Ο κοροναϊός θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία των ανθρώπων και χωρίς ατομική ελευθερία επιλογών τα πράγματα επιδεινώνονται
Πρώτη δημοσίευση: Μάιος 2020
Του Edmund Shieh
Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Μαρής
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο κρατούν ως ομήρους τους πολίτες τους στο όνομα της «προστασίας του λαού». Αυτό που δεν κατάφεραν να αντιληφθούν είναι ότι, κάθε περιορισμός που εφαρμόζουν έχει ένα κόστος. Επιβάλλοντας καραντίνες στους πολίτες τους, αφαίρεσαν τη δυνατότητά τους να εκτιμούν αυτό το κόστος για λογαριασμό τους.
Οι πληγές που προκάλεσε ο κορωνοϊός στην κοινωνία δεν απομένει παρά να βαθύνουν κι άλλο, από την άνευ προηγουμένου ένταση της κρατικής παρέμβασης. Οι κυβερνήσεις δημιούργησαν για τους πολίτες τους έναν επιπρόσθετο εχθρό σε αυτόν τον πόλεμο ενάντια στον κορωνοϊό. Όσοι υποστηρίζουν ότι τα μέτρα που λαμβάνονται είναι απαραίτητα για την αποφυγή αχρείαστων απωλειών, είναι ανήμποροι να δουν ότι τα ίδια αυτά μέτρα θα κοστίσουν αναμφίβολα πάρα πολλές ζωές, και για ακόμα περισσότερους ανθρώπους τα μέσα διαβίωσής τους. Πολύ συχνά, γίνεται φανερό ότι μόνο η μία πλευρά της εξίσωσης λαμβάνεται υπόψη κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης. Ο ΟΗΕ δημοσίευσε πρόσφατα μια έκθεση που ανέφερε ότι, μόνο για φέτος, εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά μπορεί να πεθάνουν εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης που προκαλείται από τα απαγορευτικά. Υπολογίζεται επίσης ότι 42 με 66 εκατομμύρια παιδιά μπορεί να βρεθούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας τα επόμενα χρόνια. Αν και αυτά τα στοιχεία είναι μόνο εκτιμήσεις, θέτουν ένα σαφές ερώτημα για τις αρχές: Πού σταματάει όλο αυτό;
Τα κράτη δεν έχουν ένα ιδιαίτερα καλό ιστορικό απαντήσεων σε αυτό το ερώτημα. Ακόμα και προσπαθώντας να το απαντήσουν, έχουν ήδη μπει στην διαδικασία να αποτύχουν. Έχουμε δει, ξανά και ξανά, σε όλη την Ιστορία ότι ο κεντρικός σχεδιασμός δεν λειτουργεί. Η επιβολή ορίων όπως, τριάντα άτομα ανά κηδεία και δέκα ανά γάμο, είναι παραδείγματα αυθαίρετων περιορισμών που προκύπτουν από έναν μικρό αριθμό γραφειοκρατών, που προσπαθούν να σχεδιάσουν κεντρικά κάποια βέλτιστη λύση. Μια κυβέρνηση που προσπαθεί να οργανώσει την κοινωνία με αυτόν τον τρόπο, δεν διαφέρει ουσιωδώς από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, που πάσχιζε να υπολογίσει το πόσες πατάτες θα παράγει κάθε έτος. Και τα δύο σενάρια έχουν συνέπειες, και οι συνέπειες μιας μη βέλτιστης αντίδρασης σε αυτόν τον ιό θα μπορούσαν να μας στοιχειώνουν για τις επόμενες γενιές. Η μόνη λύση είναι να επιτρέπεται στα άτομα να αποφασίζουν ελεύθερα τις δικές τους ενέργειες βάσει των δικών τους εκτιμήσεων για τους κινδύνους.
Αν και ο κορωνοϊός είναι πράγματι μια πανδημία, δεν διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο σενάριο στο οποίο ένα άτομο πρέπει να δράσει. Το άτομο πρέπει να αποφασίσει με βάση τον δικό του υπολογισμό του κόστους έναντι του οφέλους. Μόνο το κάθε άτομο ξεχωριστά μπορεί να ξέρει για λογαριασμό του ποια είναι η βέλτιστη απόφαση σε σχέση με την ατομική του αξιολόγηση του κινδύνου και την προσωπική του κατάσταση, όχι η κυβέρνηση.
Η ανησυχία για την χωρητικότητα του συστήματος υγείας, και την ικανότητά του να χειρίζεται την υπερφόρτωση από ασθενείς, έχει τόσο υπερτονιστεί, που ο στόχος της «οριζοντίωσης της καμπύλης» έχει γίνει σχεδόν κοινώς αποδεκτός. Μπορεί η βέλτιστη απόφαση για την κοινωνία να είναι ο περιορισμός του κινδύνου στο σημείο που η καμπύλη των κρουσμάτων γίνεται επίπεδη. Ωστόσο, η χρήση αυτού του επιχειρήματος ως λόγου για την επιβολή περιορισμών είναι αδικαιολόγητη. Κοιτώντας πίσω στην Ιστορία, ο χειρισμός αυτών των λεγόμενων «εξωτερικοτήτων» [externalities] από τις κυβερνήσεις ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, θλιβερός, και ο λόγος είναι ότι οι γραφειοκράτες που εμπιστευόμαστε για να κάνουν αυτούς τους υπολογισμούς για να «βελτιστοποιήσουμε» το κοινωνικό όφελος είναι στην πραγματικότητα απλοί άνθρωποι σαν κι εμάς. Υπόκεινται σε προκαταλήψεις, επιρροές και ανθρώπινα λάθη.
Μην ξεχνάτε το γεγονός ότι σε καταστάσεις όπως αυτές, τα συμφέροντα της κυβέρνησης σπάνια ευθυγραμμίζονται με εκείνα των πολιτών. Τα συμφέροντά μας διαρκούν περισσότερο από ό,τι οι θητείες των πολιτικών. Όταν έρθει η ώρα να ξεπληρώσουμε το κόστος για τις καραντίνες, οι γραφειοκράτες που μας κράτησαν κλειδωμένους μέσα στα σπίτια μας θα έχουν αντικατασταθεί. Τα συμφέροντά τους βασίζονται στο γεγονός ότι είναι σε θέση να σας ξεγελάσουν πως σας διατηρούν ασφαλείς. Αυτό με την σειρά του συνεπάγεται την χρήση μιας οργουελικού τύπου γλώσσας, σε μια συναισθηματικά φορτισμένη χώρα, στο πνεύμα του ρητού «μην αφήνεις ποτέ μια κρίση να πάει χαμένη». Θα θριαμβολογούν για το πόσες ζωές έχουν σώσει βραχυπρόθεσμα, χωρίς να λαμβάνουν καθόλου υπόψη οποιεσδήποτε μακροπρόθεσμες βλάβες από τις καραντίνες. Δεν θα ακούσετε κανέναν ηγέτη στην τηλεόραση να μιλά για το οικονομικό κόστος των περιοριστικών μέτρων, επειδή δεν είναι πολιτικά ελκυστικό να «βάζουμε μια τιμή στην ανθρώπινη ζωή». Ωστόσο, οι άνθρωποι το κάνουν αυτό κάθε μέρα, σε όλες τις πτυχές της ζωής τους. Τα άτομα κατανοούν πολύ καλά τον κίνδυνο στον οποίο εκθέτουν τον εαυτό τους όταν οδηγούν στο δρόμο, ωστόσο εξακολουθούν να οδηγούν, γιατί κρίνουν ότι η αντιστάθμιση κινδύνου-ανταμοιβής αξίζει τον κόπο. Αυτή η ελευθερία επιλογής πρέπει να προστατεύεται, ειδικά σε περιόδους όπως αυτή. Ο κορωνοϊός θα έχει αναμφίβολα αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία των ανθρώπων και, συνεπώς, η κατάργηση αυτής της ελευθερίας επιλογής παραλύει ακόμα περισσότερο μια ήδη καταρρακωμένη κοινωνία.
Σε πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο The Lancet, ο Σουηδός επιδημιολόγος Johan Gieseck γράφει ότι οι καραντίνες δεν μειώνουν τους συνολικούς θανάτους και ισχυρίζεται ότι όταν όλα αυτά τελειώσουν, οι χώρες που δεν κατέβασαν ρολά θα έχουν πιθανότατα παρόμοια ποσοστά θανάτων με τις χώρες που το έκαναν. Πιστεύει πως είναι αναπόφευκτο να εκτεθεί ολόκληρος ο πληθυσμός στον κορωνοϊό κάποια στιγμή, και ότι το κλείδωμα απλά θα καθυστερήσει τα σοβαρά περιστατικά για λίγο. Το αν αυτό είναι αλήθεια μένει να αποδειχθεί, αλλά δείχνει ότι το να θυσιάζονται τυφλά οι ελευθερίες του ατόμου στο όνομα της ασφάλειας, είναι μια αφελής προσέγγιση. Εάν είναι αλήθεια ότι οι κυβερνήσεις απλώς καθυστέρησαν το αναπόφευκτο, ενώ προκάλεσαν ένα τσουνάμι οικονομικών πληγμάτων, θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, αναλαμβάνοντας την ευθύνη; Απίθανο. Ο κορωνοϊός, ενώ αποτελεί την αρχική αιτία του προβλήματος, θα χρησιμοποιηθεί ως αποδιοπομπαίος τράγος για την επακόλουθη ασθένεια που προκαλείται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Οι εξαναγκαστικές στρατηγικές όπως η «ισοπέδωση της καμπύλης» ή η «καραντίνα μέχρι να βγει το εμβόλιο» δικαιολογούνται βάσει συμβουλών από εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας, οι οποίοι είναι ασυνεπείς οι ίδιοι. Η αληθινά βέλτιστη στρατηγική θα είναι αυτή που τα ελεύθερα άτομα θα επωμίζονται με τις προσωπικές τους ενέργειες, όπως ισχύει πάντα.
Υπό το πρίσμα αυτό, μοιάζει απερίσκεπτο να παραδώσουμε τη μοίρα μας στην κυβέρνηση και να την εμπιστευτούμε στο να υπολογίζει πόσα άτομα επιτρέπεται να παρακολουθήσουν ένα σεμινάριο, ή να μας ενημερώσουν για ποιους τέσσερις λόγους αξίζει να διακινδυνεύσουμε την έκθεσή μας στον ιό. Σύμφωνα με τις νέες πληροφορίες που δημοσίευσε ο ΟΗΕ, είναι προφανές ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν τις διάφορες αντισταθμίσεις προς το συμφέρον της κοινωνίας. Όσο δελεαστικό κι αν είναι να πιστεύουμε ότι οι κυβερνήσεις μας προστατεύουν κλειδώνοντας μας στο σπίτι, στην πράξη βλάπτουν την κοινωνία περισσότερο από ό,τι την βοηθούν, όπως κάνουν και με όλους τους άλλους επιβεβλημένους κανονισμούς. Σε μια εποχή που ένα λανθασμένο βήμα της κυβέρνησης κοστίζει πιο ακριβά από ποτέ, η διατήρηση των ατομικών μας ελευθεριών είναι υψίστης σημασίας.
***
Ο Edmund Shieh είναι αναλογιστής με έδρα τη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Παρακολουθεί μαθήματα της Αυστριακής σχολής οικονομικών και είναι υπέρμαχος του φιλελευθερισμού.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
