Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε ότι η αποταμίευση δεν αφορά τα χρήματα καθαυτά, αλλά τα τελικά καταναλωτικά αγαθά που συντηρούν διάφορα άτομα που εμπλέκονται σε διάφορα στάδια παραγωγής
του Frank Shostak
Απόδοση: Μιχάλης Γκουντής και Ευθύμης Μαραμής
Εισαγωγή
Η συμβατική λογική λέει ότι η αποταμίευση είναι το χρηματικό ποσό που περίσσεψε μετά τη χρήση του νομισματικού εισοδήματος για καταναλωτικές δαπάνες, υποδηλώνοντας ότι η αποταμίευση είναι συνώνυμη με τα χρήματα. Ως εκ τούτου, για δεδομένες καταναλωτικές δαπάνες, μια αύξηση του χρηματικού εισοδήματος συνεπάγεται μεγαλύτερη αποταμίευση και, συνεπώς, περισσότερη χρηματοδότηση για επενδύσεις. Αυτό με τη σειρά του θέτει το πλαίσιο για υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη.
Ακολουθώντας αυτή τη λογική, θα μπορούσαμε επίσης να διαπιστώσουμε ότι οι αυξήσεις της προσφοράς χρήματος είναι επωφελείς για όλη τη διαδικασία δημιουργίας κεφαλαίου και οικονομικής ανάπτυξης. (Σημειώστε ότι οι αυξήσεις της προσφοράς χρήματος οδηγούν σε αύξηση του νομισματικού εισοδήματος και αυτό με τη σειρά του για δεδομένες καταναλωτικές δαπάνες συνεπάγεται αύξηση των αποταμιεύσεων).
Η σχέση ανάμεσα στην αποταμίευση και το χρήμα
Όμως, η αποταμίευση καθεαυτή δεν έχει καμία σχέση με τα χρήματα. Αποταμίευση είναι η τρέχουσα ποσότητα των τελικών καταναλωτικών αγαθών που παράγονται υπερβαίνοντας την τρέχουσα κατανάλωση.
Οι παραγωγοί τελικών καταναλωτικών αγαθών μπορούν να εμπορεύονται αποταμιευμένα αγαθά μεταξύ τους ή να τα εμπορεύονται για ενδιάμεσα προϊόντα όπως οι πρώτες ύλες και οι υπηρεσίες. Παρατηρήστε ότι τα αποταμιευμένα αγαθά υποστηρίζουν όλα τα στάδια της παραγωγής, από τους παραγωγούς τελικών καταναλωτικών αγαθών έως τους παραγωγούς πρώτων υλών, υπηρεσιών και όλων των άλλων ενδιάμεσων σταδίων.
Υποστήριξη σημαίνει ότι αυτές οι αποταμιεύσεις επιτρέπουν σε όλους αυτούς τους παραγωγούς να συντηρούν τη διαβίωση και την ευημερία τους καθώς ασχολούνται με την παραγωγή αγαθών. Επίσης, σημειώστε ότι εάν η παραγωγή τελικών καταναλωτικών αγαθών αυξηθεί, με όλα τα υπόλοιπα να είναι ίσα, αυτό θα διευρύνει τη δεξαμενή των πραγματικών αποταμιεύσεων και θα αυξήσει την ικανότητα περαιτέρω παραγωγής μεγαλύτερης ποικιλίας καταναλωτικών αγαθών, δηλαδή πλούτου.
Σημειώστε ότι οι άνθρωποι δεν επιθυμούν τα διάφορα μέσα καθεαυτά, αλλά τα τελικά καταναλωτικά αγαθά. Αυτό σημαίνει ότι για να συντηρηθεί η ζωή και η ευημερία τους, οι άνθρωποι χρειάζονται πρόσβαση σε καταναλωτικά αγαθά. Μόνο όταν υπάρχει επαρκής αύξηση στη δεξαμενή καταναλωτικών αγαθών, οι άνθρωποι μπορούν να στοχεύουν στην ενίσχυση της ευημερίας τους αναζητώντας άλλα πράγματα όπως τα προϊόντα ψυχαγωγίας και υπηρεσιών – όπως ιατρική περίθαλψη κλπ.
Εισαγωγή του χρήματος στη διαδικασία
Η εισαγωγή του χρήματος δεν αλλάζει αυτά που έχουμε πει μέχρι στιγμής. Όταν ένας τελικός παραγωγός ενός καταναλωτικού αγαθού πωλεί τα αποταμιευμένα προϊόντα του έναντι χρημάτων σε έναν άλλο παραγωγό, προμηθεύει τον άλλο παραγωγό με τα αποταμιευμένα αγαθά του. Το παρεχόμενο αγαθό συντηρεί/υποστηρίζει τον άλλο παραγωγό και του επιτρέπει να παράγει άλλα αγαθά. Σημειώστε ότι τα χρήματα που εισπράττει ο παραγωγός, υποστηρίζονται πλήρως από τη μη καταναλωμένη παραγωγή του. Όποτε το κρίνει απαραίτητο, μπορεί πάντα να ανταλλάξει τα χρήματά του με αγαθά ενός άλλου παραγωγού.
Κάθε φορά που οι άνθρωποι αγοράζουν κεφαλαιουχικά αγαθά όπως μηχανήματα, μεταφέρουν χρήματα στα άτομα που απασχολούνται στην κατασκευή των μηχανημάτων, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να ανταλλάσσονται με καταναλωτικά αγαθά. Με τα χρήματα, ο κατασκευαστής μηχανημάτων μπορεί να επιλέξει να αγοράσει όχι μόνο τελικά καταναλωτικά αγαθά αλλά και διάφορες υπηρεσίες. Ο πάροχος υπηρεσιών που λαμβάνει τα χρήματα, θα μπορέσει με τη σειρά του να αποκτήσει τελικά καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες για να υποστηρίξει τη διαβίωση και την ευημερία του.
Χωρίς το μέσο ανταλλαγής, δηλαδή το χρήμα, δεν μπορεί να υπάρξει οικονομία της αγοράς και κατά συνέπεια δεν μπορεί να γίνει καταμερισμός της εργασίας. Τα χρήματα καθιστούν δυνατή την ανταλλαγή αγαθών ενός εξειδικευμένου παραγωγού έναντι των εμπορευμάτων ενός άλλου εξειδικευμένου παραγωγού. Αυτό είναι όλο που μπορούν να επιτελέσουν τα χρήματα. Μέσω των χρημάτων, οι άνθρωποι μπορούν να διοχετεύσουν πραγματικές αποταμιεύσεις δηλαδή μη καταναλωθέντα καταναλωτικά αγαθά σε άλλους ανθρώπους, γεγονός που με τη σειρά του επιτρέπει την επέκταση της διαδικασίας δημιουργίας πραγματικού πλούτου.
Επιπλέον, σε ένα κόσμο χωρίς χρήματα, θα είναι αδύνατο να αποταμιευτούν διάφορα τελικά καταναλωτικά αγαθά όπως τα αναλώσιμα προϊόντα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η εισαγωγή των χρημάτων λύνει αυτό το πρόβλημα. Ωστόσο, υπάρχει μια προϋπόθεση για όλα αυτά: ότι η ροή της παραγωγής αγαθών συνεχίζεται αμείωτη. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που ένας κάτοχος χρημάτων αποφασίζει να ανταλλάξει κάποια χρήματα έναντι αγαθών, τα αγαθά αυτά υπάρχουν.
Αποταμιεύουν χρήματα οι άνθρωποι;
Όπως έχουμε δει παραπάνω, οι άνθρωποι δεν αποταμιεύουν χρήματα αλλά τα ανταλλάσσουν για αγαθά και υπηρεσίες. Τώρα, όταν ένας παραγωγός ενός τελικού καταναλωτικού αγαθού ανταλλάσσει τα χρήματά του με κάποιο άλλο καταναλωτικό αγαθό, έχει ήδη πληρώσει για αυτά τα χρήματα με τα αγαθά που παρήγαγε και αποταμίευσε πριν από αυτή την ανταλλαγή.
Όταν ένας παραγωγός τελικών καταναλωτικών αγαθών αγοράζει ένα ενδιάμεσο αγαθό, μεταφέρει τις πραγματικές του αποταμιεύσεις στον πωλητή ενδιάμεσων αγαθών σε αντάλλαγμα της προοπτικής ότι, όταν μετατρέψει το ενδιάμεσο προϊόν σε μελλοντικό καταναλωτικό αγαθό, αυτό θα αποφέρει οφέλη πολύ μεγαλύτερα από το κόστος του.
Όταν οι πραγματικές αποταμιεύσεις ανταλλάσσονται με χρήματα, δεν έχει σημασία τι κάνει ο κάτοχος των χρημάτων με αυτά. Είτε τα χρησιμοποιεί αμέσως ως αντάλλαγμα για άλλα αγαθά είτε τα βάζει κάτω από το στρώμα, δεν θα αλλάξει το δεδομένο αποθεματικό πραγματικών αποταμιεύσεων. Ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν τα χρήματά τους θα αλλάξει μόνο τη ζήτηση για χρήματα, αλλά αυτό δεν έχει καμία σχέση με την αποταμίευση. Τα άτομα μπορούν να ασκήσουν τη ζήτησή τους για χρήματα είτε με το να τα κρατήσουν οι ίδιοι είτε με την τοποθέτηση τους σε τράπεζα σε κατάθεση όψεως ή σε θυρίδα.
Δανείζοντας χρήματα, οι ιδιώτες στην πραγματικότητα μειώνουν τη ζήτηση για χρήματα. Σημειώστε ότι η πράξη δανεισμού δεν μεταβάλλει το υπάρχον αποθεματικό πραγματικών αποταμιεύσεων. Ομοίως, αν ο ιδιοκτήτης του χρήματος αποφασίσει να αγοράσει ένα χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο όπως ένα ομόλογο ή μία μετοχή, απλώς μεταφέρει τα χρήματά του στον πωλητή χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων – δεν επηρεάζεται η πραγματική αποταμίευση λόγω των συναλλαγών αυτών.
Αποταμίευση και χαλαρές νομισματικές πολιτικές
Προβλήματα όμως προκύπτουν κάθε φορά που η κεντρική τράπεζα ξεκινά χαλαρές νομισματικές πολιτικές. Δεδομένου του ότι τα καινούρια χρήματα δεν κερδήθηκαν από παραγωγή, δεν υποστηρίζονται, επομένως, από καταναλωτικά αγαθά. Όταν τα χρήματα αυτά ανταλλάσσονται με καταναλωτικά αγαθά, ισοδυναμεί με κατανάλωση που δεν υποστηρίζεται από παραγωγή. Επομένως, η παραγωγή χρημάτων δεν μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες αποταμιεύσεις αλλά, αντιθέτως, στην αποδυνάμωση του συνόλου των πραγματικών αποταμιεύσεων. Υπάρχουν δηλαδή περισσότερα χρήματα που κυνηγούν την ίδια ποσότητα αγαθών.
Συνεπώς, ένας κάτοχος τίμιων χρημάτων, δηλαδή ένα άτομο που έχει παραγάγει πραγματικό πλούτο, ανακαλύπτει ότι δεν μπορεί να πάρει πίσω την ισοδύναμη αξία όλων των αγαθών που παρήγαγε προηγουμένως και αντάλλαξε για χρήματα, τηρουμένων των αναλογιών. Ανακαλύπτει ότι η αγοραστική δύναμη των χρημάτων του έχει πέσει. Οποιαδήποτε αποκαλούμενη οικονομική ανάπτυξη, στο πλαίσιο χαλαρής νομισματικής πολιτικής, μπορεί να οφείλεται μόνο στον ιδιωτικό τομέα ο οποίος καταφέρνει να αυξήσει τον όγκο των πραγματικών αποταμιεύσεων παρά τη χαλαρή νομισματική πολιτική που υπονομεύει αυτή τη διαδικασία.
Είναι δυνατόν να εξακριβωθεί το επίπεδο των πραγματικών αποταμιεύσεων; Τελικά, είναι αυτό που οδηγεί την οικονομική ανάπτυξη; Λόγω της ετερογενούς φύσης των τελικών προϊόντων, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ποσοτικά το μέγεθος του συνόλου των πραγματικών αποταμιεύσεων ανά πάσα στιγμή. Το μόνο που μπορεί να αποδειχθεί είναι ότι σε μια πραγματική ελεύθερη οικονομία της αγοράς, χωρίς την εκτύπωση χρήματος από την κεντρική τράπεζα, η συγκέντρωση πραγματικών αποταμιεύσεων είναι λιγότερο πιθανό να απειληθεί.
Κλείνοντας
Μπορούμε επομένως να συμπεράνουμε ότι η αποταμίευση δεν αφορά τα χρήματα καθαυτά, αλλά τα τελικά καταναλωτικά αγαθά που συντηρούν διάφορα άτομα που εμπλέκονται σε διάφορα στάδια παραγωγής. Δεν είναι τα χρήματα που χρηματοδοτούν την οικονομική δραστηριότητα, αλλά το αποταμιευμένο σύνολο τελικών καταναλωτικών αγαθών. Η ύπαρξη χρημάτων διευκολύνει μόνο τη ροή των πραγματικών αποταμιεύσεων μεταξύ των παραγωγών.
***
