Σε μία σειρά διαλέξεων του Ludwig von Mises το 1952, πραγματοποιήθηκε μία εκτεταμένη κριτική ενάντια στα μαρξιστικά δόγματα. Σε αυτή τη διάλεξη, το δόγμα κατά του οποίου βάλει ο von Mises είναι η πεποίθηση του Μαρξ περί ύπαρξης «ταξικής σύγκρουσης». Η ταξική πάλη, όπως έδειξε ο von Mises, δεν υφίσταται. Αντιθέτως, επεσήμανε τις πολλές εσωτερικές αντιφάσεις του δόγματος αυτού. Η κριτική του είναι ισοπεδωτική.
Class Conflict and Revolutionary Socialism (Δεύτερη διάλεξη)
(Από τη συλλογή διαλέξεων με τίτλο «Marxism Unmasked: From Delusion to Destruction», 2006, 2η διάλεξη)
Του Ludwig von Mises
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής
Εισαγωγή
Ο Μαρξ υποθέτει ότι τα «συμφέροντα» είναι ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες ιδέες και σκέψεις. Είπε ότι ο σοσιαλισμός ήταν το ιδανικό σύστημα για το προλεταριάτο. Ισχυρίστηκε ότι τα συμφέροντα μίας τάξης καθορίζουν τη σκέψη των ατόμων και ότι αυτή η κατάσταση προκαλεί ασυμβίβαστες συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων τάξεων. Ο Μαρξ έπειτα επέστρεψε στο σημείο στο οποίο είχε ξεκινήσει. Δηλαδή, ότι ο σοσιαλισμός είναι το ιδανικό σύστημα.
Ο Μαρξ ποτέ δεν έδωσε ορισμό του τι είναι «τάξη»
Η βασική ιδέα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου (1848) ήταν αυτή της «τάξης» και της «ταξικής σύγκρουσης». Όμως ο Μαρξ δεν όρισε τι ήταν «τάξη». Ο Μαρξ πέθανε το 1883, 35 χρόνια μετά τη δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Σε αυτά τα 35 χρόνια δημοσίευσε πολλούς τόμους, αλλά σε κανέναν από αυτούς δεν έλεγε τι εννοούσε με τον όρο «τάξη». Μετά το θάνατο του Μαρξ, ο Ένγκελς δημοσίευσε το ημιτελές χειρόγραφο του τρίτου τόμου του «Das Kapital» του Μαρξ. Ο Ένγκελς είπε ότι αυτό το χειρόγραφο, στο οποίο ο Μαρξ είχε σταματήσει να εργάζεται, πολλά χρόνια πριν πεθάνει, είχε βρεθεί στο γραφείο του Μαρξ μετά το θάνατό του. Σε ένα κεφάλαιο τριών σελίδων σε αυτόν τον τόμο, ο Μαρξ μας λέει τι δεν ήταν «τάξη». Αλλά μπορείτε να ψάξετε μέσα σε όλα τα γραπτά του για να μάθετε τι ήταν η «τάξη» χωρίς ποτέ να το βρείτε.
Στην πραγματικότητα, οι «τάξεις» δεν υπάρχουν στη φύση. Είναι η σκέψη μας, η κατηγοριοποίηση, που κατασκευάζει τάξεις στο μυαλό μας. Το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις υπό την έννοια του Καρλ Μαρξ. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την έννοια των κοινωνικών τάξεων με τον τρόπο με τον οποίο το εννοούσε ο Καρλ Μαρξ. Δεν μπορούμε.
Ο Μαρξ δεν είδε ότι το πρόβλημα του «συμφέροντος» ενός ατόμου ή μιας τάξης δεν μπορεί να λυθεί, επειδή το συμφέρον απλά υπάρχει στη φύση μας και οι άνθρωποι ενεργούν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Πρέπει να τεθούν δύο ερωτήματα: (1) Ποιος είναι ο τελικός σκοπός αυτών των «συμφερόντων» που οδηγεί τους ανθρώπους; (2) Ποιες μέθοδοι πρέπει να εφαρμοστούν προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι σκοποί;
Μαρξ κατά των συνδικάτων και των συνδικαλιστών
Η πρώτη Διεθνής ήταν μια μικρή ομάδα ανθρώπων, μια επιτροπή μερικών ατόμων στο Λονδίνο, φίλων και εχθρών του Καρλ Μαρξ. Κάποιος πρότεινε να συνεργαστούν με το βρετανικό συνδικαλιστικό κίνημα. Το 1865, ο Καρλ Μαρξ διάβασε στη συνάντηση της Διεθνούς Επιτροπής, ένα έγγραφο, «Αξία, Τιμές και Κέρδος», ένα από τα λίγα του δοκίμια που γράφτηκαν αρχικά στα αγγλικά. Σε αυτή την εργασία, επεσήμανε ότι οι μέθοδοι του συνδικαλιστικού κινήματος ήταν πολύ κακές και έπρεπε να αλλάξουν. Παραφράζοντας:
«Τα συνδικάτα θέλουν να βελτιώσουν την τύχη των εργαζομένων στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος – αυτό είναι μάταιο και αχρείαστο. Στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος δεν υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης της κατάστασης των εργαζομένων. Το καλύτερο που θα μπορούσε να επιτύχει ο συνδικαλισμός με αυτόν τον τρόπο θα ήταν κάποια βραχυπρόθεσμη επιτυχία. Τα συνδικάτα πρέπει να εγκαταλείψουν αυτήν την «συντηρητική» πολιτική. Πρέπει να υιοθετήσουν την επαναστατική πολιτική. Πρέπει να αγωνιστούν για την κατάργηση της μισθολογικής κοινωνίας ως τέτοιας και να εργαστούν για την έλευση του σοσιαλισμού ».
Ο Μαρξ δεν είχε το θάρρος να δημοσιεύσει αυτό το έγγραφο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Δημοσιεύθηκε μόνο μετά το θάνατό του από μία από τις κόρες του. Δεν ήθελε να ανταγωνιστεί τα εργατικά συνδικάτα. Είχε ακόμα ελπίδες ότι θα εγκατέλειπαν τη θεωρία τους.
Εσωτερικές συγκρούσεις ανάμεσα στους σοσιαλιστές
Εδώ υπάρχει μια προφανής σύγκρουση απόψεων μεταξύ των ίδιων των προλετάριων σχετικά με το ποιες είναι οι σωστές μέθοδοι. Τα προλεταριακά συνδικάτα και ο Μαρξ διαφώνησαν ως προς το «συμφέρον» των προλεταρίων. Ο Μαρξ είπε ότι το «συμφέρον» μιας τάξης ήταν προφανές. Δεν θα υπήρχε καμία αμφιβολία γι ‘αυτό. Όλοι θα το γνώριζαν. Τότε εμφανίστηκε ένας άνθρωπος που δεν ανήκε καθόλου σε αυτή την προλεταριακή τάξη (σ.σ. ο Μαρξ δεν ανήκε στην προλεταριακή τάξη. Φιλοξενούταν από τον Ένγκελς και ζούσε από δωρεές του. Ο ίδιος ο Ένγκελς ήταν γιος βιομηχάνου υφαντουργίας.), ένας συγγραφέας και ένας φιλόσοφος (σ.σ. ο Μαρξ) που έλεγε στα συνδικάτα ότι έκαναν λάθος. «Αυτή είναι μια κακή πολιτική», είπε. «Πρέπει να την αλλάξετε ριζικά». Εδώ η όλη ιδέα της τάξης καταρρέει, η ιδέα ότι ένα άτομο μπορεί μερικές φορές να σφάλει, αλλά ότι μια τάξη ως σύνολο δεν μπορεί ποτέ να σφάλλει.
Οι κριτικές των Μαρξιστικών δογμάτων ήταν πάντοτε επιφανειακές. Δεν έδειξαν πώς ο Μαρξ αντιφάσκει και πώς απέτυχε να δικαιολογήσει τις ιδέες του. Η κριτική του Böhm-Bawerk 1 ήταν καλή, αλλά δεν κάλυπτε ολόκληρο το σύστημα. Οι κριτικοί του Μαρξ δεν ανακάλυψαν καν τις πιο προφανείς αντιφάσεις του.
Μαρξ και ο «μισθός επιβίωσης»
Ο Μαρξ πίστευε στον «σιδηρούν νόμο των μισθών» (σ.σ. ελεύθερη απόδοση του «iron law of wages»). Αποδέχθηκε αυτό ως τη θεμελιώδης βάση της οικονομικής του διδασκαλίας. Δεν του άρεσε ο γερμανικός όρος για αυτόν τον νόμο, ο «αλαζονικός» νόμος των μισθών, για τον οποίο ο Φερντινάντ Λασσάλ [1825-1864] είχε εκδώσει ένα δοκίμιο. Ο Μαρξ και ο Φερντινάντ Λασσάλ δεν ήταν φίλοι. Ήταν ανταγωνιστές, πολύ σοβαροί ανταγωνιστές. Ο Μαρξ δήλωσε ότι η μόνη συνεισφορά του Λασσάλ ήταν ο ίδιος ο όρος, ο «αλαζονικός» νόμος των μισθών. Και ο όρος, ήταν δανεισμένος από το λεξικό και από τον Γκέτε 2.
Ο «σιδηρούς νόμο των μισθών» εξακολουθεί να επιβιώνει σε πολλά βιβλία, στο μυαλό των πολιτικών και, κατά συνέπεια, σε πολλούς από τους νόμους μας. Σύμφωνα με τον «σιδηρούν νόμο των μισθών», ο μισθός καθορίζεται από το ποσό της τροφής και άλλων αναγκών που απαιτούνται για τη διατήρηση και την αναπαραγωγή της ζωής, για την υποστήριξη των παιδιών των εργαζομένων μέχρι να εργαστούν τα ίδια στα εργοστάσια (σ.σ. στην ουσία αναφέρεται στον αποκαλούμενο «μισθό επιβίωσης», αγγλ. «living wage rate»). Εάν τα ποσοστά των μισθών αυξηθούν πάνω από αυτό, ο αριθμός των εργαζομένων θα αυξανόταν και ο αυξημένος αριθμός εργαζομένων θα οδηγούσε και πάλι σε πτώση των μισθών. Οι μισθοί δεν μπορούν να πέσουν κάτω από αυτό το σημείο, διότι τότε θα υπάρξει έλλειψη εργασίας. Ο νόμος αυτός θεωρεί ότι ο εργαζόμενος είναι κάποιο είδος μικροβίου ή τρωκτικού χωρίς ελεύθερη επιλογή ή ελεύθερη βούληση.
Μία από τις πολλές αντιφάσεις του Μαρξ
Εάν νομίζετε ότι είναι απολύτως αδύνατο, στο καπιταλιστικό σύστημα, να αποκλίνουν οι μισθοί από αυτόν τον ρυθμό, πώς μπορείτε να κάνετε λόγο, όπως έκανε ο Μαρξ, για την αναπόφευκτη προοδευτική εξαθλίωση των εργαζομένων; Υπάρχει μια άλυτη αντιπαράθεση ανάμεσα στη μαρξιστική ιδέα του «σιδηρού νόμου των μισθών», σύμφωνα με την οποία οι μισθοί θα παραμείνουν σε ένα σημείο στο οποίο επαρκούν για να στηρίξουν τους απογόνους των εργαζομένων μέχρι να γίνουν οι ίδιοι εργαζόμενοι και στην φιλοσοφία του για την ιστορία, η οποία υποστηρίζει ότι οι εργαζόμενοι θα εξαθλιωθούν ολοένα και περισσότερο μέχρι να οδηγηθούν σε ανοιχτή εξέγερση, επιφέροντας έτσι τον σοσιαλισμό. Φυσικά και τα δύο δόγματα είναι αβάσιμα.
Ακόμη και πριν από 50 χρόνια, οι κορυφαίοι σοσιαλιστές συγγραφείς αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άλλα περίτεχνα τεχνάσματα στην προσπάθειά τους να στηρίξουν τις θεωρίες τους. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι, κατά τη διάρκεια του αιώνα από τα γραπτά του Μαρξ, κανείς δεν έχει επισημάνει αυτή την αντίφαση. Και αυτή η αντίφαση δεν είναι η μόνη αντίφαση στον Μαρξ.
Αυτό που πραγματικά κατέστρεψε τον Μαρξ, ήταν η θεωρία του για την προοδευτική εξαθλίωση των εργαζομένων. Ο Μαρξ δεν είδε ότι το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού ήταν η παραγωγή μεγάλης κλίμακας για τις ανάγκες των μαζών. Ο κύριος στόχος των καπιταλιστών είναι να παράγουν για τις μεγάλες μάζες καταναλωτών. Ούτε ο Μαρξ βλέπει, ότι στον καπιταλισμό ο πελάτης έχει πάντα δίκιο. Με την ιδιότητα του μισθωτού, ο εργαζόμενος δεν μπορεί να καθορίσει τι πρέπει να γίνει. Αλλά με την ιδιότητά του ως καταναλωτή, είναι πραγματικά το αφεντικό και λέει στο αφεντικό του, τον επιχειρηματία, τι πρέπει να κάνει. To αφεντικό του πρέπει να υπακούει στις εντολές των εργαζομένων καθώς είναι μέλη του αγοραστικού κοινού. Η κα, Webb 3, όπως και οι υπόλοιποι σοσιαλιστές, ήταν κόρη ενός επιχειρηματία. Όπως άλλοι σοσιαλιστές, σκέφτηκε ότι ο πατέρας της ήταν αυτοκράτορας που έδινε εντολές σε όλους. Δεν είδε ότι υπόκειταν υπό την κυριαρχία των εντολών των πελατών στην αγορά. Η «μεγάλη» κυρία Webb δεν ήταν πιο έξυπνη από πιο ανόητο αγγελιοφόρο που βλέπει μόνο ότι ο προϊστάμενός του του δίνει εντολές.
Γιατί ο Μαρξ δεν εντόπιζε τις αντιφάσεις του;
Ο Μαρξ δεν είχε καμία αμφιβολία για το ποιοι είναι οι στόχοι προς τους οποίους οι άνθρωποι στοχεύουν. Ούτε είχε καμία αμφιβολία ως προς τον καλύτερο τρόπο επίτευξης αυτών των σκοπών. Πώς είναι δυνατόν όμως ένας άνθρωπος που διάβαζε τόσο πολύ και διέκοπτε την ανάγνωσή του μόνο για να γράψει, να μην συνειδητοποίησε την ασυμφωνία στις ιδέες του;
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, πρέπει να επιστρέψουμε στην κυρίαρχη επιστημονική σκέψη στα χρόνια του. Αυτή ήταν η εποχή της θεωρίας της εξέλιξης του Καρόλου Δαρβίνου (1859). Ήταν η πνευματική μόδα εκείνης της εποχής να βλέπει κανείς τους ανθρώπους απλώς και μόνο από τη σκοπιά της κατάταξής τους στη ζωολογική τάξη των θηλαστικών, η οποία ενεργούσε με βάση το ένστικτο. Ο Μαρξ δεν έλαβε υπόψη την εξέλιξη της ανθρωπότητας από το επίπεδο των πολύ πρωτόγονων ανθρώπων. Θεωρούσε το ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό την τυπική μορφή εργασίας και του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού ως εξαίρεση. Έγραψε σε ένα από τα βιβλία του ότι η πρόοδος στην τεχνολογική βελτίωση των μηχανών προκαλεί την εξαφάνιση της εξειδίκευσης επειδή η μηχανή μπορεί να χειριστεί από οποιονδήποτε. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ικανότητα για τη λειτουργία μιας μηχανής. Ως εκ τούτου, ο κανονικός τύπος του ανθρώπου στο μέλλον θα είναι ο μη εξειδικευμένος.
Οι ιδέες του Μαρξ ως μεταφορές των ιδεών του Χέγκελ
Όσον αφορά πολλές από τις ιδέες του, ο Μαρξ επηρεάστηκε από πολύ παλιότερες εποχές, ειδικά στην οικοδόμηση της φιλοσοφίας του για την ιστορία. Ο Μαρξ αντικατέστησε την εξέλιξη του Geist (σ.σ. Χεγκελιανός όρος για τον «Νου») για την εξέλιξη των υλικών συντελεστών παραγωγής του Heist (σ.σ. συνείδηση). Δεν συνειδητοποίησε ότι οι υλικοί παράγοντες παραγωγής, δηλαδή τα εργαλεία και τα μηχανήματα, είναι στην πραγματικότητα προϊόντα του ανθρώπινου νου. Είπε ότι αυτά τα εργαλεία και οι μηχανές, οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις, αναπόφευκτα επιφέρουν την έλευση του σοσιαλισμού. Η θεωρία του αποκαλείται «διαλεκτικός υλισμός» (σ.σ. αγγλ. dialectical materialism ή «diamet»).
[Μάλιστα, ο Δρ Mises μίλησε για την επίσκεψη του σε ένα σχολείο στο Μεξικό, ένα «escuela socialista», μια «σοσιαλιστική σχολή». Ο Mises ζήτησε από τον μεξικανό κοσμήτορα του σχολείου να του εξηγήσει τι σημαίνει «σοσιαλιστική σχολή». Ο κοσμήτορας εξήγησε ότι η νομοθεσία του Μεξικού απαιτούσε από τα σχολεία να διδάσκουν το δαρβινικό δόγμα της εξέλιξης και του διαλεκτικού υλισμού. Στη συνέχεια, σχολίασε τη διάταξη του νόμου που καθιστά αυτή την απαίτηση και το ίδιο το σχολικό σύστημα: «Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της κατά γράμμα εφαρμογής του νόμου και του τι γίνεται στην πράξη. Ενενήντα τοις εκατό των δασκάλων στα σχολεία μας είναι γυναίκες και οι περισσότεροι από αυτές καθολικές στη θρησκεία».]
Ο Μαρξ επιχειρηματολόγησε από τη θέση, στην εξουδετέρωση της θέσης, στην εξουδετέρωση της εξουδετέρωσης. Ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής από κάθε εργαζόμενο ήταν η αρχή, η θέση. Αυτή ήταν η πραγματικότητα σε μια κοινωνία στην οποία κάθε εργαζόμενος ήταν, είτε ανεξάρτητος αγρότης, είτε τεχνίτης που διέθετε και τα εργαλεία με τα οποία εργαζόταν. Εξουδετέρωση της θέσης (της ιδιοκτησίας υπό τον καπιταλισμό) έγινε, όταν τα εργαλεία δεν ανήκαν πλέον στους εργαζόμενους, αλλά στους καπιταλιστές. Η εξουδετέρωση της εξουδετέρωσης αφορούσε την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής από ολόκληρη την κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό, ο Μαρξ είπε ότι είχε ανακαλύψει το νόμο της ιστορικής εξέλιξης. Και αυτό το αποκάλεσε «επιστημονικό σοσιαλισμό».
Μαρξ εναντίον «ουτοπιστών» σοσιαλιστών και «επιστημονικός σοσιαλισμός»
Ο Μαρξ χαρακτήρισε όλους τους προηγούμενους σοσιαλιστές «ουτοπικούς σοσιαλιστές» επειδή προσπάθησαν να επισημάνουν γιατί ο σοσιαλισμός ήταν καλύτερος. Ήθελαν να πείσουν τους συμπολίτες τους για την άποψή τους, επειδή περίμεναν ότι οι άνθρωποι θα υιοθετούσαν το σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα, αν ήταν πεπεισμένοι ότι ήταν καλύτερο. Ήταν «ουτοπιστές», είπε ο Μαρξ, επειδή προσπάθησαν να περιγράψουν τον μελλοντικό επίγειο παράδεισο. Μεταξύ των προδρόμων του Μαρξ που τους θεωρούσε «ουτοπιστές» ήταν: ο Άγιος-Σίμων, Γάλλος αριστοκράτης, ο Robert Owen (1757-1858), Βρετανός κατασκευαστής και ο Charles Fourier (1772-1837), ένας Γάλλος που ήταν χωρίς αμφιβολία ένας ψυχασθενής (Ο Φούριερ ονομάστηκε «ο τρελός του βασιλικού παλατιού». Ο ίδιος έκανε δηλώσεις όπως: «Στην εποχή του σοσιαλισμού, ο ωκεανός δεν θα ήταν πια αλάτι, αλλά λεμονάδα».)
Ο Μαρξ θεωρούσε τους τρεις αυτούς μεγάλους πρόδρομους. Αλλά, ισχυρίστηκε ότι δεν συνειδητοποίησαν ότι αυτό που έλεγαν ήταν απλώς «ουτοπικό». Αναμένανε την έλευση του σοσιαλισμού λόγω αλλαγής των απόψεων του λαού. Αλλά για τον Μαρξ, η έλευση του σοσιαλισμού ήταν αναπόφευκτη. Θα ερχόταν αναπόφευκτα και φυσικά.
Από τη μία πλευρά, ο Καρλ Μαρξ έγραψε για το αναπόφευκτο του σοσιαλισμού. Αλλά, από την άλλη, οργάνωσε ένα σοσιαλιστικό κίνημα, ένα σοσιαλιστικό κόμμα. Δήλωνε ξανά και ξανά ότι ο σοσιαλισμός του ήταν επαναστατικός και ότι η βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης ήταν απαραίτητη για να φέρει κανείς για τον σοσιαλισμό.
Αντιφάσεις ακόμα και στις αναλογίες που ο Μαρξ χρησιμοποιούσε
Ο Μαρξ δανείστηκε τις μεταφορές του από τον τομέα της γυναικολογίας. Το σοσιαλιστικό κόμμα ήταν σαν τη μαιευτική, είπε ο Μαρξ. Καθιστά δυνατή την έλευση του σοσιαλισμού. Όταν ρωτώνται, εφόσον θεωρούν αναπόφευκτη την όλη τη διαδικασία, γιατί δεν υποστηρίζουν την σταδιακή εξέλιξη αντί της επανάστασης, οι μαρξιστές απαντούν: «Δεν υπάρχουν εξελίξεις στη ζωή. Δεν είναι η ίδια η γέννηση επανάσταση;»
Σύμφωνα με τον Μαρξ, ο στόχος του σοσιαλιστικού κόμματος δεν ήταν να επηρεάσει, αλλά μόνο να επιταχύνει το αναπόφευκτο. Αλλά η μαιευτική επηρεάζει και αλλάζει τις συνθήκες. Η μαιευτική έχει επιφέρει πράγματι πρόοδο σε αυτόν τον κλάδο της ιατρικής και έσωσε ακόμη και ζωές. Και σώζοντας ζωές θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η μαιευτική έχει πραγματικά αλλάξει την πορεία της ιστορίας.
Κύριο επιχείρημα των Μαρξιστών: «Είσαι μπουρζουάς άρα έχεις άδικο»
Ο όρος «επιστημονικός» απέκτησε κύρος κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα. Το βιβλίο του Engels «Anti-Dühring» (1878) έγινε ένα από τα πιο επιτυχημένα συγγράμματα ανάμεσα στα γραπτά των φιλοσοφικών μαρξιστών. Ένα κεφάλαιο σε αυτό το βιβλίο ανατυπώθηκε ως φυλλάδιο με τίτλο «Η εξέλιξη του σοσιαλισμού από ουτοπία σε επιστήμη» και είχε τεράστια επιτυχία. Ο Καρλ Ραντέκ (1885-1939), Σοβιετικός Κομμουνιστής, έγραψε αργότερα ένα φυλλάδιο με τίτλο «Η ανάπτυξη του σοσιαλισμού, από την επιστήμη στην πράξη».
Το δόγμα της ιδεολογίας του Μαρξ δημιουργήθηκε για να δυσφημίσει τα συγγράμματα της μπουρζουαζίας. Ο Τόμας Μάσαρικ (1850-1937) της Τσεχοσλοβακίας γεννήθηκε από φτωχούς, αγρότες και εργάτες και έγραψε για τον μαρξισμό. Όμως οι Μαρξιστές τον ονόμαζαν «αστό» (σ.σ. «μπουρζουά»). Πώς θα μπορούσε αυτός να θεωρηθεί «αστός» αν ο Μαρξ και ο Ένγκελς αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «προλεταρίους«;
Πώς επιλύονται οι διαφορές μέσα στους κόλπους τέτοιων δογματικών ιδεολογιών;
Εάν οι προλετάριοι πρέπει να σκεφτούν σύμφωνα με τα «συμφέροντα» της τάξης τους, τι συνεπάγεται αυτό, εάν υπάρχουν διαφωνίες και συγκρούσεις μεταξύ τους; Η σύγχυση καθιστά την κατάσταση πολύ δύσκολο να εξηγηθεί. Όταν υπάρχει διαφωνία ανάμεσα στους προλεταρίους, αποκαλούν έναν διαφωνούντα «κοινωνικό προδότη». Μετά τον Μαρξ και τον Ένγκελς, ο μεγάλος ηγέτης των Κομμουνιστών ήταν ο Γερμανός Κάρλ Κάουτσκυ (1854-1938). Το 1917, όταν ο Λένιν προσπάθησε να φέρει την επανάσταση σε ολόκληρο τον κόσμο, ο Καρλ Κάουτσκυ αντιτάχθηκε στην ιδέα. Και εξαιτίας αυτής της διαφωνίας, ο πρώην μεγάλος ηγέτης του κόμματος έγινε εν μία νυκτί «προδότης της κοινωνίας».
Αυτή η ιδέα μοιάζει με αυτή των ρατσιστών. Οι Γερμανοί ρατσιστές δήλωναν, ότι ένα ορισμένο σύνολο πολιτικών ιδεών ήταν Γερμανικές και κάθε πραγματικός Γερμανός πρέπει να σκέπτεται αναγκαστικά σύμφωνα με αυτό το συγκεκριμένο σύνολο ιδεών. Αυτή ήταν η ιδεολογία των Ναζί. Σύμφωνα με τους Ναζί, η καλύτερη κατάσταση ήταν να βρίσκονται ετοιμοπόλεμοι. Ωστόσο, κάποιοι Γερμανοί (οι Kαντ, Γκέτε και Μπετόβεν) είχαν διαφορετικές «μη-γερμανικές» ιδέες. Αν όλοι οι Γερμανοί πρέπει να σκεφτούν με κάποιο τρόπο, ποιος θα αποφασίσει ποιες ιδέες είναι γερμανικές και ποιες είναι οι μη-γερμανικές; Η απάντηση μπορεί να είναι μόνο ότι μια «εσωτερική φωνή» είναι το τελικό πρότυπο, το τελευταίο κριτήριο. Αυτή η θέση οδηγεί αναγκαστικά σε συγκρούσεις που πρέπει να οδηγήσουν σε εμφύλιο, ή και διεθνή, πόλεμο.
Μπολσεβίκοι και Μενσεβίκοι. Στάλιν και Τρότσκυ. Εκκαθαρίσεις στους κόλπους των Μαρξιστών
Υπήρχαν δύο ομάδες Ρώσων, οι οποίοι και οι δύο θεωρούσαν τους εαυτούς τους προλεταρίους: οι μπολσεβίκοι και οι μενσεβίκοι. Η μόνη μέθοδος για την «διευθέτηση» διαφωνιών μεταξύ τους ήταν η χρήση βίας και εκκαθάρισης. Οι Μπολσεβίκοι κέρδισαν. Στη συνέχεια, μέσα στις τάξεις των κομμουνιστών μπολσεβίκων, προέκυψαν άλλες διαφορές απόψεων, μεταξύ του Τρότσκι (1879-1940) και του Στάλιν. Και ο μόνος τρόπος να επιλυθούν οι συγκρούσεις τους ήταν η εκκαθάριση. Ο Τρότσκι αναγκάστηκε να αυτο-εξοριστεί, κατέφυγε στο Μεξικό και εκεί το 1940 δέχτηκε ένα τσεκούρι στο κεφάλι. Ο Στάλιν δεν συνέβαλε τίποτα καινούριο. Επέστρεψε στον επαναστάτη Μαρξ του 1859. Όχι στον παρεμβατικό Μαρξ του 1848.
Δυστυχώς, οι εκκαθαρίσεις δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο επειδή οι άνθρωποι είναι ατελείς. Οι εκκαθαρίσεις είναι οι απαραίτητη συνέπεια της φιλοσοφικής θεμελίωσης του μαρξιστικού σοσιαλισμού. Εάν δεν μπορείτε να συζητήσετε τις φιλοσοφικές διαφορές απόψεων με τον ίδιο τρόπο που συζητάτε για άλλα προβλήματα, πρέπει να βρείτε μια άλλη λύση: μέσω της βίας και της εξουσίας. Αυτό δεν αναφέρεται μόνο στη διαφωνία σχετικά με πολιτικές, οικονομικά προβλήματα, κοινωνιολογία, δίκαιο κ.ο.κ. Αναφέρεται επίσης στα προβλήματα των φυσικών επιστημών. Οι Γουέμπς, Λόδρος και η Λαίδη Πάσφιλντ, συγκλονίστηκαν όταν έμαθαν ότι τα ρωσικά περιοδικά και οι έρευνες αντιμετώπιζαν ακόμη και προβλήματα φυσικών επιστημών από την άποψη της φιλοσοφίας του μαρξισμού-λενινισμού-σταλινισμού. Για παράδειγμα, αν υπήρχε διαφορά απόψεων όσον αφορά την επιστήμη ή τη γενετική, έπρεπε να ξεκαθαριστεί από τον «ηγέτη».
Αυτή είναι η αναγκαία αναπόφευκτη συνέπεια του γεγονότος ότι, σύμφωνα με το μαρξιστικό δόγμα, δεν εξετάζεται η δυνατότητα διαφωνίας μεταξύ ειλικρινών ανθρώπων. Είτε υπάρχει συμφωνία, είτε όλοι είναι προδότες και πρέπει να εκκαθαριστούν.
Επίλογος
Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο εμφανίστηκε το 1848. Σε αυτό το έργο, ο Μαρξ κήρυξε επανάσταση. Πίστευε ότι η επανάσταση ήταν πολύ κοντά. Πίστευε τότε ότι ο σοσιαλισμός έπρεπε να προκληθεί από μια σειρά παρεμβατικών μέτρων. Αναφέρεται σε δέκα παρεμβατικά μέτρα, μεταξύ των οποίων ο προοδευτικός φόρος εισοδήματος, η κατάργηση των δικαιωμάτων κληρονομιάς, η γεωργική μεταρρύθμιση κ.ο.κ. Αυτά τα μέτρα ήταν αβάσιμα, είπε, αλλά απαραίτητα για να έρθει ο σοσιαλισμός.
Έτσι, ο Καρλ Μαρξ και ο Ένγκελς πίστευαν το 1848, ότι ο σοσιαλισμός μπορούσε να επιτευχθεί με παρεμβατισμό. Το 1859, έντεκα χρόνια μετά το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, ο Μαρξ και ο Ένγκελς εγκατέλειψαν την υπεράσπιση των παρεμβάσεων. Δεν ανέμεναν πλέον ότι ο σοσιαλισμός θα προέλθει από νομοθετικές αλλαγές. Ήθελαν να επιφέρουν τον σοσιαλισμό με μια ριζική αλλαγή εν μία νυκτί. Από αυτή την άποψη, οι οπαδοί του Μαρξ και του Ένγκελς εξέτασαν αργότερα τα μέτρα: τη Νέα Συμφωνία (σ.σ. το «New Deal»), τη δίκαιη διαπραγμάτευση (σ.σ. «Fair Deal») και ούτω καθεξής. Αποφάνθηκαν ότι είναι είναι «μικρο-αστικές» πολιτικές. Τη δεκαετία του 1840 ο Ένγκελς είπε ότι ο βρετανικός εργατικός νόμος ήταν ένα σημάδι προόδου και ένα σημάδι της κατάρρευσης του καπιταλισμού. Αργότερα χαρακτήρισαν τέτοια παρεμβατικά μέτρα και παρεμβατικές πολιτικές (Sozialpolitik) ως πολύ κακές.
Το 1888, 40 χρόνια μετά τη δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, μια μετάφραση του έγινε από έναν Άγγλο συγγραφέα. Ο Ένγκελς πρόσθεσε κάποιες παρατηρήσεις. Αναφερόμενος στα δέκα παρεμβατικά μέτρα που υποστηρίχθηκαν στο Μανιφέστο, δήλωσε ότι τα μέτρα αυτά δεν ήταν μόνο αβάσιμα, όπως ισχυρίστηκε το Μανιφέστο, αλλά ακριβώς επειδή ήταν αβάσιμα, θα ωθούσαν αναγκαστικά όλο και περισσότερο προς περαιτέρω μέτρα τέτοιου είδους, μέχρι που τελικά αυτά θα οδηγούσαν στον σοσιαλισμό.
***
Βρίσκετε ενδιαφέροντα τα άρθρα στην «Ελεύθερη Αγορά»; Εκτιμάτε την προσπάθεια μας; Κάντε τώρα μια δωρεά 5 ευρώ και ενισχύστε μας.
- «The Unresolved Contradiction in the Economic Marxian System» στο Shorter Classics of Eugen von Böhm-Bawerk, (South Holland, Ill.: Libertarian Press, 1962 [1896; Αγγλική Μετάφραση, 1898]), σελ. 201–302. Δείτε μια περίληψη εδώ
- Ο Μαρξ επίσης επέκρινε τον Λασσάλ για τη χρήση του όρου «Arbeiterstand» (κατάσταση εργασίας). Ο Μαρξ δήλωσε ότι ο Λασσάλ ήταν μπερδεμένος, αλλά ποτέ δεν εξήγησε το γιατί.
- σ.σ. Beatrice Webb (1858–1943), γυναίκα του Sidney Webb (1859–1947), αργότερα λαίδη και λόρδος Passfield, Άγγλοι Φαμπιανοί
