσουν το κόστος τόκων τους με τα λειτουργικά τους κέρδη, παρά τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια. Σύμφωνα με την BIS (τράπεζα διεθνών διακανονισμών), ο αριθμός των εταιρειών ζόμπι έχει εκτιναχτεί τα τελευταία δύο χρόνια στο 9% στις μεγάλες επιχειρήσεις. Φανταστείτε στις μικρές.
Ψευδαίσθηση Ευημερίας
Η παγίδα του αποκαλούμενου προγράμματος stimulus (ποσοτικής χαλάρωσης) είναι αυτή που ήταν πάντα. Μόλις περάσει η περίοδος και η ποσότητα που ανακοινώθηκαν, η ίδια η κεντρική τράπεζα καθίσταται όμηρος των διεστραμμένων κινήτρων που δημιούργησε. Μας λένε ότι δεν υπάρχει φούσκα, αλλά η ΕΚΤ δεν μπορεί να σταματήσει τις επαναγορές υπό τον φόβο της κατάρρευσης των χρηματοπιστωτικών αγορών. Δεν είναι αστείο; Λένε ότι τα θεμελιώδη δικαιολογούν τον οικονομικό και πολιτικό αυτάρεσκο εφησυχασμό, αλλά αν αναφερθεί υποψία αύξησης της τάξης του 0,5% στα επιτόκια, οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες χλωμιάζουν. Εάν δεν υφίσταται φούσκα, τότε είναι η ιδανική στιγμή να σταματήσει κάτι που δεν εκπληρώνει πλέον τη λειτουργία του, ήτοι ο μετριασμός του πανικού. Αυτό που βλέπουμε σήμερα στις αποτιμήσεις των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης, δεν είναι η εξομάλυνση των υπερβολικών αποδόσεων, αλλά η ευφορία που παράγεται από έναν και μόνο φορέα. Την ΕΚΤ. Και αυτό πάντα επιφέρει αρνητικές συνέπειες.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν μπορεί να θεραπευθεί αν τα επιτόκια παραμένουν σε γελοία επίπεδα, όπως ήδη προειδοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του τραπεζικού κλάδου.
Επιπλέον, η εμμονή της ΕΚΤ με τον πληθωρισμό την οδηγεί να αγνοήσει τους τρεις λόγους για τους οποίους οι τιμές δεν αυξάνονται όπως θα ήθελε. Η συσσωρευμένη πλεονάζουσα παραγωγή αποτέλεσμα χρόνων πολιτικά δημιουργημένης ζήτησης και επιδότησης, ύψους 20%. Αποπληθωρισμός λόγω τεχνολογικής παραγωγικότητας και απόδοσης, κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά θετικό και κοινωνικοποιεί με τον καπιταλιστικό ορθό τρόπο τη χρήση αγαθών και υπηρεσιών για όλους τους τομείς εισοδημάτων. Και τρίτον, η γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, η οποία οδηγεί σε αλλαγές στα καταναλωτικά πρότυπα, επιπροσθέτως των υψηλότατων φόρων στη μεσαία τάξη και τις οικογένειες, λόγω της αύξησης των δαπανών για τις συντάξεις.
Αυτά τα συνταξιοδοτικά συστήματα υποφέρουν επίσης από τα χαμηλά επιτόκια, καθώς τα έσοδα από τις εισφορές των πολιτών για την κοινωνική ασφάλιση, επενδύονται σε κρατικά ομόλογα με αρνητικές πραγματικές αποδόσεις. Δηλαδή, η αποταμίευση καταστρέφεται.
Κλείνοντας…
Κανείς δεν μπορεί να πει ότι ο Ντράγκι δεν προειδοποίησε ξανά και ξανά για τις ανάγκες μεταρρυθμίσεων. Αλλά το λάθος της ΕΚΤ είναι ότι είδαν τις ΗΠΑ και σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να μιμηθούν την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ χωρίς κίνδυνο. Στη διαδικασία, ξέχασαν τις μεταρρυθμίσεις, ξέχασαν τους πολιτικούς που θέλουν πάντα και μόνο περισσότερο χρέος και δεν έδωσαν προσοχή στην πραγματική ζήτηση των αγορών. Σήμερα, παρότι επείγει η παύση της ποσοτικής χαλάρωσης, ο Ντράγκι δεν μπορεί να διαφύγει από την παγίδα που έστησε στον εαυτό του.
***
Ο Daniel Lacalle διαθέτει PhD στα οικονομικά και είναι συγγραφέας των Escape from the Central Bank Trap, Life In The Financial Markets και The Energy World Is Flat.
Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Mises: Is There Any Way Out of the ECB’s Trap? Μετάφραση: «Ελεύθερη Αγορά»
Δείτε σχετικά: Αρνητικά επιτόκια. Περισσότερη μαύρη μαγεία από τις κεντρικές τράπεζες
