Είναι υπεραισιόδοξο να υποθέσουμε ότι τα εναπομείναντα απομεινάρια του επιχειρηματικού πνεύματος της ελεύθερης αγοράς, θα είναι πάντοτε σε θέση να ξεπερνούν την ακόρεστη βουλιμία του κράτους για κατανάλωση κεφαλαίου.
ΤουΑπόδοση στα Ελληνικά: Ευθύμης Μαραμής
Η προϋπόθεση των ελαστικών και των σταθερών θεσμών για την δημιουργία πλούτου
Το μεγαλύτερο πνευματικό επίτευγμα των φιλελεύθερων θεωρητικών του laissez-faire, ήταν η αναγνώριση «σταθερών» και «ελαστικών» θεσμών ως ζωτικής σημασίας προϋποθέσεις για τα παραγωγικά επιτεύγματα και την υλική ευημερία. Οι σταθεροί θεσμοί περιλαμβάνουν τα δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας, τις τιμές αγοράς και το υγιές χρήμα. Οι ελαστικοί θεσμοί περιλαμβάνουν εκείνους που ενισχύουν αξίες όπως η σύνεση, η εξοικονόμηση, η επινοητικότητα, το καινοτόμο θάρρος και ο σεβασμός στην επιτυχία.
Ωστόσο, αυτό το επίτευγμα συνοδεύτηκε από ένα τραγικό διανοητικό σφάλμα – την πεποίθηση ότι αυτοί οι θεσμοί μπορούν να προστατευθούν αποκλειστικά από μονοπωλιακούς μηχανισμούς επιθετικής βίας, κοινώς γνωστούς ως κράτη. Δεδομένου ότι τα κράτη απαραιτήτως παρασιτούν επί της παραγωγής της κοινωνίας της αγοράς, η πεποίθηση ότι τα κράτη είναι απαραίτητα για την ανάκυψη της, πόσο μάλλον ότι μπορούν να παραμείνουν «ελαχιστοποιημένα» μετά την ανάκυψη της, είναι μοιραία εσφαλμένη. Αντίθετα, είναι απόλυτα προβλεπόμενο ότι τα κράτη θα μεγιστοποιηθούν σε συνάρτηση με την αύξηση της παραγωγής στην αγορά.
Διαμοιρασμός του πλιάτσικου
Δυστυχώς, δεν τελειώνει εδώ η ιστορία. Όσο ισχυρά κι αν είναι τα κράτη με όρους ωμής φυσικής ισχύος, η επιβίωσή τους τελικά έχει την ρίζα της στην ευνοϊκή κοινή γνώμη και ο καλύτερος τρόπος να εξασφαλιστεί αυτή η θετική γνώμη είναι να διαμοιράζονται τα λάφυρα του κρατικού πλιάτσικου όσο το δυνατόν ευρύτερα. Έτσι, με επαρκώς εύπορους ξενιστές στη διάθεσή τους, τα κράτη μετατρέπονται αναπόφευκτα σε «κοινωνικά» κράτη. Και σε αυτό το σημείο αρχίζουν να πριονίζουν τα ίδια τα πόδια της καρέκλας τους.
Όταν τα παραγωγικά επιτεύγματα διαχωρίζονται θεσμικά από τις καταναλωτικές ευκαιρίες, οι ελαστικοί θεσμοί παραγωγής πλούτου αρχίζουν να διαβρώνονται με ιδιαίτερη ταχύτητα. Όταν υπάρχει μεγάλη αφθονία ολόγυρα, αλλά φαίνεται ότι μπορεί να απολαμβάνεται χωρίς οποιαδήποτε παραγωγική προσπάθεια, όλο και περισσότεροι από εκείνους που δεν την διαθέτουν, τείνουν να πιστέψουν ότι η αφθονία αποτελεί δωρεάν αγαθό και ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο δεν παρέχεται δωρεάν στους ίδιους, είναι γιατί κάποιος την παρακρατεί αδίκως μακριά τους.
Με άλλα λόγια, η συχνότητα της αναδιανομής πλούτου του κοινωνικού κρατισμού, μας εξηγεί και τον θάνατο της υγιούς οικονομικής σκέψης – δηλαδή της σκέψης που αναγνωρίζει την σπανιότητα των πόρων, του κόστους ευκαιρίας και των πηγών παροχής κινήτρων. Αυτό το γεγονός ενισχύει προσωρινά ακόμα περισσότερο τον κρατισμό – δεδομένου ότι σε αυτό το σημείο το κράτος εμφανίζεται αμέσως ως Ρομπέν των δασών που είναι ικανός και πρόθυμος να τιμωρήσει τους διαβολικούς ανθρώπους που παρακρατούν τον πλούτο. Αλλά, έτσι, επιταχύνει ακόμα περισσότερο το θάνατο της κότας που γεννά τα χρυσά αυγά.
Αρωγός μιας ακατέργαστης παιδιάστικης κοσμοθεωρίας
Επιπλέον, η μεγάλη αφθονία, σε συνδυασμό με τη συχνότητα της κρατιστικής αναδιανομής, ενθαρρύνει τη γενικευμένη πολιτισμική μόλυνση. Ελλείψει υγιούς οικονομικής σκέψης, η οποία εξηγεί γιατί συγκεκριμένοι πόροι καταλήγουν στα χέρια συγκεκριμένων μελών μιας εκτεταμένης κοινωνικής τάξης, φαίνεται να υπάρχει τάση να επινοηθούν αυθαίρετοι ψευδο-λόγοι ως προς το γιατί η κατάταξη ενός ατόμου σε αυτή τη σειρά, δεν είναι τόσο ικανοποιητική όσο θα ήθελε το ίδιο να είναι. Κάποιος ενθαρρύνεται στη συνέχεια, για παράδειγμα, να εφεύρει διάφορες σκηνοθετημένες ταυτότητες που υποτίθεται ότι αιτιολογούν «οικονομικές διακρίσεις» εις βάρος εκείνων που είναι άτυχοι και δεν κατέχουν τους πόρους.
Αυτό οδηγεί στην υιοθέτηση μιας ακατέργαστης παιδιάστικης κοσμοθεωρίας, όπου κάθε πτυχή της πραγματικότητας συνδέεται κατά κάποιο τρόπο με αυτή την ταυτότητα και τα υποτιθέμενα μειονεκτήματα της. Μια κοσμοθεωρία στην οποία ολόκληρο το φάσμα των κοινωνικών σχέσεων, περιορίζεται σε συγκρούσεις μηδενικού αθροίσματος μεταξύ κατηγοριών με βάση την κοινωνική τους ταυτότητα. Περιττό να πούμε ότι αυτό δημιουργεί ένα τέλειο περιβάλλον για την επιταχυνόμενη κατανάλωση κεφαλαίου.
Διαβίωση υποστηριζόμενη από την κρατική λεηλασία
Μια άλλη πτυχή μόλυνσης χαρακτηριστικής μιας ευκατάστατης κοινωνίας βυθισμένης στον κοινωνικό κρατισμό, είναι ότι αντικαθιστά τον ευδαιμονισμό με τον ηδονισμό – αντί να προάγει την επιδίωξη της ευτυχίας, προωθεί την ζήτηση για ευχαρίστηση. Η ευτυχία ελαχιστοποιείται όλο και περισσότερο ως επιλογή, δεδομένου ότι είναι προσιτή αποκλειστικά στην ταχέως μειούμενη ομάδα εκείνων που καταβάλουν σοβαρές πνευματικές, ηθικές και επιχειρηματικές προσπάθειες για να την προσεγγίσουν.
Αντ’ αυτού, οι προνομιούχοι του κοινωνικού κράτους είναι ικανοποιημένοι με τις αμφίβολες απολαύσεις μιας ύπαρξης στα όρια της βασικής διαβίωσης, η οποία υποστηρίζεται από την νόμιμη κρατική λεηλασία, που όχι μόνο επιδεινώνει γρήγορα την κοινωνία από υλικής απόψεως, αλλά διαστρέφει επίσης σταθερά την πνευματική και ηθική της ποιότητα. Αυτό, με τη σειρά του, καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την αποκατάσταση των ελαστικών θεσμών δημιουργίας πλούτου και την εναρμόνισή τους με τους σχετικά σταθερούς θεσμούς δημιουργίας πλούτου.
Έτσι, γίνεται σαφές ότι το κοινωνικό κράτος δεν είναι κάτι που μπορεί να είναι απρόθυμα ανεκτό ως απλή παρασιτική ενόχληση. Είναι υπεραισιόδοξο να υποθέσουμε ότι τα εναπομείναντα απομεινάρια του επιχειρηματικού πνεύματος της ελεύθερης αγοράς, θα είναι πάντοτε σε θέση να ξεπερνούν την ακόρεστη βουλιμία του κοινωνικού κρατισμού για κατανάλωση κεφαλαίου. Ούτε είναι συνετό να πιστεύουμε ότι οι σταθεροί θεσμοί των δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας και των αγοραίων τιμών θα είναι σε θέση να επιβιώσουν, πόσο μάλλον να ασκήσουν την λειτουργία τους αποτελεσματικά, με τα υποκείμενα πολιτιστικά τους θεμέλια διαβρωμένα στον πυρήνα τους. Και είναι προφανές ότι ο κοινωνικός κρατισμός χτυπά τους σταθερούς θεσμούς τουλάχιστον το ίδιο σκληρά, αν όχι σκληρότερα, με τους ελαστικούς.
Συμπερασματικά
Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο της απαλλαγής από όλα τα ίχνη της κρατιστικής αναδιανομής, δεν υπάρχει άλλη λύση πέρα από την γρήγορη αντίδραση μας. Όσο το κοινωνικό κράτος λειτουργεί αμείωτα, τόσο η κοινωνία υπό την ψευδαίσθηση της ευημερίας κινείται ταχύτερα προς το σημείο χωρίς επιστροφή, πέρα από το οποίο οι δυνάμεις της κατανάλωσης του κεφαλαίου θα ξεπεράσουν ανεπανόρθωτα τις δυνάμεις της συσσώρευσης κεφαλαίου με συνέπεια την γενική κατάρρευση.
Επιπλέον, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι στο πλαίσιο της προσπάθειας αναχαίτισης της κατανάλωσης κεφαλαίου, αυτό που έχει σημασία δεν είναι απλώς οι τυπικές θεσμικές αλλαγές, αλλά επίσης – μάλλον ακόμα περισσότερο – οι πιο άυλες διορθώσεις των επικρατουσών νορμών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, εκτός από την προώθηση της οικονομικής γνώσης στο πνεύμα του Ludwig von Mises, πρέπει επίσης να προωθήσουμε τα πρότυπα της ηθικής και της πολιτιστικής αριστείας, όπως επισημαίνονται από τις ηγετικές μορφές της αυστριακής παράδοσης και από άλλα πρόσωπα που είναι ενήμερα για τις κανονιστικές βάσεις μιας ελεύθερης και ευημερούσας κοινοπολιτείας.
***
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
